«Σήμα» απόσυρσης των έκτακτων μέτρων στην αγορά ηλεκτρισμού στέλνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, λαμβάνοντας όμως υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε χώρα-μέλους, και τον διαφορετικό τρόπο εφαρμογής ορισμένων εκ των παρεμβάσεων, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το πλαφόν στη χονδρεμπορική αγορά ρεύματος. Κεντρικό μήνυμα της έκθεσης της Κομισιόν είναι ότι «Η ενεργειακή κρίση αποκλιμακώνεται και περαιτέρω παρατάσεις των έκτακτων μέτρων στήριξης –πέραν των προθεσμιών που έχουν συμφωνηθεί κατά περίπτωση- δεν δικαιολογούνται. Ό,τι μέτρα πήρε κάθε χώρα, πήρε».
Όσον αφορά στην Ελλάδα, το συμπέρασμα που εξάγεται είναι ότι η διπλή παρέμβαση στην αγορά ηλεκτρισμού (πλαφόν ανά τεχνολογία στη χονδρεμπορική αγορά και συγκέντρωση πόρων στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης για επιδοτήσεις ρεύματος- αναστολή Ρήτρας Αναπροσαρμογής στη λιανική αγορά) έχει «ημερομηνία λήξης» την 30η Σεπτεμβρίου και με τα σημερινά δεδομένα της δραστικής αποκλιμάκωσης των τιμών ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου δεν θα παραταθεί.
Υπενθυμίζεται ότι οι δυο παρεμβάσεις έληγαν εντός του καλοκαιριού, αλλά η ισχύς τους παρατάθηκε με απόφαση του τέως υπουργού ΠΕΝ Κώστα Σκρέκα. Αρμόδιες πηγές του ΥΠΕΝ σημείωσαν μιλώντας προς τη «Ν» ότι η έκθεση της Κομισιόν δεν αλλάζει κάτι σε σχέση με την υφιστάμενη κατάσταση για τα μέτρα στην Ελλάδα και τον χρόνο ισχύος τους.
Αναφερόμενη ειδικά στο πλαφόν στη χονδρεμπορική αγορά (το οποίο θεσπίστηκε σε επίπεδο ΕΕ με τον Κανονισμό 2022/1854 τον περασμένο Οκτώβριο με διαφορετικές «προδιαγραφές» σε σχέση με τον ελληνικό μηχανισμό που είχε προηγηθεί και ιθύνων νους του οποίου ήταν ο υπηρεσιακός υπουργός ΠΕΝ Παντελής Κάπρος), η Κομισιόν παρατηρεί ότι –ως γενικός κανόνας- δεν κρίνει σκόπιμη την παράταση του μέτρου που σύμφωνα με τον Κανονισμό εκπνέει στις 30 Ιουνίου. Προσθέτει όμως ότι το εν λόγω μέτρο εφαρμόστηκε ανομοιογενώς στις χώρες-μέλη της ΕΕ τόσο από πλευράς «αρχιτεκτονικής» (πολλές χώρες συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας έθεσαν το πλαφόν για τις μη οριακές τεχνολογίες πιο κάτω από το όριο των 180 ευρώ/MWh που θέσπισε ο Κανονισμός), όσο και από πλευράς χρονικού ορίζοντα. Η Επιτροπή αναφέρει ότι Ισπανία και Πορτογαλία έλαβαν παράταση για την δική τους εκδοχή έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023. Αυτή είναι η καταληκτική προθεσμία για την ισχύ του πλαφόν και σε Αυστρία, Τσεχία, Γαλλία, Λουξεμβούργο, Φινλανδία, Πολωνία, και Σλοβενία. Στη Γερμανία η περίοδος εφαρμογής δύναται να παραταθεί έως τις 30 Απριλίου 2024 και στη Σλοβακία το μέτρο θα παραμείνει σε ισχύ έως τα τέλη του επόμενου έτους.
