Από την έντυπη έκδοση
Των Φάνη Ζώη, Γιάννη Κανουπάκη, Αντώνη Τσιμπλάκη και Δανάης Αλεξάκη
Τις επιπτώσεις από τη 15νθήμερη επιβολή των capital controls μετρούν οι εγχώριοι φορείς της επιχειρηματικότητας, αλλά και οι θεσμοί. Τεχνικά κλιμάκια του ΔΝΤ είχαν χθες συναντήσεις με εκπροσώπους του Ινστιτούτου της ΓΣΕΒΕΕ, προκειμένου να διερευνήσουν ποια είναι η παρούσα κατάσταση στην πραγματική οικονομία.
Τα συμπεράσματα των κλιμακίων του ΔΝΤ εκτιμάται ότι θα παίξουν σημαντικό ρόλο στις νέες κατευθύνσεις που θα δοθούν στο τραπεζικό σύστημα, όσον αφορά τη μετάβασή του στην κανονικότητα κατά το προσεχές διάστημα, εφόσον όλα πάνε κατ’ ευχήν σε σχέση με τη συμφωνία Αθήνας-δανειστών.
Οι βιομήχανοι μιλούν για αφόρητες συνθήκες λειτουργίας των επιχειρήσεων, ενώ ο πρόεδρος της ΚΕΕΕ και του ΕΒΕΑ Κωνσταντίνος Μίχαλος, με επιστολή του προς τον υπουργό Οικονομικών Ευκλείδη Τσακαλώτο ζητεί την άμεση ρύθμιση σημαντικών διαδικαστικών ζητημάτων που αφορούν τις συναλλαγές με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
Στο λιανεμπόριο, πέραν των τροφίμων και των καυσίμων όπου παρατηρήθηκε αύξηση της καταναλωτικής δαπάνης, οι απώλειες υπερβαίνουν τα 400 εκατ. ευρώ. Εντονες πιέσεις ασκήθηκαν, εξάλλου, στον τουριστικό τομέα απειλώντας την προς τα έξω εικόνα του.
Απόλυτο «πάγωμα»
Ειδικότερα, οι πρώτες διαπιστώσεις του Ινστιτούτου Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων της ΓΣΕΒΕΕ, όπως επισημαίνει στη «Ν» ο οικονομολόγος, επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Δημήτρης Μπίμπας, αναφέρουν ότι ο επιχειρηματικός κόσμος αδυνατεί να διαχειριστεί την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στη χώρα τις τελευταίες δύο εβδομάδες.
Οι αντιδράσεις από τα capital controls στην αγορά ήταν αλυσιδωτές, τόσο στις σχέσεις μεταξύ των επιχειρήσεων όσο και μεταξύ των επιχειρήσεων και του τελικού καταναλωτή. Η βασική εικόνα περιγράφει το απόλυτο «πάγωμα» των συναλλαγών κάθε είδους σε ένδυση, υπόδηση και εγχώριο τουρισμό.
Τα προβλήματα από τη διακοπή λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος, η εξαφάνιση του ρευστού από την αγορά, ο κίνδυνος «κουρέματος» και η λειτουργία του web banking μόνο εντός των στενών ορίων της χώρας -και αυτό με δυσκολία σε αρκετές περιπτώσεις- έχουν προκαλέσει ασφυξία, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης.
Τέσσερα είναι τα ποιοτικά στοιχεία της έρευνας του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ που πραγματοποιήθηκε αυτές τις ημέρες, αναφέρει ο κ. Μπίμπας.
Ειδικότερα συμπεραίνεται ότι:
- Υπήρξε μετάθεση της κατανάλωσης στα μεγάλα καταστήματα από τα μικρά εξαιτίας του ότι ήταν πιο εύκολη η διαχείριση του «πλαστικού χρήματος».
- Η αγορά έδωσε κίνητρα ακόμη και σε αυτούς που δεν είχαν πρόβλημα ρευστότητας να ζητούν cash, ακολουθώντας το «ρεύμα».
