Για έναν πιο παρεμβατικό τρόπο δράσης, που θα στοχεύει πρωτίστως σε συγκεκριμένους κλάδους της αγοράς, η λειτουργία των οποίων επηρεάζει άμεσα το «πορτοφόλι του καταναλωτή», προετοιμάζεται η Επιτροπή Ανταγωνισμού.
Όπως αναφέρουν στελέχη της ανεξάρτητης αρχής στη «Ν», με βάση τη γνώση που έχει αποκτηθεί από την έως τώρα χαρτογράφηση της αγοράς, η Επιτροπή είναι έτοιμη να «προτεραιοποιήσει» τους τομείς εκείνους που «χτυπούν» συναγερμό στο πλαίσιο της καθημερινής διαδικασίας παρακολούθησης της εξέλιξης των τιμών από την αρμόδια ομάδα δράσης (Task Force) που έχει συσταθεί για αυτόν το λόγο.
Οι κωδικοί που ελέγχονται με αυτοματοποιημένο πλέον τρόπο αγγίζουν τις 60.000, ωστόσο κάποιοι εξ αυτών, με πολύ μεγάλο αντίκτυπο στην τσέπη των καταναλωτών, θα μπουν στο μικροσκόπιο για να διερευνηθεί αν υπάρχουν συμπράξεις που καθορίζουν τις τιμές σε βάρος του δημοσίου συμφέροντος. Από τη διαδικασία της χαρτογράφησης, αλλά και από ανακοινώσεις της Επιτροπής για επιτόπιους ελέγχους το τελευταίο διάστημα προκύπτει πως έχουν τεθεί υπό πιο στενή παρακολούθηση, μεταξύ άλλων, η αγορά των ζυμαρικών, του γάλακτος, του τυριού και των απορρυπαντικών.
Η πιο ακριβή στην Ευρώπη
Για τα απορρυπαντικά, θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι, όπως προέκυψε από πρόσφατη πανευρωπαϊκή έρευνα της Επιτροπής, η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ
των ακριβότερων χωρών. Σύμφωνα με τα ίδια στελέχη, η έρευνα για τις τιμές των απορρυπαντικών «υπαγορεύθηκε» από τις υποψίες της Task Force για τον συγκεκριμένο κλάδο και τα αποτελέσματα της κλαδικής έρευνας για τα σούπερ μάρκετ που προέκυψαν από την τακτική ανάλυση της αγοράς, κάτι που τελικά αποδείχθηκε από τα ευρήματά της.
Ωστόσο, σειρά τώρα παίρνουν άλλα προϊόντα, όπως τα ζυμαρικά, για τα οποία η Ε.Α. προχώρησε σε έρευνα, το γάλα και τα τυριά, στο πλαίσιο χαρτογράφησης της αγοράς. Αν τα ευρήματα δημιουργούν προβληματισμό για τη λειτουργία της αγοράς στους συγκεκριμένους κλάδους, τότε η Ανεξάρτητη Αρχή θα εκκινήσει περαιτέρω διαδικασίες ελέγχου, με αυτεπάγγελτες έρευνες και με όποιο άλλον τρόπο κρίνεται ενδεδειγμένος.
Στο ερώτημα αν υπάρχουν ενδείξεις για στρεβλώσεις του ανταγωνισμού στους συγκεκριμένους κλάδους, τα ίδια στελέχη απαντούν θετικά, εξηγώντας ωστόσο ότι από τις «ενδείξεις έως τις αποδείξεις μεσολαβεί μακρύς δρόμος». Δηλαδή, θα πρέπει να αποδειχτεί με αδιάσειστα στοιχεία ότι υπάρχει εναρμονισμένη πρακτική και παράβαση των κανόνων του ανταγωνισμού, κάτι που είναι αρκετά δύσκολο και χρονοβόρο.
Οι έλεγχοι, προσθέτουν, δεν θα περιοριστούν μόνο στο επίπεδο λιανικής, αλλά σε όλη την αλυσίδα, από τον πρωτογενή τομέα, έως και το ράφι, καθώς στόχος είναι να διαπιστωθεί αν υπάρχουν αντιανταγωνιστικές κάθετες ή οριζόντιες συμπράξεις. Όπως εξηγούν, το γεγονός ότι ένα προϊόν έχει ακριβώς την ίδια τιμή σε όλα τα σούπερ μάρκετ δεν αποδεικνύει ότι υπάρχει εναρμονισμένη πρακτική. Για να αποδειχτεί, θα πρέπει να ελεγχθούν όλοι οι κρίκοι της αλυσίδας και ενδεχομένως η επικοινωνία
μεταξύ ανταγωνιστών.
