Καθώς οι ευρωπαϊκές χώρες ετοιμάζονται να ξανανοίξουν τις οικονομίες, τα ταξίδια και τον τουριστικό τους κλάδο, αξιοποιώντας τη φόρα που τους δίνει η ενίσχυση των εμβολιασμών αναδύεται ένα ερώτημα σημαντικό. Μήπως ο Covid-19 έχει αλλάξει τον τουρισμό για πάντα;
Μιλώντας στους Financila Times ο διευθυντής και συνιδιοκτήτης του Mandarin Oriental Ritz εξηγεί ότι το στοίχημα πλέον είναι ότι ο κόσμος που αντιμετωπίζει το ξενοδοχείουτου θα ταιριάζει πολύ περισσότερο με τον τουρισμό υψηλού επιπέδου συγκριτικά με την περίοδο πριν από την πανδημία.
Η υπόθεση αυτή κερδίζει έδαφος την ώρα που η Ευρώπη προσπαθεί να βρει τις τουριστικές της ισορροπίες. Το Ηνωμένο Βασίλειο καθορίζει τους νέους κανόνες για τα ταξίδια αυτή την εβδομάδα και η ΕΕ σχεδιάζει να ανοίξει τα ταξίδια για τις τρίτες χώρες από τον επόμενο μήνα.
«Οι επισκέπτες είναι ανυπόμονοι να αρχίσουν να ταξιδεύουν ξανά», λέει ο Γκρεγκ Λίντελ, γενικός διευθυντής του Madrid Ritz, όπου τα δωμάτια μπορούν να κοστίσουν έως και 15.000 ευρώ τη βραδιά. «Βλέπουμε ένα ισχυρό μοτίβο ζήτησης».
Η αυξημένη προσφορά πολυτελών ξενοδοχείων στη Μαδρίτη , τα πρώτα Four Seasons της Ισπανίας που άνοιξαν κοντά στο 2020 , «θα επιτρέψει στην πόλη να ανταγωνιστεί όλους τους γνωστούς προορισμούς στην Ευρώπη», προσθέτει.
«Αποστασιοποίηση» από τη μαζική αγορά
Καθώς αυξάνονται οι αμφιβολίες σχετικά με τη βιωσιμότητα του μοντέλου μαζικής αγοράς, παρατηρείται μια μετάβαση από τις χώρες της νότιας Ευρώπης σε πιο επικερδείς τουριστικές δραστηριότητες, αναφέρουν οι FT. Ορισμένες μάλιστα θα χρησιμοποιήσουν πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης για να χρηματοδοτήσουν αυτή τη μετάβαση.
«Κινούμαστε από ένα μοντέλο ‘’όσο περισσότεροι τουρίστες, τόσο καλύτερα’’ σε μια προσέγγισε που θέλει υψηλότερες δαπάνες, περισσότερες νύχτες και premium τουρίστες», εξηγεί η υπουργός Τουρισμού της Ισπανίας, Ρέγιες Μαρότο. «Ο τομέας και η κυβέρνηση πρόκειται να χρησιμοποιήσουν το ταμείο της ΕΕ για να προωθήσουν αυτήν την αλλαγή. . . Πρέπει να βελτιώσουμε την προσφορά των διακοπών μας, ώστε οι ταξιδιώτες να ανακαλύπτουν προϊόντα πέρα από τις υπέροχες παραλίες μας», συνεχίζει.
Παρόλο που κανείς δεν προτείνει τον επικείμενο «θάνατο» των διακοπών στην παραλία – που κυμαίνεται από all-inclusive προσφορές σε μεγάλα παραθαλάσσια ξενοδοχεία έως ανεξάρτητες διαμονές σε βίλες ή άλλους τύπους καταλυμάτων – η βιομηχανία καθίσταται ολοένα και πιο ξεκάθαρη ότι η ανάπτυξη μετά την Covid είναι πιθανό να προέλθει από αλλού.
Ο διευθύνων σύμβουλος της Thomas Cook, Άλαν Φρενφτς, υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι «ενδιαφέρονται πλέον να κάνουν βιωματικές διακοπές κάθε δύο ή τρία χρόνια παρά το ετήσιο ηλιόλουστο ταξίδι». Η ομάδα του στοχεύει «όχι μόνο διακοπές στον ήλιο και στην παραλία, αλλά σε διακοπές που βρίσκονται σε αυτούς τους προορισμούς με περισσότερες δραστηριότητες σε αυτές».
