Από την έντυπη έκδοση
Του Στέλιου Παπαπέτρου
[email protected]
Άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για το «ξήλωμα» βασικών διατάξεων του νόμου Κατρούγκαλου (4387/16), οι οποίες κρίθηκαν αντισυνταγματικές από το Συμβούλιο της Επικρατείας και αφορούν τον τρόπο υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών 1,5 εκατ. αυτοαπασχολουμένων (ασφαλισμένων σε ΟΑΕΕ, ΕΤΑΑ και ΟΓΑ), στο ποσό των 1.300 ευρώ που είχε τεθεί ως πλαφόν (άθροισμα) στις κύριες και επικουρικές συντάξεις, στα ποσοστά αναπλήρωσης των συντάξεων που υπολογίζονται με βάση τον νόμο 4387/16 και στον τρόπο με τον οποίο έγινε ο υπολογισμός των επικουρικών συντάξεων.
Από χθες οι τελικές αποφάσεις του ΣτΕ βρίσκονται στα χέρια της ηγεσίας του υπουργείου Εργασίας και η νομική ομάδα του υπουργείου σε συνεργασία με το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης μελετούν το σκεπτικό των αποφάσεων πάνω στο οποίο θα κινηθούν οι νομοθετικές παρεμβάσεις για το νέο ασφαλιστικό, τα ποσά των αναδρομικών προς τους συνταξιούχους και συνεπώς το συνολικό δημοσιονομικό κόστος που θα προκύψει από τις επερχόμενες αλλαγές.
Αξίζει να επισημανθεί ότι σύμφωνα με τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας η κυβέρνηση έχει πλέον έναν ευρύ χρονικό ορίζοντα έξι μηνών για να ολοκληρώσει τις δικές της νομοθετικές παρεμβάσεις στον σκληρό πυρήνα του νόμου Κατρούγκαλου και να αλλάξει όλες τις διατάξεις που κρίθηκαν ως αντισυνταγματικές.
Η απόφαση του ΣτΕ αναφέρει ρητά στο σκεπτικό της -και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό- ότι εξαιτίας του επιτακτικού δημοσίου συμφέροντος να υφίσταται ένα νόμιμο καθεστώς κοινωνικής ασφάλισης στη χώρα, οι συνέπειες της αντισυνταγματικότητας των διατάξεων του ν. 4387/2016 πρέπει να επέλθουν έξι μήνες μετά τη δημοσίευση της απόφασης, «προκειμένου να παρασχεθεί η δυνατότητα στο νομοθέτη, αφού λάβει γνώση του σκεπτικού της ακυρωτικής απόφασης, να προβεί σε νέα, σύμφωνη με το Σύνταγμα, ρύθμιση του ζητήματος που αφορούν οι κριθείσες ως αντισυνταγματικές διατάξεις».
Επίσης, στις αποφάσεις που εξέδωσε το Συμβούλιο της Επικρατείας αναφέρεται ρητά ότι «η ισχύς αυτών των αποφάσεών του ξεκινά από την ημέρα της δημοσίευσής τους». Δηλαδή, οι αποφάσεις δεν έχουν αναδρομική ισχύ. Ο κυβερνητικός σχεδιασμός για τις τέσσερις αντισυνταγματικές διατάξεις έχεις ως εξής:
1 Εισφορές αυτοαπασχολουμένων: Με την απόφαση 1882/2019 η οποία αφορά 1,4 εκατ. ελεύθερους επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενους και αγρότες, το ΣτΕ έκρινε αντισυνταγματικό τον τρόπο υπολογισμού των εισφορών για τους αυτοαπασχολούμενους που είναι ασφαλισμένοι σε πρώην ΟΑΕΕ, ΕΤΑΑ, καθώς αντίκειται στην αρχή της ισότητας. Εκτός Συντάγματος θεωρεί το δικαστήριο το όριο του 20% για κύρια σύνταξη που προέβλεπε ο νόμος Κατρούγκαλου, ενώ αντίστοιχα το ανάλογο ποσοστό για μισθωτούς είναι 6%, διότι το υπόλοιπο είναι από τον εργοδότη. Σημειώνεται πως το ποσοστό του 20% με νεότερη νομοθετική ρύθμιση έχει μειωθεί. Το αντίστοιχο ποσοστό για κύρια σύνταξη των μισθωτών είναι 6,67% σε βάρος των ασφαλισμένων και κατά 13,33% σε βάρος των εργοδοτών (σύνολο και των δύο μερών 20%).
Ο σχεδιασμός: Από την 1η/1/2017 μέχρι σήμερα οι εισφορές υπολογίζονται με βάση το εισόδημα που δηλώνεται στην εφορία. Το υπουργείο Εργασίας προσανατολίζεται στην αποσύνδεση του υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών για τους αυτοαπασχολούμενους από το δηλωθέν φορολογητέο εισόδημα και επεξεργάζεται σενάρια για επαναφορά των ασφαλιστικών κλάσεων, αλλά χωρίς να επαναλαμβάνει ό,τι ίσχυε στο παρελθόν. Η βάση υπολογισμού θα είναι τεκμαρτές ασφαλιστικές κλάσεις, με δικαιότερα κριτήρια και με δημοσιονομικά ουδέτερο τρόπο, ώστε να μην προκληθούν αρνητικές αλλαγές στα συνολικά έσοδα του ΕΦΚΑ.
