Αντιμέτωποι με τους κινδύνους υπερφορολόγησης που εγκυμονούν τα τεκμήρια της εφορίας θα βρεθούν και φέτος εκατομμύρια φορολογούμενοι.
Οι κίνδυνοι υπερφορολόγησης λόγω τεκμηρίων αφορούν κυρίως μισθωτούς, συνταξιούχους, αυτοαπασχολούμενους, αγρότες και εισοδηματίες που κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους απέκτησαν χαμηλά εισοδήματα. Τα φορολογητέα εισοδήματα πολλών από τους φορολογουμένους αυτούς θα προσδιοριστούν και φέτος σε επίπεδο υψηλότερο των πραγματικών εισοδημάτων τους, με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης -που αφορούν τις αντικειμενικές δαπάνες χρήσης κατοικιών, οχημάτων, σκαφών και άλλων περιουσιακών στοιχείων- και με βάση τα λοιπά τεκμήρια, τα οποία αφορούν κυρίως τις πραγματικές δαπάνες που τυχόν κατέβαλαν το 2022 για να αποκτήσουν περιουσιακά στοιχεία μεγάλης αξίας (ακίνητα, Ι.Χ. αυτοκίνητα, σκάφη κ.λπ.) ή να αποπληρώσουν δάνεια και πιστωτικές κάρτες.
Όλοι αυτοί οι φορολογούμενοι, που κινδυνεύουν και φέτος από τα τεκμήρια, έχουν τη δυνατότητα, κατά τη συμπλήρωση των φετινών φορολογικών δηλώσεων, να «αξιοποιήσουν» έως και 84 διαφορετικές κατηγορίες τακτικών εσόδων, εκτάκτων οικονομικών ενισχύσεων, επιδομάτων, παροχών και εισοδημάτων που εισέπραξαν το 2022. Στις 84 αυτές κατηγορίες περιλαμβάνονται ποσά που θεωρούνται «εισοδήματα», αλλά απαλλάσσονται από τον φόρο εισοδήματος ή φορολογούνται αυτοτελώς στην πηγή, καθώς και ορισμένα άλλα ποσά απαλλασσόμενα μονίμως και από τον φόρο εισοδήματος και από την ειδική εισφορά αλληλεγγύης.
Ποια είναι τα τεκμήρια
Τα τεκμήρια διαβίωσης είναι συγκεκριμένα ποσά δαπανών διαβίωσης που, σύμφωνα με τη Φορολογική Διοίκηση, προσδιορίζουν με αντικειμενικό τρόπο ένα ελάχιστο ποσό φορολογητέου εισοδήματος για κάθε φυσικό πρόσωπο. Το σύστημα του τεκμαρτού προσδιορισμού του φορολογητέου εισοδήματος με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης προβλέπει, κατ’ αρχάς, ένα ελάχιστο ποσό ετήσιας δαπάνης διαβίωσης ύψους 3.000 ευρώ για κάθε άγαμο φορολογούμενο και 5.000 ευρώ για τα ζευγάρια εγγάμων ή συναψάντων σύμφωνα συμβίωσης φορολογουμένων – 2.500 ευρώ για τον κάθε σύζυγο ή μέρος συμφώνου συμβίωσης. Προβλέπει επίσης συγκεκριμένα ποσά αντικειμενικών (τεκμαρτών) δαπανών διαβίωσης που αντιστοιχούν στα ετήσια έξοδα χρήσης και συντήρησης κατοικιών, Ι.Χ. αυτοκινήτων, σκαφών αναψυχής, δεξαμενών κολύμβησης και αεροσκαφών, ενώ λαμβάνει υπόψη και τις πραγματικές δαπάνες για την πληρωμή διδάκτρων ιδιωτικής εκπαίδευσης και αμοιβών υπηρετικού προσωπικού.
