Καθοριστικής σημασίας για την πράσινη μετάβαση θεωρούνται οι Κρίσιμες Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΚΟΠΥ) και ο ρόλος που μπορεί να παίξει η Ελλάδα με τα δικά της κοιτάσματα για την κάλυψη των νέων αναγκών της αγοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Προϋπόθεση για τη χώρα μας είναι να ξεκινήσει επισταμένη κοιτασμολογική έρευνα, περιβαλλοντικά φιλική και επενδυτικά αποδοτική, που μακροπρόθεσμα θα οδηγήσει στην εξόρυξη. Η Ελλάδα έχει ρόλο και παρουσία, μιας και συμπεριλαμβάνεται στην αναθεωρημένη λίστα 2023 της Ευρώπης με τις 34 Κρίσιμες Ορυκτές Πρώτες Ύλες αλλά και τις Στρατηγικές Ορυκτές Πρώτες Ύλες.
Όπως τονίζει ο δρ Π. Τζεφέρης, γενικός διευθυντής του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, «με τη θέσπιση του Κανονισμού θα τεθεί επί τάπητος το δύσκολο εγχείρημα επίσπευσης της αδειοδότησης εντός των κρατών-μελών. Στο σημείο αυτό ο κανονισμός είναι αρκετά άτολμος και σε μεγάλο βαθμό μη λειτουργικός και αναποτελεσματικός αν δεν συνοδευτεί και από πρόσθετες δράσεις που θα εξασφαλίζουν την απρόσκοπτη υλοποίησή του εντός των επιμέρους κρατών-μελών». Η ελληνική εξορυκτική βιομηχανία μπορεί να κινητοποιήσει επενδύσεις άνω των 500 εκατ. ευρώ και ο ΟΟΣΑ προβλέπει ότι η παγκόσμια ζήτηση υλικών για την κυκλική οικονομία, τον εξηλεκτρισμό θα υπερδιπλασιαστεί από 79 δισ. τόνους σήμερα σε 167 δισ. τόνους το 2060. Ο παγκόσμιος ανταγωνισμός για πόρους θα γίνει σκληρός την επόμενη δεκαετία.
Πλούσιο υπέδαφος
Σύμφωνα με τον κ. Τζεφέρη, «η Ελλάδα διαθέτει το δυναμικό για παραγωγή ορισμένων ΚΟΠΥ και ΣΟΠΥ (Στρατηγικές Ορυκτές Πρώτες Ύλες), αλλά και τις ενδείξεις για περαιτέρω στοχευμένη έρευνα στον τομέα αυτό. Το δυναμικό αυτό απαιτεί εστίαση στην έρευνα (πρωτογενή και δευτερογενή), και ακόμη επικαιροποίηση των υφιστάμενων δεδομένων και ειδικότερη μελέτη σε κάθε περίπτωση ξεχωριστά. Ας σημειωθεί ότι οι εμφανίσεις δεν αποτελούν ώριμα κοιτάσματα προς δημοπράτηση, απλώς εφαλτήριο για περισσότερη έρευνα.
Ενδεικτικά, διαθέτει βωξίτη (σε πλήρη παραγωγική διαδικασία), αντιμόνιο (Sb, σε 3 τουλάχιστον διαπιστωμένα κοιτάσματα αντιμονίτη άνευ εκμετάλλευσης μέχρι σήμερα), νικέλιο (Ni), κοβάλτιο (Co) (περιεχόμενα στον λατερίτη που όμως δεν παράγονται αυτοτελώς και απαιτούν αλλαγή της μεθόδου σε υδρομεταλλουργική από τον νέο ανάδοχο της ΛΑΡΚΟ), χαλκό (Cu, προγραμματίζεται -υπό προϋποθέσεις- η παραγωγή από το κοίτασμα των Σκουριών Χαλκιδικής), μαγνησίτη (ΜgCΟ3, παράγει τελικά προϊόντα δίπυρης και καυστικής μαγνησίας καθώς και πυρίμαχες μάζες και όχι μεταλλικό μαγνήσιο), μαγγάνιο (Μn, τα ιστορικά κοιτάσματα μαγγανίου στην ευρύτερη περιοχή του Νομού Δράμας, που αποτέλεσε στο παρελθόν κύριο μεταλλευτικό κέντρο της Ελλάδας, απαιτούν επαναδρομολόγηση για παραγωγή Μn battery grade), χαλαζία (SiO2) υψηλής ποιότητας για παραγωγή μεταλλικού πυριτίου (δεν υφίσταται εξόρυξη μέχρι σήμερα) και έχει ορισμένες ενδείξεις εμφανίσεων (occurrences) για σπάνιες γαίες (REE) κυρίως εντός άλλων κοιτασμάτων.
