Το 1930 ο οικονομολόγος Τζων Μέυναρντ Κέυνς προέβλεψε ότι ο χρόνος που δαπανούμε δουλεύοντας θα μειωθεί σταδιακά σε μόλις 15 ώρες την εβδομάδα, καθώς η τεχνολογία θα μας κάνει πιο παραγωγικούς. Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη. Στο μεταξύ ήρθε το 2020 και η υγειονομική κρίση αλλάζοντας τα πάντα.
Ποιες είναι οι τάσεις που θα διαμορφώσουν την φύση της εργασίας το 2021, τη χρονιά που φέρει την εμπειρία της πανδημίας χωρίς, ωστόσο, να έχει απαλλαγεί ακόμα τον νέο κορωνοϊό;
Η τηλεργασία ήρθε για να μείνει
Στην αρχή του 2020 η τηλεργασία αποτελούσε μια μορφή εργασίας που αποκτούσε σταδιακά και δειλά έδαφος, με μακροχρόνια προοπτική. Μόνο το 12% του εργατικού δυναμικού των ΗΠΑ εργαζόταν από το σπίτι με πλήρη απασχόληση. Στη Βρετανία μόνο το 6%. Ο κόσμος επομένως ήταν εντελώς απροετοίμαστος για την μαζική στροφή στην τηλεργασία.
Η πανδημία, ωστόσο, έκανε εμφανές πως η τηλεργασία προσφέρεται για μεγάλο αριθμό εργαζομένων, και εργασιακών αντικειμένων. Οι κανόνες στο χώρο εργασίας ανατράπηκαν σαν ντόμινο. Πρώτα έφυγαν από το σκηνικό το γραφείο, οι διαπροσωπικές επαφές και οι καθημερινές μετακινήσεις. Έπειτα απειλήθηκαν το τυπικό ωράριο εργασίας (9:00-17:00), οι διακοπές και ο προσωπικός χρόνος. Οι χώρες άρχισαν ακόμη και να εκδίδουν βίζες για εργασία εξ’ αποστάσεως σε μια προσπάθεια να προσελκύσουν εργαζόμενους ώστε να περάσουν να το εργασιακό τους lockdown εργαζόμενοι στην επικράτειά τους.
Καθώς εξαφανίζονταν οι παλιές νόρμες, ένα κύμα νέων τεχνολογιών εισέβαλαν στα σπίτια μας. Από την μία το Zoom και η πλοήγηση, από την άλλη το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και οι πρακτικές του. Και η λίστα δεν έχει τελειωμό.
Κοιτάζοντας τις δύσκολες στατιστικές, ο ΟΗΕ εκτιμά πως χάνονται 195 εκατομμύρια θέσεις εργασίας.
Παρόλα αυτά, ο νέος κορωνοϊός «έστησε» την μεγαλύτερη στην ανθρώπινη ιστορία πρόκληση για τη μορφή εργασίας.
Τον Ιούλιο, ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Μπόρις Τζόνσον ονειρευόταν πως μια αίσθηση κανονικότητας θα επέστρεφε «πάνω στην ώρα για τα Χριστούγεννα». Κάνοντας μια γρήγορη μεταπήδηση από το καλοκαίρι στο δεύτερο lockdown, γίνεται κατανοητό πως το πείραμα των 12 εβδομάδων αποτελεί παρελθόν, ή φαντασίωση. Κι όπως το έθεσε ένας συνεντευξιαζόμενος: «Πραγματικά νόμιζα ότι θα είχαμε επιστρέψει στο γραφείο μέχρι τον Ιούλιο, τι ανόητοι ήμασταν!»
Είσαι πειθαρχημένος;
Οι τεχνολογικές της Silicon Valley Google, Apple και Twitter ήταν από τις πρώτες που ανακοίνωσαν ότι οι εργαζόμενοί τους θα μπορούσαν να εργαστούν από το σπίτι. Ήταν όμως και προετοιμασμένες για αυτή την αλλαγή. «Βλέποντας μπροστά», είχαν ήδη ευιοθετήσει έναν σχετικό όρο για αυτής της μορφής την εργασίας, κατανεμημένο εργατικό δυναμικό. Το κατανεμημένο εργατικό δυναμικό υπερβαίνει τους περιορισμούς ενός παραδοσιακού περιβάλλοντος γραφείου καθώς είναι διασκορπιμένο γεωγραφικά σε μια ευρεία περιοχή , εγχώρια ή διεθνώς.
