Βελτιώσεις στο φορολογικό πλαίσιο ώστε να καταστεί πιο φιλικό για επενδύσεις, μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, έμφαση στην παροχή κινήτρων για την κάλυψη του συνόλου του πληθυσμού μέσω του οικογενειακού γιατρού αλλά και ολοκλήρωση του Κτηματολογίου αποτελούν μερικές από τις προκλήσεις της ελληνικής οικονομίας για το επόμενο χρονικό διάστημα. Σύμφωνα με τις συστάσεις της Κομισιόν για την Ελλάδα, είναι σημαντικό να συνεχιστεί η δυναμική υλοποίησης του Σχεδίου Ανάκαμψης και ιδιαίτερα ο σχεδιασμός και ολοκλήρωση του REPowerEU, το οποίο θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση πρόσθετων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων στο τομέα της ενέργειας και της πράσινης μετάβασης.
Φορολογία
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει τροποποιήσεις στο πλαίσιο φορολογικής πολιτικής της Ελλάδας θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του επενδυτικού κενού. Ειδικότερα προτείνει ένα φορολογικό σύστημα πιο φιλικό στις επενδύσεις καθώς θα μπορούσε να ενισχύσει την ασφάλεια δικαίου για τους επενδυτές και να αυξήσει τις συνεχείς προσπάθειες για απλούστευση του φορολογικού συστήματος. Όπως τονίζεται η αναθεώρηση του φορολογικού συστήματος θα μπορούσε επίσης να συμβάλει στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης κυρίως όσον αφορά τους αυτοαπασχολούμενους και την στήριξη των επενδύσεων.
Επίσης, υποστηρίζει ότι η φορολογική συμμόρφωση θα μπορούσε να βελτιωθεί μέσω της επέκτασης της εφαρμογής των ηλεκτρονικών πληρωμών και την αυξημένη χρήση των πληροφοριών που προέρχονται από αυτές, λαμβάνοντας υπόψη ιδιαίτερα τις πρόσφατες ενδείξεις αυξανόμενης διαφοράς που παρατηρείται μεταξύ των χαμηλών εισοδημάτων που δηλώνουν οι αυτοαπασχολούμενοι και της ταχείας αύξησης του τζίρου που καταγράφεται. Συμπληρώνει μάλιστα ότι μία καλύτερη χρήση των πληροφοριών που μπορούν να αντληθούν από τις ηλεκτρονικές πληρωμές για στοχευμένα επαγγέλματα αποτελεί έναν τρόπο. Επίσης, ο συνεχής ψηφιακός μετασχηματισμός της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) αναμένεται να συμβάλει μεταξύ άλλων σε αυτόν τον στόχο. Η Κομισιόν επισημαίνει ότι είναι απαραίτητο η Αρχή να διατηρήσει την αυτονομία της για τη διαχείριση και την ανάπτυξη της υποδομής ανθρώπινου δυναμικού και της πληροφορικής.
Σχέδιο ανάκαμψης
Η εφαρμογή του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» μέχρι στιγμής έχει προχωρήσει καλά. Ωστόσο για την Κομισιόν κρίνεται σημαντικό να διατηρηθεί η δυναμική υλοποίησης. Υπενθυμίζει ότι η Ελλάδα έχει υποβάλλει τρία αιτήματα πληρωμής για το σκέλος των επιχορηγήσεων και δύο για το σκέλος των δανείων, που αντιστοιχούν σε 85 ορόσημα και στόχους του Σχεδίου.
