Τα καταβαλλόμενα χρηματικά ποσά των δόσεων για την εξόφληση τόκων και κεφαλαίου στεγαστικών, καταναλωτικών, προσωπικών δανείων και πιστωτικών καρτών, θεωρούνται για την εφορία τεκμήρια προσδιορισμού του φορολογητέου εισοδήματος. Τα συγκεκριμένα ποσά προστίθενται στα υπόλοιπα τεκμήρια (στα τεκμήρια διαβίωσης για σπίτια, αυτοκίνητα, πισίνες, σκάφη και στα τεκμήρια απόκτησης περιουσιακών στοιχείων μεγάλης αξίας) προκειμένου να προσδιορίσουν με τεκμαρτό τρόπο τα φορολογητέα εισοδήματα.
Φέτος, χιλιάδες φορολογούμενοι που είχαν λάβει δάνεια κυμαινόμενου επιτοκίου επιβαρύνθηκαν με επιπλέον ποσά μηνιαίων δόσεων για τα δάνεια αυτά, επειδή οι τράπεζες αύξησαν τα επιτόκιά τους, ακολουθώντας τις σχετικές ανακοινώσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Ως εκ τούτου, τα χρηματικά ποσά που κατέβαλαν φέτος οι φορολογούμενοι αυτοί για να αποπληρώσουν τα δάνειά τους είναι αυξημένα σε σύγκριση με αυτά που κατέβαλαν το 2022 για τον ίδιο σκοπό. Αντίστοιχα αυξημένα θα είναι, λοιπόν, και τα τεκμήρια προσδιορισμού του φορολογητέου εισοδήματος που ισοδυναμούν με τα ποσά αυτά, με αποτέλεσμα πολλοί από τους φορολογούμενους αυτούς να βρεθούν αντιμέτωποι με την αύξηση του συνολικού τεκμαρτού φορολογητέου εισοδήματός τους πάνω από το επίπεδο του πραγματικού τους εισοδήματος, κατά την υποβολή των φορολογικών δηλώσεων για τα εισοδήματα του 2023, που θα γίνει την άνοιξη του 2024.
Αποτέλεσμα της εξέλιξης αυτής θα είναι να κληθούν να καταβάλουν αυξημένους φόρους εισοδήματος για το 2023, εκτός εάν καταφέρουν να δικαιολογήσουν την πρόσθετη διαφορά φορολογητέου εισοδήματος που θα προκύψει από τα αυξημένα τεκμήρια αποπληρωμής δανείων και καρτών, επικαλούμενοι ποσά εισοδημάτων παρελθόντων ετών που δεν αναλώθηκαν μέχρι και το τέλος του 2022 ή εσόδων που απέκτησαν από άλλες πηγές το 2023 (έσοδα από πωλήσεις ακινήτων ή κινητών περιουσιακών στοιχείων, νέα δάνεια, δωρεές – γονικές παροχές χρηματικών ποσών, κέρδη από τυχερά παίγνια κ.λπ.).
Βραχνάς και το 2024
Το 2024 αναμένεται να υπάρξουν και πάλι εκατομμύρια φορολογικές δηλώσεις στις οποίες ο φόρος εισοδήματος δεν θα προσδιοριστεί τελικά επί του εισοδήματος το οποίο θα δηλωθεί, αλλά επί ενός υψηλότερου ποσού, το οποίο θα προσδιοριστεί από την εφορία με βάση το άθροισμα των «τεκμηρίων διαβίωσης» και των «τεκμηρίων απόκτησης περιουσιακών στοιχείων», που προβλέπουν τα άρθρα 31 και 32 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος. Πώς υπολογίζονται Τα «τεκμήρια διαβίωσης» είναι αντικειμενικά προσδιορισθέντα ποσά δαπανών που θεωρείται ότι αντιπροσωπεύουν το ετήσιο κόστος διαβίωσης του φορολογούμενου καθώς και το ετήσιο κόστος χρήσης κατοικιών, αυτοκινήτων και άλλων περιουσιακών στοιχείων του.
Υπολογίζονται δε ως εξής:
1. Ελάχιστο τεκμήριο διαβίωσης: Για κάθε φορολογούμενο ο οποίος κατά τη διάρκεια του εκάστοτε προηγούμενου έτους απέκτησε έστω και 0,01 ευρώ εισόδημα από οποιανδήποτε πηγή (π.χ., ακόμη κι από τόκους καταθέσεων, επιδόματα τέκνων κ.λπ.), η ισχύουσα νομοθεσία προβλέπει ότι ισχύει ελάχιστο τεκμήριο διαβίωσης:
- 3.000 ευρώ αν είναι άγαμος ή έγγαμος κι έχει επιλέξει να υποβάλει τη δήλωσή του χωριστά από τη σύζυγο ή τον σύζυγο.
