Εφαλτήριο για την ευρύτερη εξάπλωση των ηλεκτρονικών πληρωμών στην Ελλάδα αποτέλεσε η πανδημία. Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία (Απρίλιος 2023) σχετικής έρευνας του ΙΟΒΕ για την εξέλιξη των ηλεκτρονικών πληρωμών στην Ελλάδα την περίοδο 2020-2022, η συνολική αξία εγχώριων συναλλαγών με ελληνικές κάρτες ξεπέρασε την αξία αναλήψεων μετρητών για πρώτη φορά το 2022, φτάνοντας στο 50,5%.
Τόσο με όσο και χωρίς φυσική παρουσία, στο σύνολο της οικονομίας και σε επιμέρους κλάδους αναδεικνύεται ότι σε σημαντικό βαθμό οι αλλαγές στη συμπεριφορά και τις συνήθειες των καταναλωτών που παρατηρήθηκαν κατά την πανδημία έχουν μόνιμο χαρακτήρα.
Ωστόσο, παρά τη σύγκλιση με το μέσο όρο της Ευρωζώνης που καταγράφει η Ελλάδα στη χρήση καρτών αναλογικά με την ιδιωτική κατανάλωση για πρώτη φορά διαχρονικά, παραμένει μόλις στην 18η θέση μεταξύ των χωρών της ΕΕ27. Γεγονός που δείχνει πως υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω ενίσχυση των ηλεκτρονικών πληρωμών.
Αναλυτικά, μετά την κρίση της πανδημίας, η ετήσια εξάπλωση των καρτών πληρωμών απέκτησε ισχυρότερη δυναμική και μετά τη χαλάρωση των περιορισμών η συνολική χρήση καρτών πληρωμών παρέμεινε υψηλότερη από πριν. Διαχρονικά η χρήση καρτών πληρωμών στην Ελλάδα έχει εκτοξευθεί μετά το 2015. Ο αριθμός των συναλλαγών με κάρτα το 2022 έφτασε τα 1,74 δισεκατομμύρια και η αξία των συναλλαγών ανήλθε στα 49,6 δις. ευρώ. Μάλιστα η χρήση καρτών επεκτείνεται σε μικρότερης αξίας συναλλαγές, όπως καταγράφεται από τη συνεχιζόμενα πτωτική πορεία της μέσης αξίας συναλλαγών, παρά τις έντονες πληθωριστικές πιέσεις το 2022.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης οι πληρωμές με κάρτα την περίοδο της πανδημίας κατέγραψαν ανοδική πορεία για όλους τους τύπους καρτών. Οι εξ αποστάσεως πληρωμές με χρεωστικές και πιστωτικές κάρτες αυξήθηκαν κατά περισσότερο από 70% και 100% αντίστοιχα, συγκριτικά με την περίοδο προ-πανδημίας. Οι συναλλαγές με προπληρωμένες κάρτες αυξήθηκαν μετά τον Μάρτιο του 2021, πιθανά λόγω σύνδεσής τους με δημόσιες παροχές. Ο αριθμός των συναλλαγών με κάρτα μετά την πανδημία αυξήθηκε κατά 50% για πιστωτικές και χρεωστικές κάρτες, κατά έως 3 φορές για τις προπληρωμένες κάρτες. Σε σχέση με τον αριθμό των εξ αποστάσεως συναλλαγών, η σωρευτική αύξηση των πιστωτικών καρτών ήταν υψηλότερη από τις υπόλοιπες κάρτες, κατά περίπου 100% έναντι 70% αντίστοιχα. Ωστόσο, στις συναλλαγές με φυσική παρουσία, η αύξηση σε προπληρωμένες και χρεωστικές κάρτες υπερέχει.
Η αξία των συναλλαγών με κάρτα αυξήθηκε με διψήφιο ποσοστό κατά την πανδημία για χρεωστικές και πιστωτικές κάρτες, και κατά έως 2,5 φορές για τις προπληρωμένες. Ειδικότερα η αξία των εξ αποστάσεως συναλλαγών εκτοξεύθηκε κατά μεταξύ 50% και 90% σωρευτικά κατά την περίοδο 2019-2022 για χρεωστικές/προπληρωμένες και πιστωτικές κάρτες αντίστοιχα.
Ένδυση και φαρμακεία
Στις αγορές για ένδυση ο αριθμός συναλλαγών με χρεωστικές κάρτες υπερδιπλασιάστηκε σε σχέση με το 2019, ενώ ο αντίστοιχος για πιστωτικές κάρτες αυξήθηκε κατά 11%. Η μέση αξία συναλλαγών με χρεωστικές κάρτες για διαδικτυακές αγορές ένδυσης μειώθηκε ελαφρά σε σχέση με το 2019, ενώ η αντίστοιχη αξία με πιστωτικές κάρτες αυξήθηκε. Στις υπηρεσίες διατροφής οι διαδικτυακές συναλλαγές εκτοξεύθηκαν σε σχέση με την προ-πανδημίας περίοδο και διατηρήθηκαν συστηματικά υψηλότερα, αντανακλώντας την ανάπτυξη των υπηρεσιών διανομής έτοιμων γευμάτων. Η χρήση χρεωστικών και πιστωτικών καρτών είναι περίπου 4 και 15 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με το 2019, αντίστοιχα. Η μέση αξία διαδικτυακών συναλλαγών με χρεωστικές κάρτες για υπηρεσίες διατροφής μειώθηκε ελαφρά σε σχέση με το 2019, ενώ η μέση αξία συναλλαγών με πιστωτικές κάρτες αυξήθηκε.
