Από την έντυπη έκδοση
Του Θάνου Τσίρου
[email protected]
Υφεση για μια ακόμη χρονιά, νέα αύξηση της ανεργίας και μέτρα, το συνολικό ύψος των οποίων προγραμματίζεται να ανέλθει στα 4,346 δισ. ευρώ μόνο μέσα στο 2016, προβλέπει το προσχέδιο του κρατικού προϋπολογισμού το οποίο κατατέθηκε χθες το βράδυ στη Βουλή.
Το προσχέδιο τελεί ούτως ή άλλως υπό αναθεώρηση καθώς δεν εμπεριέχει τα αποτελέσματα από την πρώτη αξιολόγηση, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στον Νοέμβριο.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, το προσχέδιο -στο οποίο ενσωματώνεται και η προς τα κάτω αναθεώρηση των βασικών οικονομικών μεγεθών για το 2015- αποτυπώνει μια εξαιρετικά δύσκολη χρονιά, η οποία θα συνδυάζει μείωση εισοδήματος από τη μία και περισσότερα μέτρα από την άλλη.
Πάντως, το προσχέδιο του προϋπολογισμού «μαρτυρά» την κυβερνητική προσπάθεια να περικόψει τη συνταξιοδοτική δαπάνη λιγότερο από ό,τι προβλέπει το μνημόνιο (σ.σ.: το μνημόνιο ορίζει ότι η περικοπή για το 2016 θα πρέπει να διαμορφωθεί στο 1% του ΑΕΠ, δηλαδή περίπου 1,7 δισ. ευρώ). Ετσι, από τις περικοπές της συνταξιοδοτικής δαπάνης προϋπολογίζεται να εξοικονομηθούν περίπου 1,2 δισεκατομμύρια ευρώ. Τη ίδια ώρα, προϋπολογίζεται σαφώς μεγαλύτερη περικοπή των αμυντικών δαπανών σε σχέση με τα όσα είχαν γίνει γνωστά μέχρι τώρα, ήτοι κατά 400 εκατ. ευρώ μέσα στο 2016.
Για το 2016 προβλέπεται ύφεση 1,3% του ΑΕΠ, αν και στο προσχέδιο εκφράζεται η «ευχή» ότι από το γ’ τρίμηνο της επόμενης χρονιάς θα επανέλθουμε σε θετικό ρυθμό. Το προσχέδιο συντάχθηκε με πρόβλεψη ύφεσης 2,3% για το 2015, παρά το γεγονός ότι ήδη στελέχη του οικονομικού επιτελείου (Σταθάκης, Χουλιαράκης) έχουν δηλώσει δημοσίως ότι το τελικό αποτέλεσμα για τη φετινή χρονιά μπορεί να είναι καλύτερο σε σχέση με τον συγκεκριμένο στόχο.
Μεγάλη μείωση προβλέπεται για το 2016 στην ιδιωτική κατανάλωση η οποία θα υποχωρήσει κατά 2,4% (στο -1,6% διαμορφώνεται η πρόβλεψη για την ιδιωτική κατανάλωση του 2015), ενώ για τη δημόσια κατανάλωση υπάρχει πρόβλεψη μείωσης κατά 2,1% έναντι μείωσης 1,2% το 2015. Η ύφεση προβλέπεται να οδηγήσει και σε αύξηση της ανεργίας. Ετσι, ενώ για το 2015 προβλέπεται αύξηση της ανεργίας στο 25,4% (από 24,6% το 2014), για το 2016 προβλέπεται περαιτέρω άνοδος στο 25,8%.
Τα βασικά μεγέθη
ΑΕΠ: Ο προϋπολογισμός του 2015 είχε συνταχθεί με πρόβλεψη για ανάπτυξη η οποία θα έφερνε το ΑΕΠ από τα 179,081 δισεκατομμύρια ευρώ το 2014 στα 184,87 δισεκατομμύρια ευρώ το 2015. Η πρόβλεψη για ανάπτυξη μετατράπηκε σε εκτίμηση για ύφεση 2,3%, κάτι που σημαίνει ότι το ΑΕΠ για το 2015 θα κλείσει τελικώς στα 173,737 δισεκατομμύρια ευρώ. Οσο για το 2016, προβλέπεται περαιτέρω πτώση στα 173,365 εκατ. ευρώ.