Είναι ένα τεράστιο ζήτημα για τη ζωτική ευρωπαϊκή βιομηχανία. Το 2019, η ήπειρος προσέλκυσε τις περισσότερες διεθνείς δαπάνες επισκεπτών οποιασδήποτε μεγάλης παγκόσμιας περιοχής, 619 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ταξιδιών και Τουρισμού, αλλά ο τομέας έχει συρρικνωθεί δραματικά ως αποτέλεσμα της κρίσης.
Οι τουριστικές δαπάνες μειώθηκαν 64% το 2020 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, ενώ η συνολική συμβολή των ταξιδιών και του τουρισμού στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της Ευρώπης μειώθηκε στο μισό, στα 1,12 δισεκατομμύρια δολάρια. Σε ολόκληρη την ήπειρο, 3,6 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν χάσει τις δουλειές τους στον τομέα, σχεδόν το 10% του εργατικού δυναμικού του 2019.
«Η πανδημία οδήγησε σε εξυγίανση του παραδοσιακού ταξιδιωτικού επιχειρηματικού μοντέλου με τους operators και τους προορισμούς να εστιάζουν σε πιο επικερδείς πελάτες», λέει ο Πολ Τσαρλς, διευθύνων σύμβουλος της ταξιδιωτικής εταιρείας συμβούλων PC Agency. «Το τρέχον μοντέλο fly and flop πρέπει να προσαρμοστεί», υποστηρίζει.
Το φαινόμενο του Μπενιντόρμ
Η πανδημία όχι μόνο αποκάλυψε την αυξημένη εξάρτηση ορισμένων οικονομιών, όπως η Ισπανία στον τουρισμό, αλλά και την εξάρτησή τους από ένα συγκεκριμένο είδος τουριστικής δραστηριότητας, αναφέρουν οι FT εξηγώντας πως πρόκειται για τον τουρισμό που βασίζεται στις φτηνές πτήσεις, ένα είδος που ξεκίνησε από τη δικτατορία του Φράνκο στις δεκαετίες του 1950 και του 1960 και το οποίο οδήγησε στην κατασκευή των ολόκληρων ευρωπαϊκών ακτών και την εμφάνιση των πολυώροφων τουριστικών πόλεων όπως το Μπενιντόρμ.
Η Ισπανία προσπαθεί να αποτάξει αυτήν την κληρονομιά. «Αν βελτιώσουμε τους προορισμούς μας», λέει η Μαρότο, «θα μας επιτρέψει να προσελκύσουμε τουρίστες καλύτερης ποιότητας που εκτιμούν τις επενδύσεις που πρόκειται να πραγματοποιήσουμε». Η κυβέρνησή της σκοπεύει να δαπανήσει 3,4 δισ. ευρώ σε πόρους ανάκαμψης της ΕΕ για τον εκσυγχρονισμό των τουριστικών υποδομών τα επόμενα τρία χρόνια – αναζητώντας περισσότερους επισκέπτες από την Ασία, περισσότερους πολιτιστικούς επισκέπτες και περισσότερους ταξιδιώτες που ταξιδεύουν σε τοποθεσίες ταινιών και τηλεοπτικών σειρών όπως το Game of Thrones.
Ποιες άλλες χώρες «είναι μέσα»
Η Ισπανία όμως δεν είναι η μόνη που έχει τέτοιες φιλοδοξίες. Στην Ιταλία, η κυβέρνηση του Μάριο Ντράγκι δήλωσε ότι θα επικεντρωθεί στη βελτίωση της βιωσιμότητας του τουριστικού τομέα της χώρας καθώς προετοιμάζεται να ανοίξει ξανά, χρησιμοποιώντας χρήματα της ΕΕ για αυτήν την προσπάθεια. Στις αρχές Απριλίου, η κυβέρνησή του απαγόρευσε την προσέλκυση μεγάλων κρουαζιερόπλοιων στη Βενετία, μια πρακτική που οι ακτιβιστές υποστηρίζουν εδώ και πολύ καιρό ότι είναι περιβαλλοντικά επιβλαβής για την πόλη της λιμνοθάλασσας.
Η Γαλλία, ο πιο δημοφιλής προορισμός στον κόσμο, βρίσκεται σε διαφορετική κατάσταση. Με τα δύο τρίτα των τουριστικών εσόδων της να παράγονται στην εγχώρια αγορά, η χώρα εξαρτάται λιγότερο από τα πακέτα που πουλάνε τον ήλιο και το σέρφινγκ. Οι τουρίστες υψηλού προφίλ των ΗΠΑ και της Κίνας αποτελούν μία καθιερωμένη αγορά στα καταστήματα σχεδιαστών του Παρισιού και τα ξενοδοχεία τεσσάρων και πέντε αστέρων, αλλά μπορεί να χρειαστεί μια προσπάθεια για να τους ξανακερδίσουν μόλις υποχωρήσει η πανδημία.
