Να προχωρούν στην προμήθεια ανακατασκευασμένων προϊόντων (refurbished), και γενικότερα σε αγορές που ενισχύουν την κυκλική οικονομία στις δημόσιες συμβάσες, προτρέπει τις αναθέτουσες αρχές η Ενιαία Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΔΗΣΥ).
Άλλωστε όπως επισημαίνει η ανεξάρτητη αρχή με έγγραφο- οδηγία προς τις αναθέτουσες αρχές, στην ίδια κατεύθυνση κινείται και το Νέο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την κυκλική οικονομία (2021) με τετραετή διάρκεια (2021-2025), καθώς και το «Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις», το οποίο προβλέπει την εισαγωγή «πράσινων» και κυκλικών κριτηρίων στις δημόσιες συμβάσεις για έναν σημαντικό αριθμό προϊόντων και υπηρεσιών που προμηθεύονται οι αναθέτουσες αρχές.
Σε κάθε περίπτωση, σημειώνεται ότι οι αρχές της κυκλικής οικονομίας αποσκοπούν στη βελτιστοποίηση της λειτουργικής ή τεχνικής διάρκειας ζωής των προϊόντων και ο βαθμός ευκολίας με τον οποίο αυτό επιτυγχάνεται εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από την τεχνική πολυπλοκότητα του προϊόντος.
Οι ευκαιρίες για χρήση κυκλικών δημοσίων συμβάσεων ποικίλλουν ανάλογα με το προϊόν. Μάλιστα, ορισμένες κατηγορίες προϊόντων αντιπροσωπεύουν «γρήγορες νίκες», καθώς είναι χαμηλότερου κινδύνου, είναι λιγότερο τεχνικά προϊόντα ή υπάρχει για αυτά ωριμότερη αγορά ικανή να ανταποκριθεί σε έναν «κυκλικό» αγοραστή του Δημοσίου.
Στο πλαίσιο της συμβουλευτικής αρμοδιότητας της ΕΑΔΗΣΥ και της υποστήριξης των αναθετουσών αρχών σε ζητήματα δημοσίων συμβάσεων, μέσω γενικών κατευθύνσεων και σε συνέχεια ερωτημάτων που υποβάλλονται σχετικά με τη δυνατότητα προμήθειας ανακατασκευασμένων προϊόντων και τυχόν περιορισμούς από την ισχύουσα νομοθεσία, επεξηγούνται τρεις βασικές παράμετροι.
- Αρχικά τονίζεται ότι η κείμενη νομοθεσία για τις δημόσιες συμβάσεις δεν θέτει γενικό περιορισμό στην προμήθεια ανακατα- σκευασμένων προϊόντων. Αντίθετα, στο πλαίσιο των στρατηγικών δημόσιων συμβάσεων και της υλοποίησης επιμέρους στόχων πολιτικής, οι αναθέτουσες αρχές ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν την αγοραστική τους δύναμη ενσωματώνοντας τις αρχές και τα κριτήρια της κυκλικής οικονομίας στις δημόσιες συμβάσεις. Η κυκλική οικονομία είναι ένα μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης, το οποίο περιλαμβάνει την ανταλλαγή, εκμίσθωση, επαναχρησιμοποίηση, επισκευή, ανακαίνιση και ανακύκλωση των υπαρχόντων υλικών και προϊόντων όσο το δυνατόν περισσότερο προκειμένου να παραταθεί ο κύκλος ζωής τους.
- Εξάλλου, ως Κυκλικές Δημόσιες Συμβάσεις ορίζονται «οι διαδικασίες με τις οποίες οι δημόσιες αρχές προμηθεύονται αγαθά ή αναθέτουν έργα και υπηρεσίες που επιδιώκουν να συνεισφέρουν σε κλειστούς κύκλους ενέργειας και υλικών εντός των αλυσίδων εφοδιασμού, ενώ παράλληλα ελαχιστοποιούνται ή/ και αποφεύγονται οι αρνητικές περιβαλλοντικές συνέπειες και η δημιουργία αποβλήτων καθ’ ολόκληρο τον κύκλο ζωής τους».
- Ζητήματα που χρήζουν προσοχής στο στάδιο του σχεδιασμού και της προετοιμασίας της διαδικασίας σύναψης δημόσιας σύμβασης προμήθειας ανακατασκευασμένων προϊόντων είναι τα εξής: Ανίχνευση αναγκών: Αρχικά, η αναθέτουσα αρχή πρέπει, πριν δρομολογήσει τη διαδικασία σύναψης δημόσιας σύμβασης, να εξετάσει ποια είναι η ανάγκη της, σε συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα μέρη.
Η ανίχνευση της φύσης της ανάγκης (π.χ. υπάρχει ανάγκη για κινητικότητα ή ανάγκη για νέα οχήματα;) επιτρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα υιοθέτησης εναλλακτικών, πιο κυκλικών, μοντέλων έναντι της απόκτησης των αγαθών, για παράδειγμα το ενδεχόμενο της χρήσης υπηρεσιών ή της χρηματοδοτικής μίσθωσης.