Πρωτογενές αποτέλεσμα: Για το 2015 αναμένεται πρωτογενές έλλειμμα 0,24% ή περίπου 434 εκατ. ευρώ, τη στιγμή που ο προϋπολογισμός για τη φετινή χρονιά ανέγραφε πέρυσι τέτοιο καιρό στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα 5,546 δισεκατομμύρια ευρώ. Με δεδομένο πλέον τον νέο στόχο, για το 2016 το ζητούμενο είναι να εμφανιστεί πρωτογενές πλεόνασμα 0,52% του ΑΕΠ, δηλαδή 867 εκατομμύρια ευρώ.
Δημόσια έσοδα και δαπάνες: Τα καθαρά έσοδα του τακτικού προϋπολογισμού αναθεωρήθηκαν προς τα κάτω για το 2015 στα 49,052 δισεκατομμύρια ευρώ από 50,871 δισ. ευρώ που ήταν η αρχική πρόβλεψη για το 2015. Για το 2016 προβλέπεται δε μικρή αύξηση σε σχέση με τον αναθεωρημένο στόχο κατά περίπου 410 εκατ. ευρώ (σ.σ.: για το 2016 το ζητούμενο είναι να εξασφαλιστούν καθαρά έσοδα 49,46 δισ. ευρώ).
Η ανάλυση των στοιχείων, όμως, δείχνει ότι για το 2016 προβλέπεται γενναία μείωση των εσόδων του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων από τα 4,428 δισεκατομμύρια ευρώ το 2015 στα 3,882 δισεκατομμύρια ευρώ. Για να καλυφθεί αυτή η πτώση και ταυτόχρονα να επιτευχθεί ο στόχος για αύξηση των καθαρών εσόδων κατά 410 εκατ. ευρώ, το βάρος πέφτει στα φορολογικά έσοδα: άμεσοι και έμμεσοι φόροι θα πρέπει να αυξηθούν κατά 1,638 δισεκατομμύρια ευρώ το 2016 σε σχέση με τον αναθεωρημένο στόχο του 2015.
Οι δημόσιες δαπάνες, παρά τις περικοπές που προγραμματίζονται για την επόμενη χρονιά, αναμένεται να παραμείνουν σχεδόν στα ίδια επίπεδα με το 2015. Συγκεκριμένα, οι δαπάνες σε επίπεδο τακτικού προϋπολογισμού αναμένεται να διαμορφωθούν στα 48,935 δισεκατομμύρια ευρώ από 49,29 δισεκατομμύρια ευρώ που είναι ο αναθεωρημένος στόχος για το 2015. Το κονδύλι για μισθούς και συντάξεις -παρά τα προωθούμενα μέτρα περικοπής και στο συγκεκριμένο κονδύλι- αναμένεται να φτάσει στα 18,555 δισ. ευρώ από 18,813 δισ. ευρώ το 2015.
Αντίθετα, σημαντικό ψαλίδισμα μαρτυρά η πρόβλεψη για το κονδύλι της ασφάλισης της περίθαλψης και της κοινωνικής προστασίας. Τα προωθούμενα μέτρα για ΕΚΑΣ και συνταξιοδοτική δαπάνη έχουν ως αποτέλεσμα ο στόχος για τον συγκεκριμένο κωδικό να πέσει στα 13,793 δισεκατομμύρια ευρώ από 14,489 δισεκατομμύρια ευρώ το 2015.
Οι περικοπές δαπανών
Από το σύνολο των μέτρων συνολικού ύψους 4,346 δισεκατομμυρίων ευρώ που θα ληφθούν το 2016 (ή 6,379 δισεκατομμύρια ευρώ στη διετία 2015-2016) ένα μέρος προέρχεται από το σκέλος των δαπανών. Για το 2015 τα μέτρα περιορίζονται στα 542,3 εκατ. ευρώ, αλλά για το 2016 το ποσό διαμορφώνεται στο 1,851 δισ. ευρώ. Από πού θα προέλθει αυτό το ποσό; Ολα τα μέτρα που προγραμματίζονται για το 2016 έχουν ως εξής:
- Από τον εκσυγχρονισμό του ενιαίου μισθολογίου προβλέπεται εξοικονόμηση μόλις 8,2 εκατ. ευρώ.