- 2.500 ευρώ αν είναι έγγαμος κι έχει επιλέξει να υποβάλει κοινή δήλωση με τη ή τον σύζυγο.
2. Κατοικίες: Το τεκμήριο διαβίωσης για την κύρια κατοικία του φορολογούμενου υπολογίζεται κλιμακωτά, με βάση την επιφάνειά της, ως εξής:
- Μέχρι και 80 τ.μ. κύριοι χώροι, 40 ευρώ ανά τ.μ.
- Από 81 τ.μ. μέχρι και 120 τ.μ. κύριοι χώροι, 65 ευρώ ανά τ.μ.
Από 121 τ.μ. μέχρι και 200 τ.μ. κύριοι χώροι, 110 ευρώ ανά τ.μ.
Από 201 τ.μ. μέχρι και 300 τ.μ. κύριοι χώροι, 200 ευρώ ανά τ.μ.
Από 301 τ.μ. και άνω κύριοι χώροι, 400 ευρώ ανά τ.μ.
Για τους βοηθητικούς χώρους, ισχύει τεκμήριο 40 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο. Όλα τα παραπάνω ποσά προσαυξάνονται κατά 40% για κατοικίες που βρίσκονται σε περιοχές με αντικειμενικές τιμές από 2.800 έως 4.999 ευρώ το τ.μ. και κατά 70% για κατοικίες που βρίσκονται σε περιοχές με αντικειμενικές τιμές από 5.000 ευρώ ανά τ.μ. και άνω. Για τις μονοκατοικίες, τα παραπάνω ποσά λαμβάνονται υπόψη αυξημένα κατά 20%. Επίσης για τις δευτερεύουσες κατοικίες τα παραπάνω ποσά λαμβάνονται υπόψη μειωμένα κατά 50%. Τα τεκμήρια διαβίωσης για τις κατοικίες βαρύνουν τους φορολογούμενους είτε είναι οι ίδιοι ιδιοκτήτες των ακινήτων αυτών, είτε τα νοικιάζουν είτε τους έχουν παραχωρηθεί δωρεάν.
3. Αυτοκίνητα: Το τεκμήριο διαβίωσης για κάθε Ι.Χ. αυτοκίνητο υπολογίζεται κλιμακωτά, με βάση τα κυβικά εκατοστά του κινητήρα, ως εξής:
- μέχρι τα 1.200 κ.ε. ισχύει τεκμήριο 4.000 ευρώ,
- άνω των 1.200 κ.ε. και μέχρι 2.000 κ.ε., προστίθενται 600 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά,
- άνω των 2.000 κ.ε. και μέχρι 3.000 κ.ε., προστίθενται 900 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά,
- άνω των 3.000 κυβικών εκατοστών, προστίθενται 1.200 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά. Τα παραπάνω ποσά μειώνονται ανάλογα με τα έτη κυκλοφορίας του στην Ελλάδα, κατά ποσοστό 30% για χρονικό διάστημα κυκλοφορίας πάνω από 5 και μέχρι 10 έτη και κατά ποσοστό 50% για χρονικό διάστημα πάνω από 10 έτη. Το τεκμήριο διαβίωσης για κάθε ηλεκτροκίνητο όχημα ορίζεται σε 4.000 ευρώ. Το τεκμήριο διαβίωσης δεν εφαρμόζεται για επιβατικά ιδιωτικής χρήσης αυτοκίνητα που διαθέτουν πιστοποιητικό αυθεντικότητας, καθώς και για επιβατικά αυτοκίνητα ειδικά διασκευασμένα για κινητικά ανάπηρους, με ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον 67%.