Το 2021 έννοιες όπως η κατανομή και η υβριδική εργασία θα πολλαπλασιαστούν.Οι περισσότεροι, ωστόσο, δεν ήταν τόσο καλά προετοιμασμένοι όσο η Silicon Valley.
Δεδομένου ότι η βασική προϋπόθεση για να πετύχει η εξ’ αποστάσεως εργασία αποτελεί η αυτοπειθαρχία-διαφορετικά ακολουθεί η εξουθένωση- για καλό ή κακό, οι σχετικές συζητήσεις θα ενταθούν το 2021.
Μέχρι τον Μάιο του 2020 πολλοί εργαζόμενοι ήδη δήλωναν ότι βίωναν την κόπωση του Zoom. Οι συνθήκες που δημιουργεί και διατηρεί η πανδημία καθιστά το Zoom, και την τεχνολογία, αναγκαία και «επίμονα» εργαλεία, σώζοντας και απειλώντας, ωστόσο, την ίδια ώρα την τηλεργασία.
Το παράδοξο των μετακινήσεων
Οι εξ’ αποστάσεως εργαζόμενοι, ευγνώμονες που εξακολουθούν να έχουν εργασία, εμφανίζουν συχνά ένα ενοχικό σύνδρομο το οποίο εκφράζεται κυρίως μέσω της υπερβολικής εργασίας. Πολλοί θεωρούν δηλαδή ότι η δουλειά επιπλέον ωρών μπορεί να εξασφαλίσει την θέση εργασίας τους.
Τα δεδομένα του project eWorkLife αποκάλυψαν αυξήσεις στις ώρες εργασίας όταν δεν ήταν ξεκάθαρο πότε έληγε η εργάσιμη ημέρα. Ειδικά όταν δεν υπήρχε κανένα προφανές μήνυμα για τον τερματισμό της εργάσιμης ημέρας.
Σύμφωνα με τον Ντέιβ Κουκ, σε τετραετή μελέτη του παρατηρείται ένα παράξενο μοτίβο. Οι συμμετέχοντες δήλωσαν αρχικά ότι η «εξοικονόμηση της μετακίνησης» αποτελούσε βασικό όφελος της εξ αποστάσεως εργασίας. Ωστόσο, μήνες αργότερα, οι ίδιοι εργαζόμενοι άρχισαν να δημιουργούν μίνι μετακινήσεις.
Το έργο eWorkLife αποκάλυψε παρόμοια ευρήματα. Οι εργαζόμενοι ήθελαν να δημιουργήσουν «μια σαφή διαίρεση μεταξύ εργασίας και σπιτιού». Η επικεφαλής της μελέτης, Άννα Κοξ, κάλεσε τους εργαζόμενους να κάνουν προσποιητές μετακινήσεις, ώστε να διατηρήσουν την ισορροπία μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής.
Το 2021 αυτή η ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής πρέπει να αναγνωριστεί ως ζήτημα δημόσιας υγείας και το έργο eWorkLife προτρέπει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να δράσουν.
Το δικαίωμα στην αποσύνδεση
Τι συμβαίνει με τον χρόνο που εξοικονομεί ένας εργαζόμενος από το σπίτι από τις μετακινήσεις; Πολλοί χρησιμοποιούν αυτό τον χρόνο για να μιλήσουν με τους ανώτερους τους ή να απαντήσουν σε μέηλ. Αυτό όμως αναδεικνύει μια ανησυχητική τάση.
Ήδη πριν από την πανδημία υπήρχαν προειδοποιήσεις για την υιοθέτηση μιας εργασιακής κουλτούρας που θέλει εργασία 24 ώρες το 24ώρο, επτά ημέρες την εβδομάδα. Οι κοινωνικοί επιστήμονες υποστήριξαν ότι οι σύγχρονοι εργαζόμενοι μετατρέπονται σε υβρίδια εργαζομένων με smartphone. Το 2016, οι Γάλλοι εργαζόμενοι είχαν ακόμη το νόμιμο δικαίωμα αποσύνδεσης από τα email εργασίας τους εκτός των ωρών εργασίας.
Το 2021 αναμένεται να υπάρξει μια πιο ξεκάθαρη διατύπωση της πολιτικής των επιχειρήσεων για την εξ’ αποστάσεως εργασία. Ενδεικτικό είναι το γεγονός πως τουλάχιστον το 60% των αμερικανικών εταιρειών δεν έχουν ακόμη κοινοποιήσει τις πολιτικές τους για την τηλεργασία.
naftemporiki.gr με πληροφορίες από weforum