Υπενθυμίζεται ότι στις 29 Μαρτίου 2023, η Ελλάδα εξέφρασε την πρόθεσή της να ζητήσει πρόσθετη στήριξη δανείου 5 δις. ευρώ στο πλαίσιο του REPowerEU. “Η Ελλάδα έχει κάνει μια καλή αρχή υλοποίησης του σχεδίου της και έχει καθιερώσει σύστημα διαχείρισης και ελέγχου για να παρακολουθεί και συντονίζει την έγκαιρη ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων. «Θα είναι σημαντικό να διατηρηθούν και να ενισχυθούν αυτές οι προσπάθειες λαμβάνοντας υπόψη τον σημαντικό αριθμό μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που σχεδιάζονται να υλοποιηθούν, καθώς η ολοκλήρωση ορισμένων από αυτές θα απαιτήσει έγκαιρη πρόοδο με διάφορα προπαρασκευαστικά στάδια, συμπεριλαμβανομένων των διαδικασιών δημοσίων συμβάσεων» τονίζεται χαρακτηριστικά. Η συνέχεια υλοποίησης του Σχεδίου εξαρτάται από τη διοικητική ικανότητα και την ικανότητα υλοποίησης των αρμόδιων φορέων υλοποίησης, συμπεριλαμβανομένης της περιφερειακής και τοπικής διοίκησης επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Αναφορικά με το «κεφάλαιο» REPowerEU επισημαίνεται η ανάγκη ένταξης του στο Σχέδιο Ανάκαμψης καθώς θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση πρόσθετων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για τη στήριξη της Ελλάδας σε στρατηγικούς στόχους στον τομέα της ενέργειας και της πράσινης μετάβασης. «Η συστηματική και αποτελεσματική συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων από τα ενδιαφερόμενα μέρη παραμένει σημαντική για την επιτυχή εφαρμογή του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας καθώς και άλλες οικονομικές πολιτικές και πολιτικές απασχόλησης προχωρώντας πέρα από το Σχέδιο, για να διασφαλιστεί η ευρεία ιδιοκτησία της συνολικής πολιτικής ατζέντας».
Οι προκλήσεις
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει μια σειρά από πρόσθετες προκλήσεις που σχετίζονται με την υγειονομική περίθαλψη, το Κτηματολόγιο, την ενεργειακή πολιτική και την πράσινη μετάβαση.
Υγεία: Οι δημόσιες δαπάνες για την υγειονομική περίθαλψη είναι χαμηλότερες από τον μέσο όρο της Ε.Ε., την ώρα μάλιστα που τα χρήματα που δαπανούν οι Έλληνες από την τσέπη τους είναι το δεύτερο υψηλότερο στην ΕΕ ως ποσοστό του ΑΕΠ. Το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης εξακολουθεί να είναι νοσοκομειακό, με τις δαπάνες θεραπευτικής περίθαλψης να επικεντρώνονται σε νοσηλεία σε νοσοκομείο. Επιπλέον, η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση μεταξύ όλων των κρατών μελών στη φαρμακευτική δαπάνη ως ποσοστό του ΑΕΠ. Ενώ δεν υπάρχει ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική για τη μακροχρόνια φροντίδα. Για την αντιμετώπιση αυτού, η Ελλάδα εφαρμόζει ένα πρόσφατα εγκριθέν σύστημα πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας για τη μείωση της εξάρτησης από τη νοσοκομειακή περίθαλψη και για την αύξηση της αποτελεσματικότητας της πρόσβασης σε αγαθά και υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης. Η πλήρης ανάπτυξη του παρεμποδίζεται από την έλλειψη οικογενειακών γιατρών. «Ο αριθμός των οικογενειακών γιατρών δεν επαρκεί για να καλύψει ολόκληρο τον πληθυσμό. Επαρκής κάλυψη θα είναι απαραίτητη για την πλήρη εισαγωγή ενός αποτελεσματικού και συνολικού συστήματος που θα ξεκινήσει από την 1η Σεπτεμβρίου 2023. Για το σκοπό αυτό, καθοριστικής σημασίας κρίνεται η παροχή ισχυρότερων κινήτρων για την επέκταση του αριθμού των οικογενειακών γιατρών για την κάλυψη του πληθυσμού».
Κτηματολόγιο: Η ολοκλήρωση του εθνικού κτηματολογίου – ένα μακροχρόνιο έργο – θα συμβάλει στην βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος στην Ελλάδα. Μέχρι το τέλος Μαΐου 2023, στο 71% είχε ολοκληρωθεί η χαρτογράφηση και είχε συγκεντρωθεί άλλο 25% των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας που βρίσκονται υπό επεξεργασία. Η επεξεργασία των εισπραχθέντων δικαιωμάτων αναμένεται να ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2023.