Εξάλλου, οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να εστιάσουν σε τομείς με αυξημένη χρήση πόρων και υψηλό δυναμικό κυκλικότητας, όπως τα ηλεκτρονικά, οι μπαταρίες, τα οχήματα, οι συσκευασίες, τα πλαστικά, τα κλωστοϋφαντουρ- γικά προϊόντα, οι κατασκευές, τα τρόφιμα, τα ύδατα, τα έπιπλα και οι θρεπτικές ύλες.
Σκοπιμότητα: Σε περίπτωση που η αναθέτουσα αρχή καταλή- ξει ότι η συγκεκριμένη ανάγκη καλύπτεται μέσω της σύναψης σύμβασης προμήθειας, πρέπει να σταθμίσει το όφελος από την προμήθεια ανακατασκευασμέ- νου προϊόντος, το οποίο αποτελεί παράμετρο σκοπιμότητας που υπάγεται στην αποκλειστι- κή αρμοδιότητά της, μετά από συνεκτίμηση του κύκλου ζωής των προμηθευόμενων ειδών και άλλων τεχνικών χαρακτηριστικών που δύναται να ορίσει.
Προφανώς, η οικονομική διαφορά ενός ανακατασκευασμένου προϊόντος σε σχέση με ένα καινούργιο, σε συνάρτηση με τη λειτουργικότητα και τη διάρκεια ζωής του, αποτελεί τη σημαντικότερη παράμετρο όταν οι αναθέτουσες αρχές καλούνται να αποφασίσουν.
Έρευνα αγοράς: Για τον προσδιορισμό του αντικειμένου που πρόκειται να αγοραστεί και την εκτίμηση του κόστους, είναι χρήσιμη η κατανόηση της αγοράς των ανακατασκευασμένων προϊόντων. Ως εκ τούτου, ένα σημαντικό στάδιο της φάσης προετοιμασίας είναι η διενέργεια ανάλυσης αγοράς σε σχέση με τις προσδιορισθείσες ανάγκες.
Οι στρατηγικές αποφάσεις για την ιεράρχηση της βιωσιμότητας μπορεί να λαμβάνονται στο παρόν στάδιο, ανάλογα με το υπό προμήθεια είδος, τις ποιοτικές παραμέτρους του και το επίπεδο της τεχνικής πολυπλοκότητάς του.
Σχεδιασμός της σύμβασης: Ορισμένες πρωτοβουλίες και τομεακή νομοθεσία της Ε.Ε. καλύπτουν ήδη, σε ορισμένο βαθμό, πτυχές βιωσιμότητας των προϊόντων, σε υποχρεωτική ή προαιρετική βάση.
Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία (ν. 4412/2016), πράσινα ή και κυκλικά κριτήρια μπορεί να ενταχθούν με πολλούς τρόπους στον σχεδιασμό των εγγράφων της σύμβασης, ως τεχνικές προ- διαγραφές, κριτήρια ποιοτικής επιλογής, με τη χρήση προτύπων, τμημάτων ή πιστοποιήσεων, ως κριτήρια ανάθεσης, ή και ως όροι εκτέλεσης, εφόσον συνδέονται με το αντικείμενο της σύμβασης και δεν εισάγουν τεχνητό περιορισμό του ανταγωνισμού.
Οι εν λόγω όροι μπορούν να εξειδικεύονται λαμβάνοντας υπό- ψη παράγοντες όπως το κόστος, η λειτουργικότητα, η ασφάλεια και η ενεργειακή απόδοση του ανακατασκευασμένου προϊόντος, η ανθεκτικότητα, η δυνατότητα συντήρησης και επισκευής του, η ευκολία πρόσβασης σε ανταλλακτικά, αναλώσιμα, επαναφορτιζόμενες μπαταρίες, η εξυπηρέτηση μετά την πώληση, η εγγύηση καλής λειτουργίας, η απόσυρση/η ανακύκλωση μετά τη χρήση κοκ.
Συμπερασματικά, η προμήθεια ανακατασκευασμένου εξοπλισμού είναι θεμιτή και η υιοθέτηση αυτής της επιλογής εναπόκειται στην κρίση της αναθέτουσας αρχής, με την προϋπόθεση του σωστού σχεδιασμού. Παράγοντες όπως η οικονομικότητα, η λειτουργικότητα, η ασφάλεια του ανακατασκευασμένου προϊόντος, ο περιορισμός των επικίνδυνων ουσιών, η δυνατότητα συντήρησης και επισκευής και η ανακύκλωσή του πρέπει να συνεκτιμώνται.
Εργαλεία όπως η έρευνα αγοράς, η προκαταρκτική διαβούλευση, η αξιοποίηση των δειγμάτων της προηγούμενης εμπειρίας, τα δείγματα και οι εκθέσεις δοκιμών, η χρήση πιστοποιητικών ποιότητας και σημάτων, καθώς και η εξυπηρέτηση μετά την πώληση μπορούν να ελαχιστοποιήσουν τους σχετικούς κινδύνους. Περαιτέρω, τα συστήματα πα ρακολούθησης και απογραφής είναι ζωτικής σημασίας εργαλεία για την παρακολούθηση των κυκλικών ροών και την παροχή ανατροφοδότησης για τη βελτίωση των επακόλουθων συμβάσεων.