Τέλος, έχουν αναφερθεί -σε πανεπιστημιακές κυρίως έρευνες- κοιτασματολογικοί τύποι που περιέχουν κατά τόπους σημαντικές περιεκτικότητες σε Βολφράμιο (W), Τελλούριο (Te), Ρήνιο (Re), μολυβδαίνιο (Μο), Γάλλιο (Ga), γερμάνιο (Ge) κ.ά.».
Επικαιροποίηση Εθνικής Πολιτικής
Οι παράγοντες επιτυχίας για την ελληνική εξορυκτική βιομηχανία αφορούν την επικαιροποίηση της Εθνικής Πολιτικής για τις Ορυκτές Πρώτες Ύλες και συγκεκριμένο σχέδιο εφαρμογής της, στην ολοκλήρωση του Ειδικού Χωροταξικού για τις Ορυκτές Πρώτες Ύλες, στην τροποποίηση και επικαιροποίηση του λατομικού νόμου (Ν4512/18) και του νόμου Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης (Ν.4014/11), αποσκοπώντας στην απλοποίηση και επιτάχυνση της αδειοδότησης των έργων, τη μείωση της γραφειοκρατίας, την εξάλειψη των ασαφειών και τελικά τη δημιουργία ενός σύγχρονου ρυθμιστικού πλαισίου, στην υιοθέτηση των ευρωπαϊκών προτύπων και καθοδηγητικών οδηγιών για την αξιοποίηση των ορυκτών πόρων σε περιοχές NATURA 2000, διότι ο αποκλεισμός εκ των προτέρων οδηγεί σε απώλεια πόρων και ευκαιριών, στη χρηματοδοτική υποστήριξη για εισαγωγή νέων τεχνολογιών στην έρευνα και αξιοποίηση νέων κοιτασμάτων, καθώς και για τον εκσυγχρονισμό υπαρχουσών δραστηριοτήτων.
Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων, «ήδη η χώρα μας καταγράφει διεθνώς υψηλές θέσεις στις αλυσίδες αξίας που βασίζονται στον βωξίτη, τον μπεντονίτη, τον περλίτη, τον λευκόλιθο, τα λατεριτικά κοιτάσματα, τα μικτά θειούχα μεταλλεύματα, την κίσσηρη, τα μάρμαρα, τον υδρομαγνησίτη, τον ατταπουλγίτη, ενώ η λατομεία αδρανών υποστηρίζει την ιδιωτική κατασκευή και τα έργα υποδομής. Οι επιδόσεις αυτές θα συνεχισθούν χάρη και στις ικανότητες και τις δυνατότητες του ελληνικού εξορυκτικού κλάδου.
Η αυξημένη ζήτηση αλουμινίου, χαλκού, νικελίου, κοβαλτίου και χαλαζία για την παραγωγή μεταλλικού πυριτίου δημιουργεί νέο πεδίο είτε για τα ενεργά μεταλλεία μας είτε για αναδιάρθρωση της επεξεργασίας μεταλλευμάτων για παραγωγή νέων προϊόντων.
Σαφώς είναι καταγεγραμμένες είτε παλιές εκμεταλλεύσεις είτε αρχικές γεωλογικές έρευνες για το μαγγάνιο, τους άστριους, το χρώμιο, το αντιμόνιο, τον βαρύτη αλλά και για τις σπάνιες γαίες». Ειδικά για τις κρίσιμες πρώτες ύλες που υπάρχουν στο υπέδαφος της Ελλάδας και είναι αξιοποιήσιμες, ο ΣΜΕ τονίζει πως «η χώρα μας έχει ευνοϊκό γεωλογικό περιβάλλον και έχουμε ήδη ενεργή εξόρυξη για 5 κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες που αφορά την παραγωγή βωξίτη, νικελίου, κοβαλτίου, μαγνησίτη και χαλαζία υψηλής ποιότητας για παραγωγή μεταλλικού πυριτίου καθώς και προγραμματισμένη εξόρυξη για 1 κρίσιμη πρώτη ύλη η οποία αφορά την παραγωγή χαλκού».
Γεωπολιτική βαρύτητα
Ο πρόεδρος του ΣΜΕ, Κώστας Γιαζιτζόγλου, τονίζει σχετικά με τη θετική συνεισφορά της εξόρυξης στο κοινωνικό – οικονομικό γίγνεσθαι πως «ο κλάδος μας, πέρα από την οικονομική σημασία του, έχει να παίξει -κατά κοινή αποδοχή, επιτέλους- και σημαντικό γεωπολιτικό ρόλο. Συνεισφέρει στην ανάπτυξη και ενσωμάτωση τεχνολογίας και καινοτομίας στην παραγωγική διαδικασία της χώρας μας. Παίζει κρίσιμο ρόλο στην αποκέντρωση και την περιφερειακή ανάπτυξη. Και -το κυριότερο- συμμετέχει ενεργά στην ουσιαστική προστασία του περιβάλλοντος».
