Από την έντυπη έκδοση
Τον Ιούνιο του 2019 ολοκληρώθηκε η αξιολόγηση της χώρας από την FATF στο πλαίσιο του 4ου κύκλου αξιολογήσεων, μια διαδικασία που είχε ξεκινήσει από τις αρχές του 2018. Αποτέλεσμα της αξιολόγησης ήταν η ένταξη της Ελλάδας σε καθεστώς «κανονικής παρακολούθησης». Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα διαθέτει υψηλό βαθμό συμμόρφωσης και δεν θα χρειαστεί να συνταχθεί έκθεση παρακολούθησης πριν περάσουν περίπου τρία χρόνια και συγκεκριμένα πριν από τον Οκτώβριο του 2022, επισημαίνει το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής.
O 4ος κύκλος αξιολογήσεων, που άρχισε το 2014, είναι πιο απαιτητικός από τον 3ο, καθώς περιλαμβάνει όχι μόνο την τεχνική συμμόρφωση, αλλά και τη συμμόρφωση σε όρους αποτελεσματικότητας, δηλαδή βάσει των Άμεσων Αποτελεσμάτων. Στα θετικά σημεία που ανέδειξε η αξιολόγηση περιλαμβάνεται η σύνταξη της Έκθεσης Εκτίμησης Εθνικού Κινδύνου για τη Νομιμοποίηση Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες και τη Χρηματοδότηση της Τρομοκρατίας, που διενεργήθηκε για πρώτη φορά από τις ελληνικές αρχές και ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 2018. Σύμφωνα με την έκθεση, το επίπεδο εθνικού κινδύνου νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες εκτιμάται σε «μέσο-υψηλό», ενώ το επίπεδο εθνικού κινδύνου για τη ΧΤ εκτιμάται για την εσωτερική και τη διεθνή τρομοκρατία συνολικά ως «μέσο-χαμηλό». Οι αδυναμίες που εντοπίστηκαν κατά την εθνική αξιολόγηση αποτέλεσαν τη βάση τόσο για την κατάρτιση σχεδίου δράσης, το οποίο καθορίζει τους στόχους και τις ενέργειες που πρέπει να υλοποιηθούν για την αντιμετώπιση των κινδύνων ΞΧ/ΧΤ, όσο και για τη χάραξη εθνικής στρατηγικής κατά του ΞΧ και της ΧΤ.
Η αξιολόγηση της FATF επισημαίνει ότι οι ελληνικές διωκτικές αρχές ερευνούν ενεργά υπόνοιες ΞΧ, βασικών αδικημάτων και δραστηριοτήτων που συνδέονται με ΧΤ, χρησιμοποιώντας αποτελεσματικά κατά τις έρευνές τους χρηματοοικονομικές και λοιπές πληροφορίες για τον εντοπισμό προϊόντων εγκλήματος, αλλά και κατάλληλους μηχανισμούς για τη δέσμευση των προϊόντων εγκλήματος. Οι ελληνικές αρχές και ιδιαιτέρως η Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες επιδεικνύουν προσήλωση στη διεθνή συνεργασία και την ανταλλαγή πληροφοριών σε διεθνές επίπεδο. Επιπλέον, κατά την αξιολόγηση διαπιστώθηκε ότι τα υπόχρεα πρόσωπα του χρηματοπιστωτικού τομέα και ορισμένα από τα υπόχρεα πρόσωπα του μη χρηματοπιστωτικού τομέα, όπως οι ορκωτοί ελεγκτές και οι πάροχοι τυχερών παιγνίων, έχουν καλή γνώση των κινδύνων ΞΧ/ΧΤ και εφαρμόζουν μέτρα για την αντιμετώπισή τους βάσει ανάλυσης κινδύνου, ενώ οι εποπτικές αρχές τους ασκούν ικανοποιητικά τις αρμοδιότητές τους.
Θετικά, τέλος, αξιολογήθηκε η εφαρμογή χωρίς καθυστέρηση των «στοχευμένων χρηματοοικονομικών κυρώσεων» (Targeted Financial Sanctions – TFS) που επιβάλλονται σε σχέση με την τρομοκρατία δεσμεύοντας μεγάλο εύρος περιουσιακών στοιχείων, όπως και του αντίστοιχου μηχανισμού κυρώσεων που σχετίζονται με τη διάδοση των όπλων μαζικής καταστροφής.
Στα κυριότερα σημεία που χρειάζονται βελτίωση περιλαμβάνονται η ανεπαρκής κατανόηση των κινδύνων ΞΧ/ΧΤ από τα περισσότερα υπόχρεα πρόσωπα του μη χρηματοπιστωτικού τομέα, συμπεριλαμβανομένων των δικηγόρων, των μεσιτών ακινήτων και των λογιστών που θεωρούνται κλάδοι υψηλού κινδύνου, η ελλιπής εφαρμογή των μέτρων δέουσας επιμέλειας και ο εξαιρετικά περιορισμένος αριθμός αναφορών ύποπτων συναλλαγών προς την Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες.
Παράλληλα, μεγάλο μέρος των εποπτικών αρχών του μη χρηματοπιστωτικού τομέα δεν διενεργεί ελέγχους αναφορικά με την εφαρμογή του σχετικού νομοθετικού πλαισίου και δεν επιβάλλει κυρώσεις. Επίσης, δεν έχει ολοκληρωθεί η δημιουργία του Κεντρικού Μητρώου Πραγματικών Δικαιούχων στο οποίο θα καταχωρούνται τα φυσικά πρόσωπα, στα οποία τελικά ανήκει ή τα οποία έχουν τον έλεγχο του νομικού προσώπου ή οντότητας που έχει εγκατάσταση ή/και φορολογείται στην ελληνική επικράτεια, καθώς και τα φυσικά πρόσωπα για λογαριασμό των οποίων διεξάγεται συναλλαγή ή δραστηριότητα, ενώ αδυναμίες εντοπίζονται και σε σχέση με το μητρώο των ναυτιλιακών εταιρειών.