- Από την προωθούμενη μεταρρύθμιση για τις συντάξεις του Δημοσίου η σχετική δαπάνη αναμένεται να περικοπεί μέσα στο 2016 κατά 281,2 εκατ. ευρώ.
- Η περικοπή του κονδυλίου για το επίδομα θέρμανσης θα εξασφαλίσει 105 εκατ. ευρώ.
- Κατά 400 εκατ. ευρώ θα πρέπει να περικοπούν οι δαπάνες του υπουργείου Εθνικής Αμυνας, χωρίς όμως να έχουν εξειδικευτεί ακόμη τα μέτρα που θα οδηγήσουν σε αυτό το δημοσιονομικό αποτέλεσμα.
- Από τον προϋπολογισμό των ασφαλιστικών ταμείων προϋπολογίζεται περικοπή 987,3 εκατ. ευρώ. Από αυτό το ποσό, τα 464,1 εκατ. ευρώ προϋπολογίζεται να προέλθουν από την ασφαλιστική μεταρρύθμιση στους Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης, ενώ επιπλέον 479,6 εκατ. ευρώ προϋπολογίζεται να εξασφαλιστούν από την εφαρμογή και για το 2016 της εισφοράς υπέρ υγείας στις συντάξεις, αλλά και από τις περικοπές στο εφάπαξ.
- Η λίστα με τα μέτρα μαρτυρά ότι θα πρέπει να εξευρεθούν 22 εκατ. ευρώ στο σκέλος των δαπανών για να μην εφαρμοστεί το εισιτήριο των 5 ευρώ στα νοσοκομεία.
Συνολικά, τη μεγαλύτερη συμμετοχή στην περικοπή των δαπανών έχουν οι συντάξεις, οι εισφορές και οι λοιπές παροχές κοινωνικής ασφάλισης (-1,268 δισεκατομμύριο ευρώ). Ακολουθούν οι δαπάνες του υπουργείου Εθνικής Αμυνας με 400 εκατ. ευρώ, οι δαπάνες για τα κοινωνικά επιδόματα με 105 εκατ. ευρώ και η νοσοκομειακή περίθαλψη με 22 εκατ. ευρώ. Από τις μισθολογικές παρεμβάσεις και τις μη μισθολογικές παροχές προβλέπεται εξοικονόμηση μόλις 21,2 εκατ. ευρώ.
Η εξέλιξη του χρέους
Με δεδομένο ότι θα προχωρήσει η αξιολόγηση και θα εκταμιευτούν κανονικά οι δόσεις που προγραμματίζονται για το 2015 και για το 2016, το χρέος αναμένεται να υπερβεί στο τέλος της επόμενης χρονιάς στο 190% του ΑΕΠ. Συγκεκριμένα, στο τέλος του 2015 το χρέος αναμένεται να διαμορφωθεί στα 315,8 δισεκατομμύρια ευρώ ή στο 181,8% του ΑΕΠ, ενώ για το 2016 προβλέπεται περαιτέρω αύξηση στα 333,5 δισεκατομμύρια ευρώ ή στο 192,4% του ΑΕΠ.
Φόροι και ιδιωτικοποιήσεις
Aπό τις προβλέψεις για το 2016 προκύπτουν τα εξής:
- οι άμεσοι φόροι προβλέπεται να ανέλθουν στο ποσό των 19.926 εκατ. ευρώ. Στα έσοδα αυτά περιλαμβάνεται και ποσό ύψους 957 εκατ. ευρώ περίπου, λόγω της είσπραξης τους πρώτους μήνες του 2016 των δύο δόσεων του ΕΝΦΙΑ του έτους 2015. Ωστόσο, το ποσό αυτό σε δημοσιονομική βάση θα υπολογισθεί στο έτος 2015,
- οι έμμεσοι φόροι εκτιμάται ότι θα διαμορφωθούν στο ποσό των 24.874 εκατ. ευρώ και
- τα έσοδα από αποκρατικοποιήσεις προβλέπονται στα 2 δισ. ευρώ περίπου. Το σημαντικό μέρος των εσόδων αυτών θα προέλθει από την παραχώρηση του δικαιώματος χρήσης, λειτουργίας, διαχείρισης και εκμετάλλευσης περιφερειακών αεροδρομίων της χώρας.