4. Σκάφη αναψυχής: α) Για μηχανοκίνητα σκάφη ανοικτού τύπου χωρίς χώρο ενδιαίτησης ολικού μήκους μέχρι 5 μέτρα, το τεκμήριο ανέρχεται στο ποσό των 4.000 ευρώ. Για όσα έχουν μήκος πάνω από 5 μέτρα, το τεκμήριο αυξάνεται επιπλέον κατά 2.000 ευρώ το μέτρο. β) Για ιστιοφόρα ή μηχανοκίνητα ή μικτά σκάφη με χώρους ενδιαίτησης, ολικού μήκους μέχρι και 7 μέτρα, το τεκμήριο ορίζεται στο ποσό των 12.000 ευρώ. Για μήκος πάνω από 7 και μέχρι 10 μέτρα προστίθενται 3.000 ευρώ για κάθε ένα επιπλέον μέτρο μήκους. Για μήκος πάνω από 10 μέτρα και μέχρι 12 μέτρα, προστίθενται 7.500 ευρώ ανά επιπλέον μέτρο μήκους. Για μήκος πάνω από 12 και μέχρι 15 μέτρα, προστίθενται 15.000 ευρώ για κάθε ένα επιπλέον μέτρο μήκους. Για σκάφη άνω 15 μέτρων και μέχρι 18 μέτρα, προστίθενται 22.500 ευρώ, για κάθε ένα επιπλέον μέτρο μήκους. Για σκάφη άνω των 18 και μέχρι 22 μέτρα, προστίθενται 30.000 ευρώ για κάθε ένα επιπλέον μέτρο μήκους. Τέλος, για σκάφη πάνω από 22 μέτρα, προστίθενται 50.000 ευρώ για κάθε επιπλέον μέτρο μήκους. Τα ποσά της περίπτωσης αυτής μειώνονται 50% για τα πλοία αναψυχής που έχουν κατασκευαστεί ή κατασκευάζονται στην Ελλάδα εξ ολοκλήρου από ξύλο. Το τεκμήριο κάθε σκάφους μειώνεται κατά ποσοστό 15% αν έχει παρέλθει χρονικό διάστημα πάνω από 5 και μέχρι δέκα 10 έτη από τη χρονιά που νηολογήθηκε για πρώτη φορά και κατά 30% αν έχει περάσει χρονικό διάστημα πάνω από 10 έτη.
Τα παραπάνω ποσά μειώνονται κατά 50% για τα ιστιοφόρα σκάφη. Για σκάφη με μόνιμο ναυτολογημένο πλήρωμα για ολόκληρο ή μέρος του έτους, στο τεκμήριο προστίθεται και η αμοιβή του πληρώματος.
5. Πισίνες: Για τις εξωτερικές πισίνες, το τεκμήριο ορίζεται, κλιμακωτά, σε 160 ευρώ το τετραγωνικό μέτρο μέχρι και τα 60 τ.μ. και σε 320 ευρώ το τ.μ., για επιφάνεια άνω των 60 τετραγωνικών. Προκειμένου για εσωτερική πισίνα, τα παραπάνω ποσά αυτής της περίπτωσης διπλασιάζονται. 6 Αεροσκάφη: α) Για ανεμόπτερα, 8.000 ευρώ. β) Για απλά αεροσκάφη καθώς και ελικόπτερα, 65.000 ευρώ για τους 150 πρώτους ίππους ισχύος του κινητήρα τους. Για κάθε ίππο πάνω από τους 150, το ποσό προσαυξάνεται κατά 500 ευρώ. γ) Για αεροσκάφη αεριοπροωθούμενα (JET), 200 ευρώ για κάθε λίμπρα ώθησης. δ) Για τις υπερελαφρές πτητικές αθλητικές μηχανές (ΥΠΑΜ), 20.000 ευρώ. 7 Τα δίδακτρα που καταβλήθηκαν ετησίως σε ιδιωτικά σχολεία στοιχειώδους και μέσης εκπαίδευσης λαμβάνονται υπόψη κι αυτά για τον τεκμαρτό προσδιορισμό του εισοδήματος. 8 Τα ποσά των μισθών που τυχόν κατέβαλε ο φορολογούμενος σε οικιακούς βοηθούς, οδηγούς αυτοκινήτων, δασκάλους και λοιπό οικιακό προσωπικό λαμβάνονται κι αυτά υπόψη για τον τεκμαρτό προσδιορισμό του εισοδήματος. Απόκτηση περιουσίας Πέραν των «τεκμηρίων διαβίωσης», ως «τεκμήρια» για τον προσδιορισμό του φορολογητέου εισοδήματος κάθε φυσικού προσώπου λαμβάνονται υπόψη και οι πραγματικές δαπάνες που κατέβαλε το προηγούμενο έτος για την απόκτηση περιουσιακών στοιχείων, κινητών αξιών, συμμετοχή σε επιχειρήσεις και δωρεές. Στην κατηγορία αυτή υπάγονται τα ποσά που κατέβαλε ο φορολογούμενος το προηγούμενο έτος για την αποπληρωμή δανείων, πιστωτικών καρτών, για αγορές ομολόγων, εντόκων γραμματίων, μετοχών, αμοιβαίων κεφαλαίων και λοιπών επενδυτικών προϊόντων, για τυχόν αγορές ακινήτων, αυτοκινήτων και λοιπών κινητών περιουσιακών στοιχείων αξίας άνω των 10.000 ευρώ, για αγορές μετοχών, εταιρικών μεριδίων, οι δαπάνες για συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο εταιρειών καθώς και οι δαπάνες για δωρεές χρηματικών ποσών άνω των 300 ευρώ σε ιδιωτικούς φορείς.
