Η ανακάλυψη δύο μεγάλων κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, μόλις πριν από 10 χρόνια, ενίσχυσε την ιδέα της δημιουργίας ενός αγωγού – που ονομάζεται EastMed – για τη μεταφορά αυτού του φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Υπογράφηκαν μάλιστα και συμβάσεις μεταξύ Ελλάδας, Ισραήλ και Κύπρου για την κατασκευή του.
Υπό την πίεση όμως της Τουρκίας, η Ουάσιγκτον, πέρυσι τέτοιον καιρό, έβαλε στον «πάγο» τα σχέδια αυτά, «για να μην υπάρξουν γεωπολιτικές εντάσεις» στην περιοχή, σύμφωνα με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Η αλλαγή της αμερικανικής πολιτικής ανακοινώθηκε με τη μορφή ενός «non-paper», το οποίο προκάλεσε σάλο στην Ελλάδα και στην Κυπριακή Δημοκρατία, καθώς αφαιρούσε μια κεντρική βάση από τις στρατηγικές ενεργειακής πολιτικής της Αθήνας και της Λευκωσίας.
Ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία όμως, ωθεί την Ευρώπη να αναζητήσει εναλλακτικές λύσεις στο ρωσικό φυσικό αέριο και αναβιώνει ενεργειακές λύσεις, όπως ο EastMed. Αλλά θα ήταν αφελές να υποθέσουμε ότι οι Αμερικανοί, ειδικά σε αυτούς τους ταραχώδεις καιρούς και σε ένα τόσο στρατηγικά σημαντικό ζήτημα, θα απέχουν τώρα από το να πάρουν θέση για αυτό το θέμα.
Στη γειτονική Ιταλία πάντως έχει αναθερμανθεί η συζήτηση για τη δημιουργία του αγωγού που μπορεί να μεταφέρει φυσικό αέριο μέσω της διαδρομής Ισραήλ-Κύπρος-Ελλάδα-Ιταλία. «Ελλάδα και Ιταλία μπορούν να συνεργαστούν ως δύο δυνητικοί ενεργειακοί κόμβοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης», τονίζουν στη «Ναυτεμπορική» παράγοντες που ασχολούνται με την ενέργεια, στη Ρώμη. «Υπάρχουν διαφορετικές ιδιαιτερότητες, αλλά που, εάν συνδυαστούν, προς το συμφέρον του ευρωπαϊκού πλαισίου ενεργειακής ασφάλειας, οι δυο χώρες θα μπορούσαν να αναπτύξουν ένα κοινό όραμα για τον νότιο διάδρομο φυσικού αερίου, ανεξάρτητο από την Τουρκία» τονίζουν στη «Ν», οι ίδιες πηγές .«Θα μπορούσε να εμφανιστεί ως αλλαγή παιχνιδιού στην ανατολική Μεσόγειο εάν η Ρώμη ολοκληρώσει το τμήμα του αγωγού Igi-Poseidon από το Αιγαίο μέχρι την Απουλία», προσθέτουν. H ΔΕΠΑ και η ιταλική Edison, που έχουν συμπήξει την κοινοπραξία IGI Poseidon για την υλοποίηση του αγωγού EastMed.
«Το παγκόσμιο πλαίσιο έχει αλλάξει βαθιά τον τελευταίο χρόνο και πιστεύουμε ότι υπάρχουν οι προϋποθέσεις ώστε η Ιταλία να εκφράσει τη ρητή υποστήριξή της, η οποία θα εγγυηθεί επίσης ένα πολύ πιο σημαντικό βάρος σε ευρωπαϊκό επίπεδο», λέει ο Φαμπρίτσιο Ματάνα, στέλεχος της ιταλικής Edison.
Η Ελλάδα στο επίκεντρο
Η Ελλάδα άλλωστε εξελίσσεται σε ενεργειακό κόμβο καθώς διέρχονται από το έδαφός της οι αγωγοί φυσικού αερίου TAP και το IGB. Ο Διασυνδετήριος Αγωγός Φυσικού Αερίου Ελλάδας -Βουλγαρίας (IGB), συνδέει τη Βουλγαρία με τον Διαδριατικό Αγωγό (TAP) και επιτρέπει τη μεταφορά φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν, μέσω Ελλάδας, προς την Ιταλία και την Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Η στρατηγική σημασία του IGB είναι ευρύτερη καθώς αναμένεται να αποτελέσει βασικό κρίκο στην αλυσίδα του Κάθετου Διαδρόμου, ενός συστήματος αγωγών που θα διασυνδέει την Ελλάδα, εκτός της Βουλγαρίας, με τη Ρουμανία και την Ουγγαρία, λειτουργώντας συμπληρωματικά με τον σχεδιαζόμενο πλωτό τερματικό σταθμό επαναεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου (FSRU) της Αλεξανδρούπολης.
