Ο Βλαντίμιρ Πούτιν σκόπευε να παραλύσει το ενεργειακό σύστημα της Ευρώπης περικόπτοντας τις εξαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου στην ήπειρο. Η υψηλή εξάρτηση της Ε.Ε. από το ρωσικό καύσιμο και η επί μήνες αδυναμία να συμφωνηθεί μία αποφασιστική πανευρωπαϊκή λύση, φαινόταν να του δίνουν ένα πλεονέκτημα. Ωστόσο υπολόγιζε χωρίς… τον καλό καιρό, την πρόθεση των νοικοκυριών να αλλάξουν συνήθειες για να μειώσουν την κατανάλωση, αλλά και τη διάθεση των 27 να μείνουν – παρά τις όποιες κόντρες τους – στις μεγάλες αποφάσεις ενωμένοι. Το ευρωπαϊκό συμβόλαιο αναφοράς του φυσικού αερίου στο Άμστερνταμ διαπραγματεύται σήμερα κοντά στα 57 ευρώ/MWh, εν πολλοίς σταθερή σε σχέση με χθες. Να θυμίσουμε ότι στα τέλη του 2022 οι τιμές ήταν κοντά στα 80 ευρώ έχοντας ήδη αποκλιμακωθεί αισθητά σε σχέση με το ιστορικό ρεκόρ του Αυγούστου, όταν οι τιμές είχαν εκτιναχθεί πάνω από τα 340 ευρώ/MWh πυροδοτώντας σφοδρή ενεργειακή κρίση. Η μείωση ήταν σταδιακή με τις τιμές να υποχωρούν κοντά στα 245 ευρώ τον Σεπτέμβριο, στα 130 ευρώ τον Οκτώβριο και στα 100 ευρώ τον Νοέμβριο.
Η τιμή του φυσικού αερίου είναι ένας εξαιρετικά κρίσιμος δείκτης, αφού διαδραματίζει σημαντικό ρόλο και στον καθορισμό των τιμών ρεύματος χονδρικής στα χρηματιστήρια ενέργειας. Σήμερα η χονδρεμπορική τιμή του ηλεκτρισμού στην Ελλάδα είναι στα 132 ευρώ/ΜWh, με ημερήσια πτώση 35%. Οι ασυνήθιστα υψηλές για την εποχή θερμοκρασίες τον Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο συνέβαλαν στο να υποχωρήσει αισθητά η ζήτηση και να γεμίσουν οι ευρωπαϊκές αποθήκες φυσικού αερίου. Η εξέλιξη αυτή σε συνδυασμό με συμφωνίες που έκλεισε η Ένωση για την προμήθεια LNG από άλλες αγορές είχε ως αποτέλεσμα οι τιμές όχι απλά να αποκλιμακωθούν, αλλά να βυθιστούν σε επίπεδα, που είχαμε να δούμε από τον Σεπτέμβριο του 2021, πολύ πριν εισβάλει η Ρωσία στην Ουκρανία.
Τα φώτα κλείνουν
Κάπως έτσι τα σενάρια για μπλακ άουτ και δελτίο στο ρεύμα δεν έγιναν ποτέ πραγματικότητα. Πώς απέφυγε η Ευρώπη την ενεργειακή κατάρρευση; Πρώτον, καταναλώνοντας λιγότερο. Καθώς οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος και του φυσικού αερίου αυξήθηκαν τουλάχιστον τέσσερις φορές πάνω από τα ιστορικά πρότυπα, οι ιδιοκτήτες κατοικιών και επιχειρήσεων περιόρισαν τη χρήση ενέργειας για να κάνουν τους λογαριασμούς προσιτούς. Οι κυβερνήσεις μείωσαν θέρμανση και φωτισμό στα κρατικά κτίριρα, από τις δημοτικές πισίνες και γυμναστήρια μέχρι τα προεδρικά μέγαρα. Σε σπίτια και μεγάλους οργανισμούς προσαρμόστηκαν οι θερμοστάτες. Η κρίση εδραίωσε με λίγα λόγια αυτό που οι Γάλλοι αξιωματούχοι ονόμασαν «ενεργειακή νηφαλιότητα», με τη Morgan Stanley να προβλέπει ότι η κατανάλωση φυσικού αερίου στην Ευρώπη θα είναι περίπου 16% κάτω από τον μέσο όρο της πενταετίας το 2023. Πολύ σημαντική στην εξοικονόμηση και η συμβολή των εργοστασίων. Στη Δυτική Ευρώπη χρησιμοποιούσαν περίπου ένα τέταρτο λιγότερο αέριο από το συνηθισμένο από τον Αύγουστο έως τα τέλη του 2022, σύμφωνα με εκτιμήσεις του BloombergNEF. Ακόμα κι έτσι, η παραγωγή συνέχισε να επεκτείνεται. Τον Νοέμβριο του 2022, η μεταποιητική παραγωγή στη ζώνη του ευρώ ήταν 3% πάνω από τον μέσο όρο του 2021.
Νέοι προμηθευτές στο προσκήνιο
Η Νορβηγία αντικατέστησε τη Ρωσία ως τον μεγαλύτερο προμηθευτή φυσικού αερίου της περιοχής, με τις εξαγωγές να αυξάνονται κατά 8% το 2022. Μία σειρά από χώρες αξιοποίησαν νέες πλωτές εγκαταστάσεις υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) που αποστέλλεται από το Κατάρ, τις ΗΠΑ και την Αυστραλία. Οι εισαγωγές LNG στις κύριες αγορές της Ευρώπης διπλασιάστηκαν περίπου το 2022, σύμφωνα με τη Morgan Stanley. Η Γερμανία παρέτεινε επίσης τη ζωή των εναπομεινάντων πυρηνικών αντιδραστήρων της και αναβίωσε ορισμένους σταθμούς παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα. Η χρήση λιθάνθρακα και λιγνίτη για την παραγωγή ενέργειας στην ΕΕ αυξήθηκε κατά 6% το 2022 σε σύγκριση με ένα χρόνο νωρίτερα.
Η κρίση όμως δεν τελείωσε
Θα ήταν παρόλα αυτά λάθος να πιστέψουμε ότι η ενεργειακή κρίση έχει φτάσει στο τέλος της. Οι κυβερνήσεις της Ε.Ε. έχουν ξοδέψει 1 τρισ. ευρώ για να προστατεύσουν τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις από την αύξηση των τιμών της ενέργειας – και η στήριξη θα έχει συνέχεια και φέτος. Όσο ο πόλεμος μαίνεται, οι τιμές θα είναι ευάλωτες σε έντονες διακυμάνσεις. Και δεν μπορεί κανείς να ποντάρει ότι στον ενεργειακό πόλεμο η Ευρώπη θα έχει για πάντα σύμμαχο τον καλό καιρό.