Φορολογητέο εισόδημα
Τα ποσά των τεκμηρίων απόκτησης περιουσιακών στοιχείων του φορολογουμένου προστίθενται στα τεκμήρια διαβίωσης που τον βαρύνουν και το άθροισμα που προκύπτει αποτελεί το συνολικό τεκμαρτό εισόδημα το οποίο προσδιορίζεται με βάση τα τεκμήρια. Το συνολικό αυτό τεκμαρτό εισόδημα συγκρίνεται με το συνολικό ετήσιο πραγματικό εισόδημα του φορολογουμένου απ’ όλες τις πηγές (με το άθροισμα των επιμέρους εισοδημάτων από μισθούς, συντάξεις, επιδόματα, ακίνητα, επιχειρήσεις, αγροτικές εκμεταλλεύσεις, τόκους, υπεραξίες μετοχών, ομολόγων κ.λπ.). Σε περίπτωση κατά την οποία το τεκμαρτό εισόδημα είναι μεγαλύτερο του πραγματικού, ο φορολογούμενος επιβαρύνεται με τον επιπλέον φόρο που αντιστοιχεί στην πρόσθετη διαφορά φορολογητέου εισοδήματος (στην «προστιθέμενη διαφορά τεκμηρίων»).
Τρόποι κάλυψης
Ο φορολογούμενος μπορεί να γλιτώσει την επιπλέον φορολόγηση λόγω προσδιορισμού του εισοδήματός του σε επίπεδο υψηλότερο του δηλωθέντος βάσει των τεκμηρίων, εφόσον καταφέρει να καλύψει την προστιθέμενη διαφορά εισοδήματος. Η κάλυψη της διαφοράς εισοδήματος που προέκυψε λόγω τεκμηρίων μπορεί να γίνει με 8 εναλλακτικούς τρόπους: 1) Με εισοδήματα τα οποία απαλλάσσονται από τον φόρο ή φορολογούνται με ειδικό τρόπο, όπως π.χ. τα επιδόματα ανεργίας, τα επιδόματα επικινδυνότητας κ.λπ. 2) Με χρηματικά ποσά που δεν θεωρούνται εισόδημα, όπως π.χ. το εφάπαξ ή μια αποζημίωση για ηθική βλάβη, οι υποτροφίες, οι έκτακτες εφάπαξ οικονομικές ενισχύσεις που καταβλήθηκαν λόγω φυσικών καταστροφών, η κρατική ενίσχυση που δόθηκε το 2023 σε δανειολήπτες μέσω του προγράμματος «Γέφυρα», τα προνοιακά επιδόματα του ΟΠΕΚΑ (επιδόματα αναπήρων κ.λπ.), το επίδομα γέννησης κ.λπ. 3) Με κάθε έσοδο που εισέπραξε ο φορολογούμενος εντός του 2023 από την πώληση ακινήτων ή κινητών περιουσιακών στοιχείων του. Από το τίμημα πώλησης που εισπράχθηκε εντός του 2023 αφαιρείται το κόστος απόκτησης, δηλαδή το τίμημα που καταβλήθηκε σε κάποιο προηγούμενο έτος για την αγορά του περιουσιακού στοιχείου. 4) Με εισοδήματα και έσοδα που αποκτήθηκαν τα έτη προ του 2023, δεν ξοδεύτηκαν μέχρι τις 31-12-2022 αλλά αναλώθηκαν εντός του 2023. Πρόκειται για τη μέθοδο κάλυψης τεκμηρίων μέσω «ανάλωσης κεφαλαίου παρελθόντων ετών». 5) Με χρηματικά ποσά που εισήγαγε στην Ελλάδα ο φορολογούμενος το 2023, είτε σε ευρώ είτε σε συνάλλαγμα εφόσον η απόκτησή τους στο εξωτερικό δικαιολογείται. 6) Με δάνεια που έλαβε ο φορολογούμενος εντός του 2023. 7) Με ποσά που εισέπραξε το 2023 ο φορολογούμενος από δωρεές ή γονικές παροχές. 8) Με κέρδη από λαχεία, ΠPOΠO, ΛOTTO, TZΟKEP, Προκαθορισμένο Στοίχημα κ.λπ. τυχερά παιχνίδια