Για τη μετάβαση στο νέο «Ελληνικό Κτηματολόγιο», έχουν ανοίξει 12 κτηματολογικά γραφεία και λειτουργούν 49 καταστήματα. Το Ελληνικό Κτηματολόγιο σχεδιάζει να προχωρήσει στην πλήρη ψηφιοποίηση των υπηρεσιών του προς τους πολίτες. Μέσω μάλιστα του Ταμείου Ανάκαμψης δίνεται η δυνατότητα υποστήριξης για την ψηφιοποίηση όλων των εγγραφών και πράξεων δικαιωμάτων ιδιοκτησίας που είναι επί του παρόντος σε έντυπη μορφή.
Ενεργειακή κρίση: Παρά τις προσπάθειες που κατέβαλε και στο πλαίσιο της ενεργειακής κρίσης, η Ελλάδα εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα ορυκτά καύσιμα, με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο να αποτελούν το 52% και το 24% αντίστοιχα του ενεργειακού του μείγματος το 2021. Για να επιταχυνθούν οι προσπάθειες απαλλαγής από τις εκπομπές άνθρακα, θα μπορούσαν να επιδιωχθούν περαιτέρω μέτρα που βασίζονται και υπερβαίνουν τις επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις που αποτελούν μέρος του Σχεδίου Ανάκαμψης. «Η Ελλάδα θα μπορούσε να επιταχύνει την επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με τη θέσπιση και ολοκλήρωση των νομοθετικών πλαισίων για την προώθηση της ανάπτυξης υποδομών ανανεώσιμων πηγών υδρογόνου και υπεράκτια αιολική ενέργεια. Επίσης, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για να επιταχυνθεί η ανάπτυξη ενός νομοθετικού και ρυθμιστικού πλαισίου για το βιομεθάνιο και να αξιοποιήσει τις διαθέσιμες δυνατότητες για βιώσιμο βιομεθάνιο ώστε από την παραγωγή να μειωθούν οι εισαγωγές φυσικού αερίου».
Καθώς ενσωματώνονται περισσότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, κρίνεται απαραίτητο να υπάρξουν περαιτέρω επενδύσεις για την επέκταση της αποθήκευσης και αύξηση της χωρητικότητας του δικτύου ώστε να διασφαλιστεί η ισορροπία του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας. Για να αποφευχθεί η ανάγκη περικοπής των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, θα μπορούσαν να αναπτυχθούν πρόσθετες διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας με τις γειτονικές χώρες. Για την περαιτέρω ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, θα είναι σημαντικό να εφαρμοστεί πλήρως η νέα νομοθεσία πλαίσιο που εγκρίθηκε το 2022, το οποίο απλοποιεί και επιταχύνει τη διαδικασία αδειοδότησης για έργα ΑΠΕ. «Επιπλέον, η προώθηση προγραμμάτων ιδιοκατανάλωσης, συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης υποστήριξης για την εγκατάσταση ηλιακών φωτοβολταϊκών συστημάτων με μπαταρίες και οι ενεργειακές κοινότητες θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ενίσχυση της κοινωνικής αποδοχής της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας» σημειώνει η Κομισιόν.
Εξοικονόμηση ενέργειας: Η Ελλάδα θα μπορούσε επίσης να επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής και τις φιλοδοξίες των υφιστάμενων μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας και τη μείωση του υψηλού επιπέδου ενεργειακής φτώχειας. Την περίοδο Αυγούστου 2022 – Μαρτίου 2023 έχει μειωθεί κατά 22% η κατανάλωση φυσικού αερίου στην Ελλάδα σε σχέση με τη μέση κατανάλωση φυσικού αερίου την ίδια περίοδο τα προηγούμενα 5 χρόνια. Όπως σημειώνεται « Η Ελλάδα θα μπορούσε να συνεχίσει τις προσπάθειες για προσωρινή μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου έως τις 31 Μαρτίου 2024. Η εισαγωγή νέων χρηματοοικονομικών μέσων όπως οι δημοπρασίες ενεργειακής απόδοσης θα μπορούσαν να στοχεύουν στην κάλυψη υφιστάμενων προγραμμάτων στήριξης ανακαίνισης προς τα ενεργειακά φτωχά νοικοκυριά πιο αποτελεσματικά».
