Από την έντυπη έκδοση
Των Σταμάτη Ζησίμου και Νίκου Μπέλλου
Στην έγκριση του νέου ελληνικού ΕΣΠΑ της προγραμματικής περιόδου 2021 – 2027 συνολικού προϋπολογισμού 26,2 δισ. ευρώ προχώρησε χθες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθιστώντας το ελληνικό σχέδιο το πρώτο μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έλαβε το «πράσινο φως» των Βρυξελλών.
Από το σύνολο των 26,2 δισ. ευρώ, τα 20,9 δισ. ευρώ αποτελούν την ενωσιακή συνδρομή (κοινοτικά κονδύλια) και τα 5,3 δισ. ευρώ την εθνική συμμετοχή. Το νέο ΕΣΠΑ περιλαμβάνει 22 προγράμματα, εκ των οποίων τα 13 είναι περιφερειακά -ένα για κάθε περιφέρεια της χώρας- και τα 9 είναι τομεακά και θα τα διαχειρίζονται τα αρμόδια υπουργεία.
Μετά την έγκριση του κεντρικού σχεδίου του ΕΣΠΑ από την Κομισιόν, ανοίγει ο δρόμος και για την αποστολή προς έγκριση των τομεακών και των επιχειρησιακών προγραμμάτων.
Η προθεσμία για την υποβολή των προγραμμάτων είναι το αργότερο έως τις 12 Οκτωβρίου, ωστόσο, σε μια προσπάθεια του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων για την έγκαιρη έναρξη του προγράμματος, η αποστολή των προσχεδίων θα ξεκινήσει εντός των επόμενων ημερών, ώστε στα μέσα Σεπτεμβρίου να έχει ολοκληρωθεί η διαβούλευση με τιςκοινοτικές αρχές και τον Οκτώβριο να έχει κατατεθεί η τελική εκδοχή των προγραμμάτων και να ζητηθεί η έγκριση.
Εάν επιτευχθεί αυτό, τότε εντός του Οκτωβρίου θα έχει ληφθεί η έγκριση όλων των προγραμμάτων ώστε από τον Νοέμβριο να αρχίσει η έκδοση των πρώτων προσκλήσεων – προκηρύξεων. Στο μεσοδιάστημα, θα πρέπει να κυρωθεί και από τη Βουλή ο εφαρμοστικός νόμος του νέου ΕΣΠΑ, κάτι που αναμένεται να έχει γίνει το αργότερο έως τις αρχές Οκτωβρίου.
Κερδισμένες οι περιφέρειες
Σαφώς κερδισμένες κατά τη νέα προγραμματική περίοδο είναι οι περιφέρειες, καθώς θα διαχειριστούν κονδύλια 8,1 δισ. ευρώ, έναντι 5,9 δισ. ευρώ της προγραμματικής περιόδου 2014 – 2020.
Ως προς τα τομεακά προγράμματα, στο νέο ΕΣΠΑ σε σχέση με το τρέχον υπάρχουν τα εξής διακριτά προγράμματα: α) Διακριτό Πρόγραμμα για τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό με ενισχυμένους πόρους και νέα Διαχειριστική Αρχή, β) Διακριτό Πρόγραμμα για την Πολιτική Προστασία και νέα Διαχειριστική Αρχή, γ) Διακριτό Πρόγραμμα για τη Δίκαιη Μετάβαση και νέα Διαχειριστική Αρχή, δ) Διακριτό Πρόγραμμα για το Περιβάλλον, Κλιματική Αλλαγή και Ενέργεια, ε) Νέο Πρόγραμμα για την Ανταγωνιστικότητα με δράσεις ενίσχυσης των επιχειρήσεων, στ) Ενίσχυση και αναβάθμιση του Προγράμματος Τεχνικής Υποστήριξης για τη θεσμική και διαχειριστική ικανότητα των δικαιούχων και των φορέων υλοποίησης (Capacity Building).