Το βασικό σενάριο που εξετάζεται είναι: να παραμείνει στα ίδια επίπεδα η κατώτατη εισφορά, που σήμερα ανέρχεται στα 185,18 ευρώ τον μήνα, ή να αυξηθεί ελάχιστα και να θεσπιστούν πιθανότατα άλλες 4 κλάσεις από τις 14 που ίσχυαν πριν από το 2017. Οι υπόλοιπες -εκτός της κατώτατης- μπορεί να κυμαίνονται κλιμακωτά στα 255, στα 355, στα 455 και στα 555 ευρώ. Επίσης, εξετάζεται σοβαρά το ενδεχόμενο ορισμένες από τις «ασφαλιστικές κλάσεις» να είναι προαιρετικές.
2 Αύξηση στα ποσοστά αναπλήρωσης κύριων συντάξεων: Με την απόφαση 1891/2019, το ΣτΕ έκρινε ως αντισυνταγματικό τον τρόπο υπολογισμού της αναπλήρωσης κύριων συντάξεων, καθώς θεωρεί ότι τα ποσοστά που αναπληρώνουν τη σύνταξη είναι εξαιρετικά χαμηλά κυρίως για όσους εργαζόμενους έχουν πολλά χρόνια ασφάλισης -πάνω από 30 έτη- και κατέβαλλαν πολύ υψηλές εισφορές. Επισημαίνεται ότι με βάση τον νόμο Κατρούγκαλου τα ποσοστά αναπλήρωσης επί του συντάξιμου μισθού είναι:
* για 25 χρόνια ασφάλισης στο 20,68%
* για 30 χρόνια ασφάλισης στο 26,37%
* για 35 χρόνια ασφάλισης στο 33,81%
* για 40 χρόνια ασφάλισης στο 42,80%
* για 42 χρόνια ασφάλισης στο 46,80%
Ο σχεδιασμός: Στο υπουργείο Εργασίας επεξεργάζονται τον υπολογισμό των νέων συντάξεων, με αυξήσεις για όσους έχουν πολλά έτη ασφάλισης και έχουν καταβάλει αυξημένες εισφορές. Δηλαδή, επεξεργάζονται και κοστολογούν σενάρια τα οποία θα οδηγήσουν σε αύξηση των ποσοστών αναπλήρωσης των συντάξεων για όσους έχουν περισσότερα από 25-30 έτη ασφάλισης. Εκτιμούν ότι μια τέτοια εξέλιξη θα αποτελέσει και ένα ισχυρό κίνητρο για παραμονή στην εργασία περισσότερα χρόνια, επειδή όσα περισσότερα ένσημα θα έχει κάποιος τόσο μεγαλύτερη θα είναι -σε σχέση με σήμερα- η σύνταξή του.
3 Αντισυνταγματικό το πλαφόν των 1.300 ευρώ: Το ΣτΕ έκρινε ως αντισυνταγματικό το πλαφόν των 1.300 ευρώ που είχε τεθεί ως πλαφόν (άθροισμα) στις κύριες και επικουρικές συντάξεις. Έκρινε δηλαδή πως είναι αντισυνταγματική η περικοπή των επικουρικών αν το άθροισμα και των δύο συντάξεων είναι άνω των 1.300 ευρώ (μικτά), γιατί αντίκειται στην αρχή ισότητας, αναλογικότητας και ανταποδοτικότητας.
Ο σχεδιασμός: Μια εξαιρετικά δύσκολη εξίσωση καλείται να αντιμετωπίσει το υπουργείο Εργασίας, καθώς οι μειώσεις που επιβλήθηκαν σε περίπου 260.000 συνταξιούχους το καλοκαίρι του 2016, στο άθροισμα του εισοδήματος από συντάξεις (κύριες και επικουρικές) που ήταν πάνω από 1.300 ευρώ, το ΣτΕ έκρινε ότι δεν μπορεί το ύψος της κύριας σύνταξης να καθορίζει τη μείωση στην επικουρική σύνταξη. Για το θέμα αυτό θα προηγηθεί εκπόνηση αναλογιστικής μελέτης, επειδή το ΣτΕ έκρινε αντισυνταγματικό τον τρόπο υπολογισμού αλλά και επανυπολογισμού των νέων και ήδη καταβαλλόμενων επικουρικών, λόγω της έλλειψης αντίστοιχης αναλογιστικής μελέτης στο ΕΤΕΑΕΠ. Αυτή η αναλογιστική μελέτη αφορά και την τέταρτη γνωμοδότηση του ΣτΕ.
4 Επανυπολογισμός επικουρικών: Το ΣτΕ ενώ έκρινε ότι είναι συνταγματικές οι διατάξεις του νόμου Κατρούγκαλου για τις κύριες συντάξεις, επειδή είχε προηγηθεί σύνταξη αναλογιστικής μελέτης, καθώς και την έκθεση από το Διεθνές Γραφείο Εργασίας που πιστοποιούσε την επάρκειά της, ωστόσο, για τις επικουρικές συντάξεις δεν υπήρχε καμία αναλογιστική μελέτη και έτσι οι σχετικές διατάξεις κρίθηκαν αντισυνταγματικές.
Ο σχεδιασμός: Συνεπώς, και στο ζήτημα αυτό καθοριστική θεωρείται η εκπόνηση αναλογιστικής μελέτης, προκειμένου να γίνει επικαιροποίηση των οικονομικών δεδομένων του ΕΤΕΑΕΠ. Στα θετικά του συγκεκριμένου ταμείου υπολογίζεται η σημαντική περιουσία που διαθέτει και η οποία πλησιάζει τα 2,6 δισ. ευρώ.