«Η Αθήνα γνωρίζει άλλωστε ότι το ενεργειακό παιχνίδι παίζεται στη διαχείριση των logistics προς τα Βαλκάνια. Μόλις επιτευχθεί μελλοντική συμφωνία στην Ουκρανία, θα καταστεί σημαντικό να επανεξεταστεί η διαχείριση της εισόδου ενεργειακών πρώτων υλών που θα διέρχονται από τη Μεσόγειο στα Βαλκάνια ,για να φτάσουν στο ανατολικό μέτωπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης», σημειώνουν οι ίδιες πηγές στη Ναυτεμπορική. Όλα αυτά είναι σημαντικά πλεονεκτήματα για τον ενεργειακό ρόλο της Αθήνας, και ως εναλλακτικό σημείο εισόδου για το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου που θα φτάσει στην Ευρώπη και χάρη στην αιγυπτιακή υποδομή LNG. Και όλα αυτά είναι επίσης μια βοήθεια για τον αγωγό φυσικού αερίου EastMed , εάν αυτή η στρατηγική διασταυρωθεί σε ένα κοινό πολιτικό όραμα με τη Ρώμη.
«Τα ενεργειακά δίκτυα στην Ελλάδα θα έπρεπε να αναβαθμιστούν για να μπορέσουν να παρακάμψουν την Τουρκία. Σε αυτό το σενάριο, η Ρώμη θα μπορούσε να παράσχει την τεχνογνωσία που απέκτησαν οι εταιρείες διανομής φυσικού αερίου στην ψηφιοποίηση των δικτύων που μεταμορφώνει βαθιά τα ιταλικά δίκτυα εν όψει της μεγάλης κλίμακας χρήσης ανανεώσιμων αερίων – όπως το υδρογόνο και το βιομεθάνιο – καθώς και η χρήσιμη τεχνολογία για την αντίστροφη ροή» σημειώνουν οι ίδιες πηγές.
Ιταλόελληνικός άξονας
Ο ιταλοελληνικός ενεργειακός άξονας είναι απαραίτητος για την κατασκευή ενός νότιου διαδρόμου φυσικού αερίου. Αλλά και με την Αίγυπτο, θα μπορούσε να ξεκινήσει μια επανεκτίμηση του LNG της Μεσογείου στην ΕΕ. Η πρόσφατη ανακάλυψη της ENI στην αιγυπτιακή περιοχή Nargis πηγαίνει προς αυτή την κατεύθυνση, η οποία θα μπορούσε να συμβάλει στη διαφοροποίηση των πηγών από τη βόρεια Ευρώπη, εάν μπορούσαν να αξιοποιηθούν οι υπάρχουσες ενεργειακές υποδομές μεταξύ Ιταλίας και Ελλάδας. Μπορούμε να μιλάμε για τον «αγωγό των δημοκρατιών», όπως λέει ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Ιταλικής Βουλής, Πάολο Φορμεντίνι και προσθέτει:«Θα ήταν προς το συμφέρον όλων των παραγόντων της Μεσογείου να σταθεροποιηθούν όλη η περιοχή με νέα και μεγάλη υποδομή».
Η αντίδραση της Τουρκίας
Στα σχέδια αυτά βέβαια πρέπει να αναμένεται αντίδραση της Τουρκίας. Ο πρόεδρος Ερντογάν δεν έκρυψε ποτέ ότι η σχεδιαζόμενη διαδρομή του αγωγού EastMed είναι γι’ αυτόν «κόκκινο πανί». Η Άγκυρα επιμένει ότι το φυσικό αέριο δεν πρέπει να παρακάμψει την Τουρκία αλλά να ρέει στην Ευρώπη μέσω της Ανατολίας. Στο πλαίσιο αυτό, ο Ερντογάν συνεχίζει το παλιό του σχέδιο για έναν αγωγό μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας, ο οποίος θα πρέπει να συνδέει τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της ανατολικής Μεσογείου με τα τουρκικά δίκτυα. Μένει να φανεί βέβαια πώς θα αντιδράσει σε αυτά τα σχέδια και ο νέος πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου. Αναμφίβολα, η κατάσταση είναι πολύ πιο δύσκολη από όσο φαίνεται. Επειδή η διαμάχη για τη διαχείριση του αγωγού EastMed επικαλύπτεται από τη σύγκρουση για τα κυριαρχικά δικαιώματα και τις ζώνες αποκλειστικού οικονομικού ελέγχου στην περιοχή.