Τους περισσότερους πόρους θα λάβουν τα τομεακά προγράμματα, βασικότερα εκ των οποίων είναι τα εξής:
- Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα Επιχειρηματικότητα Καινοτομία»
Με προϋπολογισμό 3,885 δισ. ευρώ το πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα 2021-2027» αποτελεί ολοκληρωμένη παρέμβαση που θα υποστηρίξει τους παραγωγικούς, ανταγωνιστικούς και εξωστρεφείς τομείς της οικονομίας στη μετάβασή τους σε ένα αναπτυξιακό πρότυπο που καθοδηγείται από την Οικονομία της Γνώσης.
Το πρόγραμμα είναι το εργαλείο υλοποίησης της στρατηγικής της Έξυπνης Εξειδίκευσης που συνδέει την έρευνα και την καινοτομία με την επιχειρηματικότητα και την ενίσχυση των εθνικών και περιφερειακών πλεονεκτημάτων.
Για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της ελληνικής οικονομίας κατά την ΠΠ 2021 – 2027 θα χρειαστούν ολοκληρωμένες πρωτοβουλίες στήριξης, με στόχο να καλυφθεί όλο το εύρος των αναγκών των επιχειρήσεων σε επίπεδο πληροφόρησης, ενίσχυσης συνεργασιών, ανάπτυξης νέων επιχειρηματικών προτύπων και εύρεσης τεχνολογικών, ανθρώπινων και επενδυτικών πόρων.
Σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα στόχος του Προγράμματος είναι η μετατροπή των ελληνικών επιχειρήσεων από εσωστρεφείς σε εξωστρεφείς. H ανασύνταξή τους είναι σημαντική για την επαναφορά τους ως μοχλού ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας.
- Πρόγραμμα «Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή»
Το Πρόγραμμα «Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή», με προϋπολογισμό 3,607 δισ. ευρώ, στοχεύει στην υλοποίηση της αναπτυξιακής στρατηγικής της χώρας στους θεματικούς τομείς: α) Του Περιβάλλοντος (Προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, Διαχείριση υγρών – στερεών αποβλήτων και προώθηση κυκλικής οικονομίας, Προστασία του υδάτινου περιβάλλοντος και της ορθολογικής διαχείρισης των υδάτινων πόρων, προστασία από την αέρια ρύπανση και τις δυσμενείς επιπτώσεις της ηχορύπανσης) και β) Της Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή και της Ενέργειας (Αντιπλημμυρική προστασία, πρόληψη – μετριασμός και αντιμετώπιση επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής, Εξοικονόμηση – Ενεργειακή Αποδοτικότητα, Εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα, Προώθηση παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ).
Στις εμβληματικές του δράσεις περιλαμβάνονται η ενεργειακή εξοικονόμηση και αποδοτικότητα του ιδιωτικού και δημόσιου κτηριακού αποθέματος, η ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και διασύνδεσης με την ανάπτυξη έξυπνων ενεργειακών συστημάτων και τεχνολογιών αποθήκευσης ενέργειας, η προώθηση των ΑΠΕ σε όλες τις μορφές με την ενίσχυση των υποδομών της ηλεκτροκίνησης, ο πράσινος μετασχηματισμός των επιχειρήσεων κ.ο.κ
- Πρόγραμμα «Ανθρώπινο Δυναμικό και Κοινωνική Συνοχή»
Με προϋπολογισμό 4,162 δισ. ευρώ, το εν λόγω πρόγραμμα στοχεύει στη βελτίωση της πρόσβασης στην απασχόληση και στην ενίσχυση της απασχολησιμότητας του συνόλου του ανθρώπινου δυναμικού, με ιδιαίτερη έμφαση στους νέους έως 29 ετών που βρίσκονται εκτός Απασχόλησης, Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΕΑΕΚ), στην προώθηση ίσης πρόσβασης σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση, στην αντιμετώπιση της υλικής στέρησης, στην εξασφάλιση ίσης πρόσβασης σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας, στην προώθηση της κοινωνικής ένταξης.