Για να προσδιοριστεί το τεκμαρτό φορολογητέο εισόδημα κάθε φυσικού προσώπου προστίθενται στο ελάχιστο ποσό ετήσιας δαπάνης διαβίωσης -των 3.000 ευρώ αν πρόκειται για άγαμο ή των 2.500 ευρώ αν πρόκειται για έγγαμο ή μέρος συμφώνου συμβίωσης- τα ποσά των αντικειμενικών δαπανών διαβίωσης για τις κατοικίες, τα Ι.Χ. αυτοκίνητα, τις πισίνες, τα σκάφη αναψυχής και τα αεροσκάφη που κατέχει, καθώς και τυχόν πραγματικές δαπάνες για δίδακτρα ιδιωτικής εκπαίδευσης και αμοιβές υπηρετικού προσωπικού. Έτσι προκύπτει ένα συνολικό ποσό τεκμαρτού φορολογητέου εισοδήματος, το οποίο συγκρίνεται με το συνολικό πραγματικό δηλωθέν εισόδημα του φυσικού προσώπου. Αν το τεκμαρτό ποσό εισοδήματος είναι μεγαλύτερο από το συνολικό πραγματικό εισόδημα, τότε ο φορολογούμενος καλείται να πληρώσει τον φόρο που αναλογεί στο πραγματικό του εισόδημα προσαυξημένο κατά τον φόρο που αναλογεί στην πρόσθετη διαφορά μεταξύ πραγματικού και τεκμαρτού εισοδήματος.
Μόνιμη απαλλαγή από φόρο και ειδική εισφορά αλληλεγγύης
Με εισοδήματα που απαλλάσσονται μονίμως και από τον φόρο εισοδήματος και από την ειδική εισφορά αλληλεγγύης μπορούν, μεταξύ άλλων, να καλυφθούν φέτος οι προστιθέμενες διαφορές φορολογητέου εισοδήματος που προκύπτουν λόγω τεκμηρίων. Τα εισοδήματα αυτά είναι:
1. Οι μισθοί, οι συντάξεις και η πάγια αντιμισθία των αναπήρων 80% και άνω.
2. Η αποζημίωση λόγω διακοπής εργασιακής σχέσης.
3. Οι αμοιβές υπαλλήλων της Ε.Ε.
4. Οι αμοιβές των εργαζομένων στην Τράπεζα Εμπορίου και Ανάπτυξης του Εύξεινου Πόντου.
5. Οι αποδοχές που καταβάλλει ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) στους υπαλλήλους του.
6. Οι μισθοί και οι εν γένει αποδοχές των υπαλλήλων του ΝΑΤΟ.
7. Το επίδομα παιδιού, το οποίο έχει καταβάλει ο Οργανισμός Προνοιακών Επιδομάτων Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΟΠΕΚΑ).
8. Τα μερίσματα από ναυλομεσιτικές εταιρείες της παραγράφου 5 του άρθρου 43 του ν. 4111/2013, καθώς και οι έκτακτες
αμοιβές και τα ποσοστά (bonus) που οι εταιρείες αυτές διανέμουν σε μέλη Δ.Σ. ή σε διευθυντές, στελέχη και υπαλλήλους τους.
9. Οι έκτακτες αμοιβές και τα ποσοστά (bonus) που οι εταιρείες του άρθρου 25 του ν.27/1975, που ασχολούνται με τη διαχείριση πλοίων και είναι εγκατεστημένες στην Ελλάδα, διανέμουν σε μέλη Δ.Σ. ή σε διευθυντές, στελέχη και υπαλλήλους τους.
10. Το επίδομα εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης ανέργων.
11. Το επίδομα αναζήτησης εργασίας στο πλαίσιο δράσεων συμβουλευτικής.
12. Το Αντιστάθμισμα Νησιωτικού Κόστους (ΑΝΗΚΟ).
13. Η ισόβια τιμητική παροχή στους Έλληνες οπλίτες του άρθρου 95 του ν.4714/2020.
14. Οι παροχές που καταβάλλονται από τον ΟΑΕΔ (άρθρο 67 του ν. 4756/2020).
Κατηγορίες ποσών που δεν συνιστούν εισόδημα
Με ποσά που δεν αποτελούν εισόδημα μπορούν, όπως προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία, να καλυφθούν φέτος οι προστιθέμενες διαφορές φορολογητέου εισοδήματος που προκύπτουν λόγω τεκμηρίων. Συγκεκριμένα:
1. Το εξωϊδρυματικό επίδομα που καταβάλλεται σε αναπήρους.