- Ο τζίρος μετατοπίστηκε σε είδη πολυτελείας, όπως αργυροχρυσοχοΐα, υπολογιστές, αυτοκίνητα.
- Εάν οι τράπεζες είχαν επιδείξει καλύτερη συμπεριφορά (πολλές μμε δεν είχαν προμηθευτή POS εξαιτίας του μεγάλου ποσοστού παρακράτησης) θα ήταν ομαλότερες οι εξελίξεις στην αγορά.
Επίσης, διαπιστώνεται πως καθυστέρησε η εκπαίδευση του καταναλωτή στο «πλαστικό χρήμα», αφού σε αντίθεση με τις άλλες χώρες της Ε.Ε., προωθήθηκαν στην Ελλάδα πρώτα οι πιστωτικές κάρτες (οι οποίες κυρίως από την τρίτη ηλικία δεν θεωρούνται αξιόπιστες) και στη συνέχεια οι χρεωστικές.
Ειδικές ρυθμίσεις
Οπως επισημαίνει ο κ. Μίχαλος, μετά την επιβολή των capital controls σχεδόν στο σύνολό τους οι ελληνικές επιχειρήσεις αδυνατούν να πληρώσουν τους προμηθευτές τους στο εξωτερικό. Ο πρόεδρος της ΚΕΕΕ και του ΕΒΕΑ ζητεί να υπάρξει ειδική ρύθμιση για τις εξαγωγικές επιχειρήσεις, ώστε αυτές να έχουν δικαίωμα πληρωμών προμηθευτών εξωτερικού μέχρι του ποσού συναλλάγματος το οποίο εισήχθη μετά την επιβολή των capital controls.
Ο κ. Μίχαλος επισημαίνει ακόμη ότι οι τράπεζες δεν εκτελούν πιστώσεις οι οποίες έχουν ανοιχτεί σε Ελληνες πελάτες από ξένους προμηθευτές, με αποτέλεσμα να μη διεκπεραιώνονται οι παραγγελίες του εισαγωγικού και του εξαγωγικού εμπορίου.
Αυτό έχει αρνητικές συνέπειες στην εισαγωγή πρώτων υλών για την ελληνική βιομηχανία και ήδη εμφανίζονται φαινόμενα εξάντλησης των πρώτων υλών, γεγονός που δυσχεραίνει ανυπέρβλητα τη λειτουργία των παραγωγικών επιχειρήσεων, οδηγώντας τες στη διακοπή λειτουργίας, με αποτέλεσμα την αύξηση της ανεργίας, την απώλεια εσόδων και, βεβαίως, τον κίνδυνο ελλείψεων προϊόντων στην αγορά.
Τέλος, ο κ. Μίχαλος τονίζει στην επιστολή του στον κ. Τσακαλώτο, ότι είναι ακατανόητο οι τράπεζες να μη δέχονται την καταβολή από τις επιχειρήσεις δόσεων δανείων τους και γενικότερα την πληρωμή υποχρεώσεών τους. Ο πρόεδρος της ΚΕΕΕ και του ΕΒΕΑ ζητεί από τον κ. Τσακαλώτο να αντιμετωπίσει με ενδιαφέρον και κατανόηση τα αιτήματα του επιχειρηματικού κόσμου και να αναλάβει πρωτοβουλίες για την επίλυσή τους.
Δύο εβδομάδες capital controls με μια ματιά
- Υπερβαίνουν τα 400 εκατ. ευρώ οι απώλειες στο λιανεμπόριο, πέραν των τροφίμων και των καυσίμων που σημείωσαν αύξηση της καταναλωτικής δαπάνης.
- Αρνητικές είναι συνέπειες στην εισαγωγή πρώτων υλών για την ελληνική βιομηχανία, ενώ παρατηρούνται και φαινόμενα εξάντλησης των πρώτων υλών.
- Οι προμηθευτές εξωτερικού απαιτούν την έως και 100% προπληρωμή του συμφωνηθέντος ποσού, ακόμη και για επιχειρήσεις που μέχρι πριν από λίγες μέρες θεωρούνταν απολύτως αξιόπιστες.