Προβλήματα έχουν επίσης εντοπιστεί στη διαθεσιμότητα στατιστικών στοιχείων αναφορικά με την παρακολούθηση του συστήματος απονομής δικαιοσύνης, ενώ οι καθυστερήσεις στο δικαστικό σύστημα έχουν ως αποτέλεσμα να μην υπάρχουν υποθέσεις στις οποίες έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία δήμευσης περιουσιακών στοιχείων με αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις. Επίσης, αδυναμίες εντοπίζονται ως προς τη διαχείριση των δεσμευμένων ή κατασχεμένων περιουσιακών στοιχείων. Δεν έχει πραγματοποιηθεί, τέλος, αξιολόγηση κινδύνου των Μη Κερδοσκοπικών Οργανώσεων σε σχέση με τη χρησιμοποίησή τους για σκοπούς ΧΤ, γεγονός που επηρεάζει την αποτελεσματική εποπτεία τους.
Τα επόμενα βήματα ώστε η Ελλάδα να διατηρήσει τη θέση της και να ενισχύσει περαιτέρω την αποτελεσματικότητά της στην καταπολέμηση του ΞΧ και της ΧΤ περιλαμβάνουν την εφαρμογή της εθνικής στρατηγικής, την υλοποίηση χωρίς καθυστερήσεις του σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση των ανωτέρω αδυναμιών και την επικαιροποίηση της εθνικής εκτίμησης κινδύνου.
Συμπερασματικά, συγκρίνοντας το αποτέλεσμα της τελευταίας αξιολόγησης της Ελλάδας τόσο με τα αποτελέσματα άλλων χωρών όσο και με αυτό της προηγούμενης αξιολόγησης του 2007, προκύπτει αδιαμφισβήτητα η σπουδαιότητα της επιτυχούς πρόσφατης αξιολόγησης της Ελλάδας από τη FATF, η οποία την εντάσσει στις χώρες με τα πιο αποτελεσματικά συστήματα καταπολέμησης των κινδύνων ΞΧ/ΧΤ παγκοσμίως.
Τι είναι η FATF
Η Ομάδα Χρηματοπιστωτικής Δράσης (Financial Action Task Force – FATF) είναι ένας διεθνής διακυβερνητικός οργανισμός που συστάθηκε το 1989 με στόχο την υιοθέτηση προτύπων και την προώθηση της αποτελεσματικής εφαρμογής νομικών, ρυθμιστικών και επιχειρησιακών μέτρων αντιμετώπισης των κινδύνων ΞΧ/ΧΤ και άλλων σχετικών απειλών, όπως η διάδοση των όπλων μαζικής καταστροφής, στοχεύοντας στην προστασία της ακεραιότητας του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Αποτελείται από 39 μέλη (37 χώρες και δύο περιφερειακούς οργανισμούς, δηλαδή την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου), ενώ στις εργασίες της συμμετέχουν επίσης συνδεδεμένα μέλη, καθώς και πολλοί διεθνείς και περιφερειακοί οργανισμοί. Συνολικά πάνω από 200 χώρες σε όλο τον κόσμο συμμετέχουν στη FATF και στα συνδεδεμένα μέλη της και έχουν δεσμευθεί να εφαρμόζουν το κανονιστικό πλαίσιο που ορίζει η FATF. Η Ελλάδα είναι μέλος της FATF από το 1991.
Σύγκριση με άλλες χώρες
Στο πλαίσιο του 4ου κύκλου αξιολογήσεων έχουν αξιολογηθεί μέχρι σήμερα από τη FATF σε παγκόσμιο επίπεδο 25 χώρες, εκ των οποίων οι 8, δηλαδή το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ισπανία, η Ιταλία, η Πορτογαλία, η Σουηδία, η Ελλάδα, το Ισραήλ και το Χονγκ Κονγκ, βρίσκονται σε καθεστώς κανονικής παρακολούθησης, ενώ οι υπόλοιπες 17 χώρες βρίσκονται υπό αυξημένη εποπτεία, γεγονός που σημαίνει ότι παρουσιάζουν αδυναμίες και παρακολουθούνται σε ετήσια βάση. Μεταξύ των χωρών που βρίσκονται υπό αυξημένη παρακολούθηση είναι η Αυστραλία, ο Καναδάς, το Βέλγιο, η Δανία, η Κίνα, η Ελβετία και οι ΗΠΑ. Λαμβάνοντας υπόψη και τις χώρες που έχουν αξιολογηθεί από συνδεδεμένα μέλη της FATF, στον 4ο κύκλο έχει ολοκληρωθεί η αξιολόγηση 82 χωρών, από τις οποίες μόνο 13 επιδεικνύουν ικανοποιητική συμμόρφωση και βρίσκονται σε κανονική παρακολούθηση.
Σε επίπεδο Ε.Ε., 16 κράτη-μέλη έχουν αξιολογηθεί μέχρι σήμερα τόσο από τη FATF όσο και από συνδεδεμένα μέλη, από τα οποία τα 6 (Ηνωμένο Βασίλειο, Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία, Σουηδία και Ελλάδα) έχουν τεθεί σε καθεστώς κανονικής παρακολούθησης και τα υπόλοιπα 10 (Αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Ιρλανδία, Λετονία, Λιθουανία, Ουγγαρία, Σλοβενία, Τσεχία και Φινλανδία) βρίσκονται υπό αυξημένη παρακολούθηση.