Η Ελλάδα, αγαπημένη από πολλούς Βόρειους Ευρωπαίους, αναφέρουν οι FTεπανεξετάζει επίσης τον εμπορικό της τουρισμό. Ο υπουργός Τουρισμού, Χάρης Θεοχάρης, υποστηρίζει ότι η Αθήνα δεν ενθαρρύνει πλέον τις επενδύσεις σε παραδοσιακές παραθαλάσσιες διακοπές «γιατί δεν είμαι σίγουρος ότι αυτό είναι ένα μοντέλο που μπορεί να συνεχίσει αμείωτα».
Ο κ. Θεοχάρης αναμένει ότι η ζήτηση των πελατών για λιγότερο πολυσύχναστα ταξίδια θα παραμείνει για δύο έως τέσσερα χρόνια, προσθέτοντας ότι οι άνθρωποι θα είναι «πιο ενημερωμένοι» για θέματα υγείας και ασφάλειας για «τουλάχιστον μία γενιά».
Σημειώνει ότι η πολυτελής πλευρά της αγοράς ανακάμπτει ταχύτερα από τον μαζικό τουρισμό, προσθέτοντας ότι «σε ορισμένες περιπτώσεις είναι καλύτερα από το 2019».
Τα πολυτελή ταξίδια αντιπροσώπευαν το 21% των συνολικών τουριστικών εσόδων της Ευρώπης το 2019, σύμφωνα με την εταιρεία δεδομένων καταναλωτών Statista. Και ενώ επλήγησαν χειρότερα από τα ταξίδια χαμηλού προϋπολογισμού κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αναμένεται να ανακάμψουν γρηγορότερα, αυξάνοντας το μερίδιό τους στην τουριστική αγορά της ηπείρου.
Το Madrid Ritz αναμένει να έχει 100% πληρότητα έως το τέλος του έτους. Το Marriott, το μεγαλύτερο ξενοδοχειακό συγκρότημα στον κόσμο, λέει ότι εν μέσω μιας «αυξανόμενης ζήτησης για προστασία της ιδιωτικής ζωής», το τμήμα κατοικιών και βιλών του συνέχισε να αυξάνεται παρά την πανδημία. Σε μια περίπτωση, ένας πλούσιος πελάτης έκανε κράτηση ολόκληρου του ορόφου ενός από τα ξενοδοχεία του συγκροτήματος Ritz-Carlton.
Ένας λόγος για αυτή την αλλαγή, καθώς η πανδημία επιδεινώνει τις ανισότητες στο εισόδημα και τον πλούτο σε ολόκληρο τον κόσμο, είναι τα υψηλότερα εμπόδια που τίθενται στα ταξίδια που αύξησαν το κόστος για τους καταναλωτές.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, όποιος φεύγει από τη χώρα θα πρέπει να λάβει τουλάχιστον ένα τεστ PCR, αυξάνοντας το πιθανό κόστος των διακοπών για μια τετραμελή οικογένεια κατά περίπου 500 λίρες, σύμφωνα με τις μέσες τιμές δοκιμής που συνέταξε η ABTA, το εμπορικό σώμα της ταξιδιωτικής βιομηχανίας.
Ο διευθύνων σύμβουλος της Meliá Hotels International, Γκάμπριελ Εσκαρερ, προσθέτει ότι η πανδημία έχει επιταχύνει τη μακροπρόθεσμη αλλαγή προς «υπερ-τμηματοποίηση της ζήτησης, για προσφορές όπως ποδηλατικός τουρισμός, πεζοπορίες, αγροτικός τουρισμός, τουρισμός σε τροχόσπιτα και ούτω καθεξής, αλλά επίσης για ξενοδοχεία με μεγάλους εξωτερικούς χώρους».
Όπως εξηγεί, τέτοιες εξελίξεις μαζί με μέτρα υγείας και κοινωνικές αποστάσεις, θα μπορούσαν να αυξήσουν το κόστος ταξιδιού μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Τονίζει όμως τα οφέλη για χώρες με μεγάλους τουριστικούς τομείς.