- Οι τουριστικές κρατήσεις της τελευταίας στιγμής κατέγραψαν αρχικά μια απότομη μείωση 30% με 40%, η οποία τις τελευταίες ημέρες φαίνεται να σταθεροποιείται περί το 20%.
- Προβλήματα εντοπίζονται στην προμήθεια βασικών εφοδίων και πετρελαίου για την πλειονότητα του αγροτικού κόσμου, η οποία δεν διαθέτει e-banking.
- Η απαίτηση «τοις μετρητοίς» δεν άφησε ανεπηρέαστη καμία μεταποιητική επιχείρηση του κλάδου τροφίμων, κυρίως ως προς το θέμα της προμήθειας πρώτων υλών και υλικών συσκευασίας.
- Παρενέργειες παρατηρούνται στον κλάδο τροφίμων από τον περιορισμό στη διαθεσιμότητα φορτηγών, ο οποίος προκάλεσε πρόβλημα στη διανομή των προϊόντων.
- Πολλά αιτήματα για την εισαγωγή πρώτων υλών παραμένουν εγκλωβισμένα στην ειδική Επιτροπή Εγκρισης Τραπεζικών Συναλλαγών.
- Στον αέρα βρίσκονται επενδυτικά σχέδια που αφορούν τον αγροτικό κόσμο και τα οποία έγκεινται σε εγκεκριμένα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα.
- Με συρρίκνωση απειλείται ο κλάδος της εστίασης, ο οποίος από την πρώτη μέρα των capital controls αντιμετωπίζει προβλήματα ρευστότητας και τροφοδοσίας.
Σε κίνδυνο οι τουριστικές κρατήσεις
Υπό πίεση βρέθηκε τις τελευταίες δύο εβδομάδες ο τουρισμός, αφού η επιβολή των capitals controls στις τράπεζες έθεσε σε κίνδυνο την εικόνα του προϊόντος στο εξωτερικό.
Οι Ελληνες επιχειρηματίες είχαν να αντιμετωπίσουν, ταυτόχρονα, την αδυναμία εξόφλησης των προμηθευτών τους, την ανησυχία των πελατών τους, τον κίνδυνο να μην επαρκέσουν οι προμήθειες για τη σίτιση των τουριστών, αλλά και την πίεση από μεμονωμένους κυρίως πελάτες, που ζητούσαν να ακυρώσουν τις κρατήσεις τους. Κατεγράφησαν περιστατικά όπου ξενοδόχοι μετέφεραν τους πελάτες τους σε άλλα ξενοδοχεία, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι δεν θα αναγκαστούν να τους διώξουν λόγω ανεπάρκειας σε τρόφιμα.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετώπισε όμως ο ελληνικός τουρισμός στην κορύφωση της περιόδου ήταν η μείωση του ρυθμού των νέων κρατήσεων. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΣΕΤΕ, οι κρατήσεις της τελευταίας στιγμής μετά την εφαρμογή των capital controls κατέγραψαν αρχικά μια απότομη μείωση 30% με 40%, η οποία τις τελευταίες ημέρες φαίνεται να σταθεροποιείται περί το 20%.
Ωστόσο, ο ελληνικός τουρισμός είχε την αμέριστη στήριξη των μεγάλων Tour Operator, οι οποίοι έχουν επενδύσει πολλά στο ελληνικό τουριστικό προϊόν. Μάλιστα, χθες, η Ενωση Ευρωπαϊκών Τουρ Οπερέιτορ, ΕΤΟΑ, σε ανακοίνωσή της επισημαίνει: «Θα πρέπει οι άνθρωποι να συνεχίσουν να έρχονται στην Ελλάδα αν έχουν κάνει κράτηση; Φυσικά. Θα πρέπει να συνεχίσουν να κάνουν κρατήσεις για Ελλάδα; Ναι. Αυτό, ήδη, συμβαίνει».