2. Έσοδα από πωλήσεις ακινήτων και λοιπών περιουσιακών στοιχείων.
3. Η εφάπαξ καταβαλλόμενη παροχή από ταμεία πρόνοιας και ασφαλιστικούς οργανισμούς του Δημοσίου και επαγγελματικά ταμεία που έχουν συσταθεί με νόμο.
4. Εισαγωγή συναλλάγματος από νυν ή πρώην κατοίκους αλλοδαπής.
5. Δάνεια.
6. Κληρονομιές χρηματικών ποσών.
7. Δωρεές ή γονικές παροχές χρηματικών ποσών.
8. Κέρδη από λαχεία, ΠΡΟΠΟ, Λόττο, Αθλητικό Στοίχημα κ.λπ.
9. Αποζημίωση που καταβάλλεται για την αποκατάσταση ζημιάς ή φθοράς που προκλήθηκε από την εγκατάσταση αγωγού
φυσικού αερίου.
10. Αποζημίωση για ηθική βλάβη.
11. Υποτροφίες που δεν φέρουν τα εννοιολογικά χαρακτηριστικά του εισοδήματος και της παρ. 6 του άρθρου 24 του ν. 4386/2016.
12. Επιστροφές καταβεβλημένων κεφαλαίων/δανείων.
13. Εισπραττόμενα από συζύγους χρηματικά ποσά, δυνάμει του άρθρου 1400 του Α.Κ., λόγω αξίωσης συμμετοχής στα αποκτήματα του γάμου.
14. Ποσά που προκύπτουν από πλειστηριασμό κατοικιών, προκειμένου να καλυφθεί το τεκμήριο της ολοσχερούς τοκοχρεωλυτικής απόσβεσης του στεγαστικού δανείου.
15. Το επίδομα κίνησης για τους παραπληγικούς, τους τετραπληγικούς και τους ακρωτηριασμένους.
16. Το διατροφικό επίδομα για τους νεφροπαθείς, τους μεταμοσχευμένους πνευμόνων και μυελού των οστών, καθώς και τους αλλοδαπούς και ομογενείς νεφροπαθείς, μεταμοσχευμένους καρδιάς, ήπατος.
17. Η ενίσχυση των ατόμων με βαριά αναπηρία.
18. Η ενίσχυση των ατόμων με βαριά νοητική υστέρηση.
19. Η ενίσχυση παραπληγικών – τετραπληγικών και ακρωτηριασμένων ανασφάλιστων και ασφαλισμένων του Δημοσίου.
20. Η ενίσχυση ατόμων με μεσογειακή, δρεπανοκυτταρική μικροδρεπανοκυτταρική αναιμία ή συγγενή αιμορραγική διάθεση (αιμορροφιλία κ.λπ.) ή AIDS.
21. Η ενίσχυση κωφών και βαρήκοων ατόμων.
22. Η ενίσχυση ατόμων με αναπηρία όρασης.
23. Η ενίσχυση ατόμων με εγκεφαλική παράλυση.
24. Η ενίσχυση ασθενών και αποθεραπευμένων χανσενικών και μελών των οικογενειών τους.
25. Το Επίδομα Στεγαστικής Συνδρομής σε ανασφάλιστους υπερήλικες.
26. Η ενίσχυση Οικογενειών Ορεινών Μειονεκτικών Περιοχών.
27. Το επίδομα στέγασης.
28. Οι παροχές και υπηρεσίες του Λογαριασμού Αγροτικής Εστίας σύμφωνα με τον ν. 3050/2002.
29. Το επίδομα ομογενών προσφύγων που χορηγείται στα πλαίσια παροχής προγραμμάτων Κοινωνικής Προστασίας.
30. Οι έκτακτες εφάπαξ ενισχύσεις που χορηγήθηκαν σε άτομα ή οικογένειες που επλήγησαν από φυσικές καταστροφές.