Υπάρχουν καρτέλ
«Καρτέλ στην Ελλάδα υπάρχουν, αλλά αυτό που δεν ξέρουμε είναι ο αριθμός τους και αν είναι περισσότερα από άλλες χώρες» ήταν η απάντηση στο σχετικό ερώτημα. Αναφερόμενοι στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, σύντομα θα πρέπει να αναμένουμε την απόφαση της Επιτροπής για τις χρεώσεις των τραπεζών, μια έρευνα που έχει ξεκινήσει από τον Νοέμβριο του 2019. Σύμφωνα με τα ίδια στελέχη, η υπόθεση έχει ανατεθεί σε εισηγητή από τον περασμένο Νοέμβριο και με δεδομένο ότι ο μέγιστος χρόνος για την υποβολή της εισήγησης είναι οι επτά μήνες, τότε η απόφαση είναι κοντά.
Στην επισήμανση ότι σε μια τόση κρίσιμη έρευνα χρειάζονται τριάμισι χρόνια για να ληφθεί απόφαση, τα ίδια στελέχη απαντούν ότι ο μέσος όρος σε επίπεδο Ε.Ε. για τέτοιου είδους υποθέσεις είναι 50 – 60 μήνες. Ωστόσο, στο σημείο αυτό τέθηκε το μείζον ζήτημα της στελέχωσης της Επιτροπής, για την οποία οι οργανικές θέσεις ανέρχονται σε 230 και αυτή τη στιγμή είναι καλυμμένες μόλις οι 90.
Θα πρέπει άμεσα να υπάρξει ενίσχυση της Επιτροπής σε ανθρώπινο δυναμικό, επισημαίνουν οι ίδιες πηγές, τονίζοντας ότι, παρά τις δυσκολίες, η ελληνική αρχή είναι από τις πιο δραστήριες στην Ευρώπη. Αυτό αποτυπώνεται στους αριθμούς, καθώς από την Επιτροπή «εξάγονται» τα τρία τελευταία χρόνια περισσότερες από 40 αποφάσεις τον χρόνο. Στον αριθμό των αποφάσεων θα πρέπει να προστεθεί και ο χρόνος ολοκλήρωσής τους.
Ενδεικτικά, τον Σεπτέμβριο του 2019, ο μέσος όρος ηλικίας των υποθέσεων στην Επιτροπή ήταν περίπου τα οκτώ έτη, τον Δεκέμβριο 2021 μειώθηκε σε 1,2, ενώ τον Δεκέμβριο 2022 ο μέσος όρος των υποθέσεων της υπολογίστηκε σε 20 μήνες. Δηλαδή, σε διάστημα τριών ετών κατάφερε να μειώσει τον μέσο όρο ηλικίας των υποθέσεων που διαχειρίζεται κατά σχεδόν 80%.
Κυνήγι της απληστίας στην Ε.Ε.
Σε ό,τι αφορά την άνοδο των τιμών και ειδικά στην κατηγορία των τροφίμων, η Επιτροπή «απαντά» ότι πράγματι έχουν αυξηθεί σημαντικά, ωστόσο αυτό που θα πρέπει να αποδειχθεί είναι, αν τα επίπεδα στα οποία έχουν διαμορφωθεί δικαιολογούνται απόλυτα από τις διεθνείς εξελίξεις (ενεργειακή κρίση, Ουκρανία) ή αν είναι ένας συνδυασμός της κρίσης και του φαινομένου «greedflation», δηλαδή της πρακτικής των επιχειρήσεων να αυξάνουν τις τιμές για να αποκομίσουν μεγαλύτερο κέρδος. Το εν λόγω φαινόμενο (greedflation) άρχισε να απασχολεί πρώτα την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), η οποία αναζητεί τρόπους μείωσης του πληθωρισμού, αλλά πλέον εξετάζεται και από τις εθνικές κυβερνήσεις και τις ρυθμιστές αρχές.
Πάντως, στους στόχους της ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού είναι πλέον η αναζήτηση σχετικών στοιχείων διαμέσου των κάθετων ελέγχων σε συγκεκριμένους κλάδους της αγοράς, παρότι επισημαίνεται αρμοδίως ότι η Ελλάδα έχει τον δεύτερο χαμηλότερο πληθωρισμό στα τρόφιμα (μετά την Κύπρο) σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Γενικότερα, όμως, θέση της Επιτροπής είναι ότι υπάρχουν στρεβλώσεις στην ελληνική αγορά και τα μεγαλύτερα προβλήματα, όπως προκύπτει από τις ενδείξεις που εντοπίζονται στους αποκαλούμενους «μη εμπορεύσιμους τομείς», όπως, για παράδειγμα, το λιανεμπόριο τροφίμων, οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες κ.ο.κ.