Ανοικτά «μέτωπα» στην εστίαση
Κακή ψυχολογία, περιορισμένη ρευστότητα και προβλήματα τροφοδοσίας επηρέασαν τη δραστηριότητα των καταστημάτων εστίασης από την πρώτη κιόλας μέρα εφαρμογής στις τράπεζες των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων.
Η επαπειλούμενη διατήρηση των περιορισμών επί μακρόν θορύβησε τους επιχειρηματίες οι οποίοι αντιμετώπισαν δυσκολίες να διαχειριστούν μια σειρά από θέματα, από τις μισθοδοσίες του προσωπικού τους μέχρι τις συναλλαγές με τους προμηθευτές τους.
Η κρισιμότητα και η επικινδυνότητα της κατάστασης είναι τέτοια που πολλοί επιχειρηματίες χαρακτηρίζουν σχεδόν ανώδυνη την πιθανή αύξηση του ΦΠΑ από τα επίπεδα του 13% – μπροστά στον φόβο της διόγκωσης των προβλημάτων τροφοδοσίας που απειλούν τη λειτουργία τους και στην πτώση των πωλήσεων που ξεπερνά ήδη το 30%.
Παράλληλα, θα πρέπει να επισημανθεί ότι την κατάσταση στην αγορά εστίασης επιδείνωσε η «προσωρινή αργία» πολλών επιχειρήσεων που έχει πλήξει αισθητά το delivery.
Με κλειστές τράπεζες η αγορά έχει «παγώσει», ενώ η τροφοδοσία είναι προβληματική σε όλο το φάσμα της αγοράς, δεδομένου ότι οι εισαγωγές πρώτων υλών από ζύμες και κρέατα μέχρι καφέδες απαιτούν μετρητά τα οποία λίγοι μπορούν να διαθέσουν υπό το καθεστώς των capital controls.
Οπως επισημαίνουν χαρακτηριστικά στη «N» επιχειρηματίες του κλάδου, μέρα με τη μέρα η κατάσταση επιδεινώνεται και αν συνεχιστεί αυτός ο ρυθμός αναπόφευκτα θα επέλθει συρρίκνωση της αγοράς κατά τις επόμενες εβδομάδες. Εξάλλου, ακόμη κι αν αρθούν οι περιορισμοί στη διακίνηση κεφαλαίων η αγορά αναμένεται να χρειαστεί χρόνο για να επανέλθει σε συνθήκες ομαλότητας.
Σούπερ μάρκετ: Σωσίβιο από τα αποθέματα
Στην «ψυχραιμία» των εταιρειών και, κυρίως, στην επάρκεια των αποθεμάτων αποδίδεται από τα στελέχη της αγοράς τροφίμων η «ευελιξία» των δικτύων πώλησης να ανταποκριθούν στην αυξημένη ζήτηση αγαθών κατά τη διάρκεια των δύο εβδομάδων της τραπεζικής αργίας και να διατηρήσουν ομαλές τις συνθήκες τροφοδοσίας σε βασικά καταναλωτικά είδη διατροφής.
Οπως επισημαίνουν στη «Ν» εκπρόσωποι της βιομηχανίας, των αλυσίδων αλλά και του πρωτογενούς τομέα, «η αγορά αντέδρασε ψύχραιμα στο κλείσιμο των τραπεζών, καθώς κυριάρχησε σε μεγάλο βαθμό το αίσθημα εμπιστοσύνης στις χρόνιες συνεργασίες μεταξύ των εμπλεκόμενων κρίκων της αλυσίδας».
Το σημαντικότερο αντίβαρο του κλάδου τροφίμων είναι ότι διατηρεί αποθέματα ασφάλειας που μπορούν να εξασφαλίσουν για διάστημα περίπου τριών εβδομάδων την απρόσκοπτη λειτουργία των δραστηριοτήτων.