31. Η συνεισφορά του Δημοσίου με το πρόγραμμα «Γέφυρα».
Χωρίς φόρο εισοδήματος ή αυτοτελώς φορολογούμενα
Με εισοδήματα που απαλλάσσονται μονίμως από τον φόρο εισοδήματος ή φορολογούνται αυτοτελώς κατά την καταβολή τους μπορούν, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, να καλυφθούν φέτος οι προστιθέμενες διαφορές φορολογητέου εισοδήματος που προκύπτουν λόγω τεκμηρίων. Τα εισοδήματα αυτά είναι τα εξής:
1. Το εισόδημα φορολογικών κατοίκων αλλοδαπής που εργάζονται σε πρεσβείες, προξενεία κ.λπ.
2. Η διατροφή συζύγου και τέκνων που λαμβάνεται είτε με δικαστική απόφαση είτε με συμβολαιογραφικό έγγραφο.
3. Οι συντάξεις των αναπήρων πολέμου ή των θυμάτων πολέμου ή των αναπήρων που υπέστησαν βλάβη κατά την
εκτέλεση της υπηρεσίας τους.
4. Τα επιδόματα αναγνωρισμένων πολιτικών προσφύγων.
5. Τα επιδόματα επικίνδυνης εργασίας και τα ποσά της καταβαλλόμενης πτητικής αποζημίωσης στους πιλότους πολιτικής αεροπορίας και της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας.
6. Τα κέρδη από τη διάθεση παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι 10 KW.
7. Τα κέρδη από την πώληση προϊόντων για την παραγωγή των οποίων χρησιμοποιήθηκε ευρεσιτεχνία διεθνώς αναγνωρισμένη.
8. Οι τόκοι των τραπεζικών καταθέσεων.
9. Οι τόκοι ομολόγων ή έντοκων γραμματίων του Ελληνικού Δημοσίου.
10. Οι τόκοι των συμφωνιών επαναγοράς (repos/ reverse repos).
11. Τα δικαιώματα. Ο όρος «δικαιώματα» σημαίνει το εισόδημα που αποκτάται ως αντάλλαγμα για τη χρήση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας ή σε αντάλλαγμα πληροφοριών που αφορούν βιομηχανική, εμπορική ή επιστημονική πείρα, οι πληρωμές για τη χρήση βιομηχανικού, εμπορικού ή επιστημονικού εξοπλισμού, για τη χρήση τεχνικών μεθόδων παραγωγής, τεχνικής ή τεχνολογικής βοήθειας, τεχνογνωσίας (knowhow), αποτελεσμάτων ερευνών, αναδημοσίευσης άρθρων και μελετών, καθώς και οι πληρωμές για συμβουλευτικές υπηρεσίες που παρέχονται ηλεκτρονικά μέσω δικτύων πληροφορικής σε βάση δεδομένων επίλυσης προβλημάτων, την ηλεκτρονική λήψη (downloading) λογισμικού ηλεκτρονικού υπολογιστή.
12. Τα κέρδη από τη μεταβίβαση μεριδίων ή μερίδων σε προσωπικές εταιρείες.
13. Τα κέρδη από τη μεταβίβαση κρατικών ομολόγων και εντόκων γραμματίων ή εταιρικών ομολόγων.
14. Τα κέρδη από τη μεταβίβαση παραγώγων χρηματοοικονομικών προϊόντων.
15. Τα κέρδη από την πώληση εισηγμένων μετοχών με ποσοστό συμμετοχής μικρότερο του 0,5%.
16. Τα κέρδη από τη μεταβίβαση εισηγμένων κινητών αξιών (απόκτηση πριν από 1.1.2009).
17. Τα αφορολόγητα κέρδη από ημεδαπά ΕΕ/ΕΟΧ/ΕΖΕΖ αμοιβαία κεφάλαια.
18. Τα εισαχθέντα μερίσματα αλλοδαπών και ημεδαπών πλοιοκτητριών εταιρειών που δεν φορολογούνται με τον ν.
4607/2019.