Στις διαδικτυακές αγορές σε φαρμακεία οι πιστωτικές κάρτες σημειώνουν εντυπωσιακή άνοδο από τα μέσα του 2020, ενώ οι χρεωστικές κάρτες ακολουθούν με ηπιότερη άνοδο. Η χρήση χρεωστικών καρτών αυξήθηκε κατά περίπου 60%, των πιστωτικών καρτών κατά πολλαπλάσια άνω του 15. Η μέση αξία συναλλαγών με χρεωστικές κάρτες παρέμεινε σταθερή σε σχέση με τον Ιούλιο του 2019, ενώ η μέση αξία συναλλαγών με πιστωτικές και προπληρωμένες κάρτες μειώθηκε μετά τον Ιούλιο του 2020. Υπηρεσίες κοινής ωφέλειας: οι ηλεκτρονικές πληρωμές λογαριασμών μέσω χρεωστικών και πιστωτικών καρτών εκτοξεύθηκαν κατά περίπου 8 φορές.
Η χρήση τόσο πιστωτικών όσο και χρεωστικών καρτών ακολούθησαν ανοδική τάση κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η μέση αξία συναλλαγών έχει αυξηθεί κατά περίπου 30% σε σχέση με το 2019, ενώ η απότομη αύξηση το 2022 οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον υψηλό πληθωρισμό στα ενεργειακά αγαθά. Στις μεταφορικές υπηρεσίες ταξί οι διαδικτυακές συναλλαγές με χρεωστικές κάρτες αυξήθηκαν κατά σχεδόν 2,5 φορές σε σχέση με το 2019. Η αύξηση των συναλλαγών με χρεωστικές κάρτες είναι μεγαλύτερη από την αύξηση των πιστωτικών καρτών. Η χρήση πιστωτικών καρτών είναι κατά περίπου 70% υψηλότερη, σε όρους αξίας. Για όλα τα προϊόντα, η μέση αξία συναλλαγών έχει αυξηθεί, εν μέρει και λόγω της αύξησης στο κόμιστρο.
Ποσοστιαίες μεταβολές
Στο σύνολο των συναλλαγών σε συνέχεια της πανδημίας, η ετήσια εξάπλωση των καρτών πληρωμών κέρδισε έδαφος. Οι χρεωστικές κάρτες εξαπλώθηκαν κατά 26,4% ταχύτερα από τη δραστηριότητα στο λιανικό εμπόριο το 2022 έναντι 18,0% το 2019.
Στις συναλλαγές χωρίς φυσική παρουσία, πέρα από προσωρινές επιδράσεις κατά την πανδημία, οι διαδικτυακές αγορές εμφανίζουν μόνιμη τόνωση. Οι πιστωτικές κάρτες εξαπλώθηκαν κατά 59,3% ταχύτερα από τη δραστηριότητα στο λιανικό εμπόριο το 2022 έναντι 44,8% το 2019.
Συναλλαγές με φυσική παρουσία, παρά την αρνητική επίδραση της πανδημίας, η εξάπλωση στις δια ζώσης συναλλαγές με κάρτα επιταχύνθηκε. Οι πιστωτικές κάρτες εξαπλώθηκαν κατά 31,3% ταχύτερα από τη δραστηριότητα στο λιανικό εμπόριο το 2022, έναντι 25,5% το 2019.
Προτάσεις
Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, η περαιτέρω εξάπλωση των ηλεκτρονικών πληρωμών στην Ελλάδα μπορεί να ενισχύσει σημαντικά τα δημόσια έσοδα, με ευρύτερα θετικές συνέπειες για την οικονομική και κοινωνική ευημερία. Στο πλαίσιο ανάκαμψης της οικονομίας με τρόπο βιώσιμο και δίκαιο μετά την κρίση πανδημίας, η προοπτική διεύρυνσης της φορολογικής βάσης που προσφέρεται μέσα από την εξάπλωση των ηλεκτρονικών πληρωμών καθιστά τα μέτρα πολιτικής για την τόνωσή τους οικονομική και κοινωνική προτεραιότητα. Το ΙΟΒΕ δίνει 4 άξονες πολιτικής, Άξονας 1 Θετικά φορολογικά κίνητρα (ζήτηση), Άξονας 2 Θετικά φορολογικά κίνητρα (προσφορά), Άξονας 3 Επαναπροώθηση λοταρίας, Άξονας 4 Ρυθμιστικό πλαίσιο.