Ωστόσο, σε συνθήκες αργίας των τραπεζών οι επιπτώσεις της αδυναμίας ολοκλήρωσης συναλλαγών είναι αλυσιδωτές για τον κλάδο με γνώμονα τη σχέση εξάρτησης μεταξύ πρωτογενούς τομέα, μεταποίησης και εμπορίας προϊόντων.
Πιο συγκεκριμένα, ξεκινώντας από τους παραγωγούς, η πλειονότητα του αγροτικού κόσμου δεν διαθέτει e-banking, γεγονός που δημιούργησε προβλήματα στην προμήθεια βασικών εφοδίων και πετρελαίου, ενώ υπήρξαν και περιπτώσεις που δεν πραγματοποιήθηκαν αποπληρωμές διάθεσης προϊόντων. «Η αδυναμία πρόσβασης σε λιπάσματα, σπόρους, ζωοτροφές, φυτοφάρμακα εγκυμονεί τον κίνδυνο διακοπής της κτηνοτροφικής δραστηριότητας», σημειώνουν εκπρόσωποι των παραγωγών.
Σε επίπεδο μεταποίησης, η απαίτηση «τοις μετρητοίς» δεν άφησε καμία επιχείρηση ανεπηρέαστη, κυρίως ως προς το θέμα της προμήθειας πρώτων υλών και υλικών συσκευασίας.
Την ίδια στιγμή, ο περιορισμός στη διαθεσιμότητα φορτηγών προκάλεσε σοβαρό ζήτημα στη διανομή των προϊόντων, γεγονός το οποίο σε συνδυασμό με το πάγωμα της εκκαθάρισης των εμβασμάτων στους εκτός συνόρων τραπεζικούς λογαριασμούς των προμηθευτών προκάλεσε και σημαντικές καθυστερήσεις στους εκτελωνισμούς.
Παράλληλα, καταγράφηκαν μειώσεις παραγγελιών ή και ακυρώσεις παραδόσεων προς το κανάλι της εστίασης.
Οσον αφορά τους προμηθευτές του εξωτερικού, οι εμπορικές πολιτικές άλλαξαν άρδην με δυσμενέστερους όρους συναλλαγών, που σε κάποιες περιπτώσεις περιλάμβαναν ακόμη και 100% προπληρωμή, ανεξαρτήτως μεγέθους και φερεγγυότητας επιχειρήσεων/ παραγωγών.
Ταυτόχρονα, σύμφωνα με στελέχη της αγοράς «από την έναρξη της δεύτερης εβδομάδας της αργίας των τραπεζών υπήρξε όριo και στις ηλεκτρονικές διατραπεζικές συναλλαγές, γεγονός που επιβάρυνε ακόμα περισσότερο την κατάσταση».
Επιπροσθέτως, πολλά αιτήματα για την εισαγωγή πρώτων υλών παραμένουν εγκλωβισμένα στην ειδική Επιτροπή Εγκρισης Τραπεζικών Συναλλαγών καθώς, όπως υποστηρίζουν στελέχη των επιχειρήσεων του κλάδου, ο μηχανισμός δεν λειτουργεί στο 100%.
Επιπτώσεις υπήρξαν ωστόσο και σε άλλα πεδία πέρα από αυτό της τροφοδοσίας. Ξεκινώντας από τις αποπληρωμές υποχρεώσεων του Δημοσίου μέχρι το πάγωμα επενδυτικών σχεδιασμών, την έναρξη λειτουργίας νέων καταστημάτων, αλλά και το κλείσιμο νέων συμφωνιών κυρίως με πελάτες του εξωτερικού.
Ειδικά για τον αγροτικό κόσμο, ορισμένα επενδυτικά σχέδια που έγκεινται σε εγκεκριμένα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα, π.χ. σχέδια βελτίωσης, βρίσκονται πλέον στον αέρα.