Ερχεται και δεύτερο «κύμα» φορολογικών μέτρων με την αναμόρφωση των συντελεστών
Του Γ.Κούρου
[email protected]
Στον «αστερισμό» της λιτότητας θα παραμείνουν καθηλωμένα και το 2016 τα εισοδήματα των φυσικών προσώπων και τα κέρδη των επιχειρήσεων, καθώς η νέα μνημονιακή «επίθεση» που θα δεχθούν θα τους «στοιχίσει» επιπλέον 2,5 δισ. ευρώ.
Το προσχέδιο του νέου κρατικού προϋπολογισμού που κατατέθηκε χθες στη Βουλή, αφού προηγουμένως πήρε το «πράσινο φως» των δανειστών στο Eurogroup του Λουξεμβούργου, φέρνει νέες πρόσθετες επιβαρύνσεις για φυσικά και νομικά πρόσωπα, αγρότες, ελεύθερους επαγγελματίες και ιδιοκτήτες ακινήτων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κατανάλωση και τη ρευστότητα στην πραγματική οικονομία.
Είναι χαρακτηριστικό ότι τα μέτρα που προωθούνται στον «βωμό» του τρίτου μνημονίου αναζητούν 200 εκατ. ευρώ από την αύξηση των συντελεστών φορολόγησης του εισοδήματος από ενοίκια, 361 εκατ. ευρώ από την αύξηση των συντελεστών φορολόγησης των επιχειρήσεων, 301 εκατ. από την αύξηση της φορολογίας στην εισφορά αλληλεγγύης, 80,5 εκατ. ευρώ από την αύξηση της προκαταβολής φόρου από τους ελεύθερους επαγγελματίες και 15 εκατ. ευρώ από τους αγρότες, αλλά και 1,4 δισ. ευρώ από τις αυξήσεις των συντελεστών του ΦΠΑ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι με βάση το κείμενο του προσχεδίου του νέου κρατικού προϋπολογισμού του 2016 τα καθαρά έσοδα του τακτικού προϋπολογισμού, σε ταμειακή βάση, προβλέπεται να διαμορφωθούν στα 49.462 εκατ. ευρώ, αυξημένα κατά 0,8% περίπου έναντι των εκτιμήσεων του 2015. Αύξηση η οποία, σύμφωνα με το κείμενο του προσχεδίου, οφείλεται τόσο στην αναμενόμενη βελτίωση του μακροοικονομικού περιβάλλοντος όσο και στα μέτρα που έχουν ληφθεί στο πλαίσιο της νέας Σύμβασης Οικονομικής Συμφωνίας.
Θα πρέπει πάντως να αναφερθεί ότι τα μη τακτικά έσοδα στο 2016 είναι μειωμένα σε σχέση με αυτά του 2015, λόγω της μειωμένης πρόβλεψης για είσπραξη εσόδων από το πρόγραμμα ενίσχυσης της ρευστότητας από τη χρηματοπιστωτική κρίση, καθώς και των εσόδων από ANFAs και SMPs. Τα έσοδα του ΠΔΕ εξάλλου εκτιμώνται σε 3.882 εκατ. ευρώ σε ταμειακή βάση και 3.866 εκατ. ευρώ σε δεδουλευμένη βάση.
Πέρα, ωστόσο, από το ανωτέρω νέο βαρύ «πακέτο» μέτρων που θα πλήξει το 2016 όλους ανεξαιρέτως τους φορολογούμενους, πρέπει να υπογραμμιστεί ότι υπάρχουν κι άλλα πολλά που θα πλήξουν για μια ακόμη φορά όλους τους φορολογούμενους, μέσω πρωτίστως της κατάργησης των φοροαπαλλαγών και της θέσπισης νέας κλίμακας και συντελεστών φορολόγησης με κλιμάκια από 5% έως και ίσως πάνω από 50%, αλλά και την αύξηση των συντελεστών φορολόγησης των αγροτών.