- Πρόγραμμα «Ψηφιακός Μετασχηματισμός»
Ο προϋπολογισμός του ανέρχεται στα 943 εκατ. ευρώ και στοχεύει κυρίως στην παροχή νέων και αναβαθμισμένων δημόσιων ψηφιακών υπηρεσιών και εφαρμογών προς τις επιχειρήσεις και τους πολίτες, με ταυτόχρονη διασφάλιση της ιδιωτικότητας και της προστασίας δεδομένων, καθώς και της προσβασιμότητας, τηρώντας την αρχή του καθολικού σχεδιασμού, στη διασφάλιση της διαλειτουργικότητας ψηφιακών συστημάτων και υπηρεσιών, στην ανάπτυξη ψηφιακών πλατφορμών για την υποστήριξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας, στην εξασφάλιση συνδεσιμότητας υπερυψηλής ταχύτητας και στην κάλυψη των αναγκών σε ψηφιακές δεξιότητες στο πλαίσιο της υποστήριξης του ψηφιακού μετασχηματισμού της χώρας, εστιάζοντας στην αξιοποίηση και ενσωμάτωση τεχνολογιών αιχμής. Σημείο αναφοράς, για την υλοποίηση του Προγράμματος, αποτελεί η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού 2020 -2025, η οποία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τους στρατηγικούς άξονες του ψηφιακού μετασχηματισμού: Συνδεσιμότητα, Ψηφιακές ικανότητες και δεξιότητες, Ψηφιακός μετασχηματισμός των επιχειρήσεων, Ψηφιακές Δημόσιες Υπηρεσίες, Ψηφιακή Καινοτομία, Αξιοποίηση προηγμένων τεχνολογιών.
- Πρόγραμμα «Μεταφορές»
Στόχος του προγράμματος προϋπολογισμού 2,224 δισ. ευρώ είναι η διασφάλιση ασφαλούς, ομαλής και οικονομικά αποτελεσματικής λειτουργίας του τομέα μεταφορών και η ενίσχυση της ανάπτυξης προσβάσιμων, υψηλής ποιότητας, πολυτροπικών, ανθεκτικών στην κλιματική αλλαγή, έξυπνων και βιώσιμων υποδομών και συστημάτων μεταφορών, με σκοπό να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της πρόσφατης κρίσης, στην οικονομική ανάκαμψη, στη μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των Περιφερειών, και παράλληλα στην επιδίωξη για μία πράσινη, χωρίς αποκλεισμούς, ψηφιακή και ανθεκτική Ευρώπη. Στις εμβληματικές του δράσεις περιλαμβάνονται η επέκταση του προαστιακού σιδηροδρόμου της Αττικής και σύνδεση του αεροδρομίου «Ελ. Βενιζέλος» με το λιμάνι του Λαυρίου, η κατασκευή Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ) στο τμήμα Χανιά – Χερσόνησος, σε συνέργεια με το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, η κατασκευή Γραμμής 4 του Μετρό Αθήνας, στο τμήμα Άλσος Βεΐκου – Γουδή και η βελτίωση λιμενικών υποδομών σε μικρά απομακρυσμένα νησιά με παράλληλη αναδιοργάνωση ακτοπλοϊκών γραμμών για την εξασφάλιση της διασυνδεσιμότητάς τους.
- Πρόγραμμα «Πολιτική Προστασία»
Ο προϋπολογισμός του προγράμματος ανέρχεται στα 714 εκατ. ευρώ και στοχεύει στη δημιουργία ενός σύγχρονου και αποτελεσματικού μηχανισμού πολιτικής προστασίας που εστιάζει στην πρόληψη, στην ετοιμότητα ανταπόκρισης και επέμβασης με στόχο την προστασία της ζωής, της υγείας και της περιουσίας των πολιτών, του περιβάλλοντος, της πολιτιστικής κληρονομιάς, των υποδομών, των πλουτοπαραγωγικών πηγών, των υπηρεσιών ζωτικής σημασίας, των υλικών και άυλων αγαθών από φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές και λοιπές απειλές συναφούς προέλευσης, που προκαλούν ή ενδέχεται να προκαλέσουν καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης.