Σε αυτό το πλαίσιο, όλοι οι φορείς του κλάδου συνηγορούν ότι «η “προσαρμοστικότητα” που επέδειξαν σε μεγάλο βαθμό όλες οι πλευρές της αλυσίδας δεν μπορεί να συνεχιστεί και ήδη στις δύο εβδομάδες περιορισμών διακίνησης κεφαλαίου οι αντοχές πάρα πολλών κυρίως μικρομεσαίων εταιρειών και παραγωγών εξαντλήθηκαν». Οπερ σημαίνει ότι κρίνεται αναγκαία η άμεση επαναλειτουργία του τραπεζικού συστήματος.
ΣΒΑΠ: Να ανακοπεί το «business run»
Μέλημα της επόμενης ημέρας η άμεση ανακοπή του χαοτικού για την οικονομία business run επισημαίνει το Δ.Σ. του Συνδέσμου Βιομηχανιών Αττικής και Πειραιώς (ΣΒΑΠ) που συνήλθε εκτάκτως λόγω των εξελίξεων.
Παράλληλα με την υπογραφή της συμφωνίας και την έγκρισή της από την ελληνική Βουλή η κυβέρνηση οφείλει να αποκαταστήσει την ηρεμία στην οικονομία και να καθησυχάσει την κοινωνία ότι θα αποφευχθούν φαινόμενα που υποδηλώνουν χάος, τονίζει ο πρόεδρός του Δημήτρης Μαθιός.
Ενα από αυτά, όπως εξηγεί, είναι το όντως ανησυχητικό business run με αποχώρηση ομίλων, αλυσίδων και ομάδων επιχειρήσεων που έχουν τη δυνατότητα να μεταφέρουν άμεσα την έδρα τους εκτός Ελλάδας.
Φρένο παραγγελιών
Η επιβολή capital controls στις τραπεζικές συναλλαγές των επιχειρήσεων έχει ήδη προκαλέσει τεράστιες επιπλοκές στην απρόσκοπτη διεξαγωγή δραστηριοτήτων εμπορικού περιεχομένου και δη στη δυνατότητα διενέργειας εισαγωγών και εξαγωγών.
Ηδη έχουν παρατηρηθεί καθυστερήσεις στη διαδικασία εισαγωγής πρώτων υλών από το εξωτερικό (εντός και εκτός Ε.Ε.), ενώ σε πολλές περιπτώσεις οι προμηθευτές προβαίνουν και σε ακυρώσεις παραγγελιών.
Μάλιστα, οι τελευταίοι (προμηθευτές εξωτερικού) απαιτούν την έως και 100% προπληρωμή του συμφωνηθέντος ποσού και για επιχειρήσεις που μέχρι πριν από λίγες μέρες θεωρούνταν απολύτως αξιόπιστες…
Σύμφωνα με τον ΣΕΒ, οι επιχειρήσεις ήδη βιώνουν αφόρητες καταστάσεις λόγω της στενότητας ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα και της επιβολής capital controls.
Η ζημιά στο εμπόριο
Η ΕΣΕΕ υπολογίζει ότι αν στο διάστημα ενός μηνός (10/6-10/7) ο τζίρος στη λιανική εκτιμάται στα 3,26 δισ., τότε στο 10ήμερο 27/6-7/7 του Ιουλίου υπό κανονικές συνθήκες θα πλησίαζε το 1,1 δισ. ευρώ.
Με εξαίρεση τους κλάδους τροφίμων-καυσίμων, από την εφαρμογή των capital controls, το εμπόριο έγραψε απώλειες άνω των 305 εκατ. έως τις 7/7 και πάνω από 400 εκατ. έως τις 10/7. Oι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στους κλάδους των τροφίμων και των καυσίμων κίνησης, σε αγαθά δηλαδή πρώτης ανάγκης, εμφανίζουν σημαντική αύξηση του κύκλου εργασιών τους, όπως άλλωστε είναι αναμενόμενο σε τέτοιες καταστάσεις.
Η ανελαστικότητα των εν λόγω δαπανών συντελεί στην άνοδο της ζήτησης κατά 30%. Συνέπεια των παραπάνω αποτελεί η επιπρόσθετη δαπάνη 194,8 εκατ. στο διάστημα 27/6-7/7 για τρόφιμα και καύσιμα.