19. Τα μερίσματα λοιπών ημεδαπών πλοιοκτητριών εταιρειών του ν. 27/1975.
20. Τα μερίσματα εταιρειών ναύλωσης γυμνού πλοίου και χρηματοδοτικής μίσθωσης πλοίου.
21. Τα κέρδη από ατομικές πλοιοκτήτριες επιχειρήσεις του ν. 27/1975.
22. Τα κέρδη ατομικών επιχειρήσεων από αλιεύματα αλιευτικών πλοίων.
23. Η υπεραξία από εκποίηση πλοίου.
24. Η είσπραξη ασφαλιστικής αποζημίωσης ή οικονομικής ενίσχυσης λόγω διάλυσης αλιευτικού σκάφους.
25. Τα κέρδη ατομικών επιχειρήσεων ναύλωσης γυμνού πλοίου και χρηματοδοτική μίσθωση πλοίου.
26. Το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα.
27. Τα κέρδη από τη μεταβίβαση τίτλων φορολογικού κατοίκου χώρας με την οποία υπάρχει Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας (ΣΑΔΦ) και είναι υπόχρεος για υποβολή δήλωσης από άλλη αιτία.
28. Το ασφάλισμα ομαδικών ασφαλιστηρίων συνταξιοδοτικών συμβολαίων ημεδαπής προέλευσης.
29. Οι «πράσινες» και συνδεδεμένες αγροτικές ενισχύσεις μέχρι 12.000 ευρώ αθροιζόμενες.
30. Οι λοιπές εισοδηματικές αγροτικές ενισχύσεις.
31. Η αγροτική επιδότηση πρόωρης συνταξιοδότησης.
32. Τα ποσά που καταβάλλονται με βάση τις διατάξεις της παραγράφου 4 του άρθ. 166 του ν. 4001/2011, στο πλαίσιο της εγκατάστασης του αγωγού φυσικού αερίου.
33. Τα μερίσματα εισηγμένων σε χρηματιστήριο μετοχών που απαλλάσσονται του φόρου.
34. Οι αμοιβές που καταβάλλονται από την Παγκόσμια Ένωση Αναπήρων Καλλιτεχνών σε φορολογικούς κατοίκους Ελλάδος.
35. Η αποζημίωση που λαμβάνουν φορολογικοί κάτοικοι Ελλάδας κυβερνήτες, συγκυβερνήτες και μηχανικοί αεροσκαφών, αεροπορικών εταιρειών με φορολογική κατοικία ή μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα, η οποία φορολογείται αυτοτελώς.
36. Η αποζημίωση που λαμβάνουν τα μέλη των Ανεξάρτητων Επιτροπών Προσφυγών του άρθρου 5 του ν. 4375/ 2016 (περίπτωση δ’ της παρ. 2 του άρθρου 15 του ΚΦΕ).
37. Αμοιβές των πρώην δικαστικών λειτουργών και των μελών του κυρίου προσωπικού του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, όπως και του γενικού προϊσταμένου που συμμετέχουν στην Επιτροπή Εξώδικης Επίλυσης Φορολογικών Διαφορών.
Εισοδήματα ειδικής φορολόγησης
Με κατηγορίες εισοδημάτων που φορολογούνται με ειδικό τρόπο μπορούν, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, να καλυφθούν φέτος οι προστιθέμενες διαφορές φορολογητέου εισοδήματος που προκύπτουν λόγω τεκμηρίων. Ειδικότερα:
1. Το επίδομα ανεργίας του ΟΑΕΔ, του ΓΕΝΕ και του ΕΤΑΠ-ΜΜΕ που εισπράχθηκε μέσα στο φορολογικό έτος 2022.
2. Τα συνολικά καθαρά κέρδη που αναλογούν στα φυσικά πρόσωπα – εταίρους προσωπικών εταιρειών που τηρούν απλογραφικά βιβλία, (O.E., Ε.Ε., κοινωνίες αστικού δικαίου που ασκούν επιχείρηση ή επάγγελμα, αστικές εταιρείες, κοινοπραξίες κ.λπ.), μετά την αφαίρεση του φόρου του νομικού προσώπου.