- Πρόγραμμα «Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση»
Με προϋπολογισμό 1,629 δισ. ευρώ, το πρόγραμμα δίκαιης μετάβασης σε μια οικονομία κλιματικά ουδέτερη στη Δυτική Μακεδονία και την ευρύτερη περιοχή της Μεγαλόπολης εστιάζει στην αναδιάρθρωση του παραγωγικού συστήματος, στην υποστήριξη του ανθρώπινου δυναμικού και των κοινοτήτων που πλήττονται από την απολιγνιτοποίηση, και στην άμβλυνση των αρνητικών συνεπειών στο περιβάλλον από την εξόρυξη και την παραγωγή ενέργειας από τον λιγνίτη, την υγεία και την ασφάλεια, καθώς και την πρόληψη της δημιουργίας νέων παραγόντων ρύπανσης. Μια διακριτή κατηγορία επιλέξιμων περιοχών είναι τα νησιά (Βορείου Αιγαίου, Νοτίου Αιγαίου και Κρήτης), που καλύπτουν τις ενεργειακές τους ανάγκες κυρίως από αυτόνομους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμο το πετρέλαιο. Στις εμβληματικές του δράσεις περιλαμβάνονται η Ζώνη Καινοτομίας στη Δυτική Μακεδονία, το Κέντρο Υδρογόνου και το Ζωντανό Εργαστήριο Έξυπνης Πόλης (Smart City Living Lab), το Πράσινο Κέντρο Δεδομένων και Υπερυπολογιστή Δυτικής Μακεδονίας για την κάλυψη των υπολογιστικών αναγκών της ακαδημαϊκής και ερευνητικής κοινότητας, η Δημιουργία του Επιχειρηματικού Πάρκου Μεγαλόπολης «Πράσινο Σχολείο» του ΟΑΕΔ στη Δυτική Μακεδονία και την ευρύτερη περιοχή της Μεγαλόπολης.
«Πρώτη δύναμη»
Όπως δήλωσε ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων Άδωνις Γεωργιάδης με αφορμή την έγκριση του προγράμματος από την Κομισιόν, που είναι το πρώτο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, «αφήνουμε πίσω μας πολλά χρόνια κακοδαιμονίας και χαμηλής αποτελεσματικότητας ως προς την απορρόφηση των ευρωπαϊκών πόρων και κάνουμε την Ελλάδα πρώτη δύναμη σε όλη την Ευρώπη ως προς την απορρόφηση για να αποδείξουμε ότι η Ελλάδα και θέλει και μπορεί να απορροφήσει τους ευρωπαϊκούς πόρους και να αλλάξει τη μοίρα του ελληνικού λαού προς το καλύτερο».
Από την πλευρά του, ο υφυπουργός αρμόδιος για το ΕΣΠΑ Γιάννης Τσακίρης σημείωσε ότι «η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εγκρίνει το νέο ΕΣΠΑ της προγραμματικής περιόδου 2021- 2027. Οι συνολικοί πόροι των 26 δισ. θα έχουν ένα σημαντικό αναπτυξιακό αποτύπωμα στην οικονομική και κοινωνική ανάταξης της χώρας και παράλληλα θα της προσδώσουν ανθεκτικότητα και ισχυρές βάσεις για τις μελλοντικές προκλήσεις».
Τέλος, ο γενικός γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ, Δημήτρης Σκάλκος, ανέφερε ότι «η έγκριση του νέου Εταιρικού Συμφώνου Περιφερειακής Ανάπτυξης 2021-2027 σηματοδοτεί την έναρξη εφαρμογής ενός φιλόδοξου σχεδίου για την περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας με άξονα τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα της Πολιτικής Συνοχής. Το νέο ΕΣΠΑ θέτει φιλόδοξους στόχους για τον παραγωγικό μετασχηματισμό της οικονομίας και τη στήριξη της κοινωνικής συνοχής και ιεραρχεί προτεραιότητες στους τομείς της ενίσχυσης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, της καθαρής ενέργειας, της ανάπτυξης των διασυνδεδεμένων μεταφορών, της διασφάλισης της ισότιμης πρόσβασης σε υψηλής ποιότητας κοινωνικές υπηρεσίες».