Από το πλαφόν…στα PPA και τα CfDs
Σύμφωνα με την Κομισιόν, «Οι διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους έχει εφαρμοστεί το πλαφόν σε κάθε χώρα της ΕΕ έχoυν δημιουργήσει σημαντική ρυθμιστική αβεβαιότητα που με τη σειρά της δημιουργεί κινδύνους για τις νέες επενδύσεις, ειδικά σε ΑΠΕ. Πιο συγκεκριμένα, τα εμπόδια που ανέφεραν κάποια κράτη-μέλη αναφορικά με τη σύναψη μακροπρόθεσμων συμβολαίων προμήθειας ρεύματος (PPA) ως αποτέλεσμα της εφαρμογής του πλαφόν θα μπορούσε να προσθέσει ακόμα έναν παράγοντα αβεβαιότητας για τους επενδυτές και να υπονομεύσει την ελκυστικότητα και την εμπιστοσύνη των συμμετεχόντων στις προθεσμιακές αγορές». Η Επιτροπή τονίζει ότι σύμφωνα με την πρότασή της για τη μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρισμού της ΕΕ (Electricity Market Design) οι τιμές ηλεκτρισμού για τους τελικούς καταναλωτές θα καθορίζονται περισσότερο μέσω μακρόπνοοων «εργαλείων» (όπως είναι τα PPAs και τα συμβόλαια επί διαφοράς- CfDs) . Στην περίπτωση των τελευταίων (που εφαρμόζονται ήδη ευρέως στην ελληνική αγορά αφού οι συμβάσεις των περισσότερων παραγωγών ΑΠΕ με το ΔΑΠΕΕΠ είναι CfDs και μάλιστα διπλής κατεύθυνσης), όταν οι τιμές στις αγορές είναι υψηλότερες από τις συμφωνημένες προκύπτουν «υπερέσοδα» που ανακτώνται. Τα κράτη-μέλη της ΕΕ καλούνται να αξιοποιούν τα έσοδα αυτά για να μειώνουν τους λογαριασμούς ρεύματος όλων των καταναλωτών (συμπεριλαμβανομένων επιχειρήσεων και βιομηχανίας), ώστε να υπάρχει ανάλογο αποτέλεσμα με αυτό του πλαφόν, χωρίς όμως να δημιουργείται επενδυτική αβεβαιότητα.
Ποια μέτρα παραμένουν
Η γενική κατεύθυνση είναι ότι δεν υπάρχει ανάγκη παράτασης των μέτρων εξοικονόμησης ηλεκτρικού ρεύματος (στο οποίο η Ελλάδα ήταν μέσα στις πέντε «καλύτερες μαθήτριες» της ΕΕ), το πλαφόν των 180 ευρώ/MWh στην αγορά ηλεκτρισμού και τα μέτρα στήριξης των καταναλωτών που έλαβαν οι κυβερνήσεις των χωρών της ΕΕ. Αντιθέτως, τα μέτρα εξοικονόμησης και αποθήκευσης φυσικού αερίου που έχουν άλλη νομική βάση και «απαντούν» στον κίνδυνο ασφάλειας εφοδιασμού (που σύμφωνα με ορισμένους παράγοντες των Βρυξελλών δεν έχει πλήρως εκλείψει…) παρατάθηκαν έως τις 31 Μαρτίου 2024.
Αισιοδοξία για τον επόμενο χειμώνα
Η Κομισιόν παρατηρεί μεταξύ άλλων ότι η τιμή του φυσικού αερίου έχει υποχωρήσει πλέον από τα 350 ευρώ στα 30 ευρώ. Χθες διαπραγματευόταν λίγο κάτω από τα 25 ευρώ/MWh, λίγο υψηλότερα από τον μέσο όρο της δεκαετίας 2010-2020 που είναι τα 20 ευρώ/MWh. H Η δε μέση χονδρεμπορική τιμή ρεύματος για τον Μάιο στην ΕΕ διαμορφώθηκε στα 80 ευρώ/ΜWh (με την Ελλάδα πάντως να κινείται σε αρκετά υψηλότερα επίπεδα, αφού η μέση τιμή ήταν 105 ευρώ/MWh όπως προκύπτει από τα στοιχεία του Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας, αν και ο Ιούνιος έχει μπει με τάση διαμόρφωσης σε διψήφιο νούμερο) Εκτιμά δε ότι δεν είναι πιθανό να επανεμφανιστούν συνθήκες που να οδηγήσουν σε νέα εκτόξευση των τιμών φυσικού αερίου και ρεύματος, καθώς τα ποσοστά πλήρωσης των αποθηκών στην ΕΕ είναι ήδη στο 70%, έχουν κατασκευαστεί νέες υποδομές φυσικού αερίου στην περιοχή (όπως τα νέα FSRU στη Γερμανία), ενώ αναμένεται και βελτιωμένη διαθεσιμότητα των πυρηνικών και υδροηλεκτρικών μονάδων σε σχέση με τον χειμώνα που πέρασε.