Από την άλλη πλευρά σε δυσχερέστατη θέση θα βρεθούν όσοι έχουν οφειλές προς το Δημόσιο, αφού μειώνονται όλα τα όρια για κατασχέσεις και καταργείται το ανώτατο όριο του 25% επί των μισθών και συντάξεων για τις κατασχέσεις.
Τα συγκεκριμένα μέτρα άλλωστε περιλαμβάνονται στη Σύμβαση Οικονομικής Συμφωνίας, όμως οι δημοσιονομικές τους επιπτώσεις στα έσοδα του τακτικού προϋπολογισμού είτε δεν είναι μετρήσιμα είτε η διαδικασία ποσοτικοποίησής τους δεν έχει ολοκληρωθεί προς το παρόν.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εν λόγω νέες παρεμβάσεις είναι οι κατωτέρω:
1. Η μεταρρύθμιση του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος.
2. Η σταδιακή κατάργηση της υφιστάμενης φορολογικής μεταχείρισης των αγροτών.
3. Η αναγγελία προκήρυξης δημόσιου διεθνούς διαγωνισμού υποβολής προσφορών για την απόκτηση τηλεοπτικών αδειών και την καταβολή τελών που αφορούν τη χρήση των αντίστοιχων συχνοτήτων.
4. Η σταδιακή κατάργηση της ειδικής φορολογικής μεταχείρισης του ναυτιλιακού κλάδου.
5. Η κατάργηση του ανώτατου ορίου του 25% επί των μισθών και των συντάξεων για τις κατασχέσεις και η μείωση όλων των ορίων για τις κατασχέσεις.
6. Η απλοποίηση του συστήματος φοροαπαλλαγών φυσικών και νομικών προσώπων.
7. Η λήψη μέτρων για την ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης, την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, τη βελτίωση των εργαλείων είσπραξης φορολογικών οφειλών, την καταπολέμηση της αλυσιδωτής απάτης στον τομέα του ΦΠΑ (τύπου «καρουσέλ»).
8. Η επίσπευση της διαδικασίας δημόσιας σύμβασης για την απόκτηση λογισμικού για την ανάλυση του δικτύου ΦΠΑ και για περαιτέρω αυτοματοποίηση της είσπραξης οφειλών.
Οι αστοχίες στα έσοδα του 2015
Με αποκλίσεις από τους αρχικούς στόχους αναμένεται να κλείσει τελικά ο φετινός προϋπολογισμός, λόγω των αστοχιών κυρίως στο σκέλος των εσόδων, που από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών αποδίδονται στην επιδείνωση του μακροοικονομικού περιβάλλοντος σε σχέση με τις προβλέψεις που είχαν περιληφθεί στον προϋπολογισμό.
Η αλήθεια όμως κρύβεται στην «κόπωση» των φορολογουμένων, των οποίων η φοροδοτική ικανότητα έχει εξαντληθεί και αποτελεί σημαντικό λόγο πλέον ανησυχίας των παραγόντων του υπουργείου για την περαιτέρω πορεία των εσόδων.
Είναι αξιοσημείωτο πάντως ότι για φέτος από την άμεση φορολογία εκτιμάται ότι θα εισπραχθούν 19.103 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 12,7% έναντι του στόχου του προϋπολογισμού του 2015 που προέβλεψε την είσπραξη 21.880 εκατ. ευρώ.
Επισημαίνεται πάντως ότι σημαντικός παράγοντας που οδηγεί στην ανωτέρω απόκλιση θεωρείται, μεταξύ άλλων, και η παράταση που δόθηκε για την καταβολή του ΕΝΦΙΑ έως και τον Φεβρουάριο του 2016.
Από την άλλη πλευρά, στους έμμεσους φόρους αναμένεται να εισπραχθούν 24.059 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας μείωση κατά 4,4% έναντι του στόχου του προϋπολογισμού 2015 που περιείχε πρόβλεψη για την είσπραξη 25.153 εκατ. ευρώ.