Το μερίδιο της Ελλάδας στους έξυπνους μετρητές είναι πολύ πίσω από την Ε.Ε. στο 3% σε σύγκριση με 54%, βάση στοιχείων του 2021. Το ποσοστό αυτό θα μπορούσε να αυξηθεί. Επιπλέον, συγκεκριμένοι τομείς όπως οι μεταφορές και το νερό έχουν σημαντικά περιθώρια εξοικονόμησης ενέργειας καθώς εξακολουθούν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το πετρέλαιο.
Εργατικό δυναμικό: Η Επιτροπή διαπιστώνει ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων σε τομείς και επαγγέλματα που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην πράσινη μετάβαση, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής, της εγκατάστασης και της συντήρησης τεχνολογιών. Καθοριστικής σημασίας κρίνεται η λήψη μέτρων αναβάθμισης δεξιοτήτων για τη μείωση των ελλείψεων και την προώθηση, ενσωμάτωση και ανακατανομή της εργασίας. «Για να ξεκλειδώσετε την αναξιοποίητη προσφορά εργασίας, αυτά τα μέτρα πρέπει να είναι προσβάσιμα, ιδίως για άτομα και σε τομείς και περιφέρειες που επηρεάζονται περισσότερο από την πράσινη μετάβαση. Στην Ελλάδα, οι ελλείψεις πράσινων δεξιοτήτων είναι αυτή τη στιγμή οι περισσότερες εμφανής στον κατασκευαστικό τομέα, ο οποίος είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την πράσινη μετάβαση, και για συγκεκριμένα επαγγέλματα, συμπεριλαμβανομένων των υδραυλικών, των σωληνουργών και των ηλεκτρολόγων» επισημαίνει η Κομισιόν.
Δημόσια Διοίκηση
Η Ελλάδα συνέχισε να λαμβάνει μέτρα για τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης, αλλά η συνολική απόδοση παραμένει χαμηλή. Μετά από μια σημαντική προσαρμογή μετά το 2010, το μέγεθος και το κόστος της δημόσιας διοίκησης έχει ευθυγραμμιστεί σε γενικές γραμμές με τον μέσο όρο της Ε.Ε.
Το μισθολογικό κόστος της Ελλάδας παρέμεινε σταθερό το 2022 στο 10,8% του ΑΕΠ, ελαφρώς πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο που είναι 10,2% του ΑΕΠ. “Κλειδί» για την διαφύλαξη των «κερδών» αυτών αποτελούν η διασφάλιση της συνεχούς εφαρμογής του ενιαίου μισθολογικού συστήματος, διατηρώντας παράλληλα τα τρέχοντα επίπεδα στελέχωσης μέσω της συνεχούς εφαρμογής του κανόνα προσλήψεων 1/1 για το μόνιμο προσωπικό και το ανώτατο όριο για το έκτακτο προσωπικό που εισήχθη το 2022.
Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης περιλαμβάνει μέτρα για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της διοίκησης, με ιδιαίτερη έμφαση στη βελτίωση των ψηφιακών της υπηρεσιών. Ωστόσο πρόκληση παραμένει η προσέλκυση και η διατήρηση προσωπικού υψηλού επιπέδου. Αυτό θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με διαρθρωτικό τρόπο μέσω ειδικών/συμπληρωματικών μισθολογικών δικτύων για συγκεκριμένες λειτουργίες ή/και φορείς καθώς και η εισαγωγή ενός καλά καθορισμένου συστήματος επιδομάτων ως αναπόσπαστο μέρος του νέου συστήματος διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, διαφυλάσσοντας παράλληλα την ακεραιότητα του ενιαίου μισθολογικού πλέγματος και το συνολικό μέγεθος του μισθολογικού λογαριασμού.