Εμβολιασμός στο δρόμο για την παραλία
Παρά την έμφαση της βιομηχανίας στον τουρισμό υψηλού επιπέδου, τόσο το Ηνωμένο Βασίλειο όσο και η ΕΕ εργάζονται εντατικά για την προετοιμασία μιας μεγάλης κλίμακας επιστροφής στα διασυνοριακά ταξίδια στην Ευρώπη. Η αύξηση στις κρατήσεις για προορισμούς, όπως η Ελλάδα και η Τουρκία, υποδηλώνουν ότι υπάρχει ζήτηση για διακοπές στον ήλιο, τη θάλασσα και την άμμο, ιδιαίτερα από Γερμανούς και Βρετανούς τουρίστες.
Ο διευθύνων σύμβουλος της Ryanair, Μάικλ Ο’ Λίρι, δήλωσε σε συνέδριο των FT τον Απρίλιο ότι ελπίζει ότι η αεροπορική εταιρεία θα φτάσει το 80% του όγκου του 2019 μέχρι το καλοκαίρι. Τον προηγούμενο μήνα, είπε, οι όγκοι κρατήσεων ήταν «30 % του φυσιολογικού με τάσεις προς τη σωστή κατεύθυνση».
Η αεροπορική εταιρεία Jet2 ανέφερε ότι οι κρατήσεις αυξήθηκαν έως και τρεις φορές όταν η Κύπρος, η Ελλάδα και η Τουρκία ανακοίνωσαν τα σχέδιά τους τον Μάρτιο να ανοίξουν για το καλοκαίρι.
«Οι άνθρωποι στο βόρειο ημισφαίριο της Ευρώπης είναι πεινασμένοι για τον ήλιο και πεινασμένοι για χαλάρωση», λέει ο Φρίντριχ Γιούσεν, διευθύνων σύμβουλος της Tui, ο οποίος επαίνεσε την απόφαση της Ελλάδας να καλωσορίσει τους εμβολιασμένους τουρίστες από τις 14 Μαΐου ως «πολύ έξυπνη κίνηση».
Ο Μαρκ Τάνζερ, διευθύνων σύμβουλος της ABTA, υποστηρίζει ότι τα ταξίδια με τον ήλιο, τη θάλασσα και την άμμο εξακολουθούν να έχουν αφοσιωμένο κοινό. «Είναι ηλιόλουστο, είναι σε εξωτερικό χώρο, έχει καλή αξία και δεν νομίζω ότι τίποτα [που προκύπτει από αυτό] ο Covid θα αλλάξει αυτά γεγονότα. Θα υπάρξει ζήτηση», σημείωσε.
Όπως προσθέτει, η στόχευση των ταξιδιωτών με υψηλότερες δαπάνες είναι «κάτι που πάντα λένε οι υπουργοί τουρισμού, αλλά αν αφαιρέσετε τη μαζική αγορά θα ήταν πολύ δυσαρεστημένοι».
Πράγματι, οι κρατήσεις για πακέτα διακοπών θα μπορούσαν να αυξηθούν δραματικά. Την Παρασκευή, η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου αναμένεται να αποκαλύψει έναν αρχικό κατάλογο χωρών που θεωρούνται ασφαλείς για ταξίδια, εφόσον πραγματοποιηθεί μία δοκιμή PCR εντός δύο ημερών από την επιστροφή στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Εν τω μεταξύ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία σχεδιάζει να ξανανοίξει τον τουρισμό εκτός ΕΕ, εργάζεται σε ένα σχέδιο «ψηφιακού πράσινου πιστοποιητικού», για να παρέχει τυποποιημένη απόδειξη των αποτελεσμάτων των τεστ, των εμβολιασμών και των προηγούμενων λοιμώξεων.
Ο Ρίτσαρντ Κλαρκ, αναλυτής στο Bernstein, προειδοποιεί ότι οι αριθμοί μπορεί να είναι «πολύ δύσκολο να ερμηνευτούν» και πολλές πρόσφατα αναφερθείσες αυξήσεις στη ζήτηση για διακοπές προέρχονται από συγκριτικά χαμηλά επίπεδα.
Ο βασικός καθοριστικός παράγοντας για το άνοιγμα του ταξιδιού παραμένει το ποσοστό εμβολιασμού τόσο στις χώρες προέλευσης όσο και στις χώρες προορισμού. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει μετακινήσει την ημερομηνία κατά την οποία το 70% του ενήλικου πληθυσμού της ΕΕ θα εμβολιαστεί κατά δύο μήνες, από τον Σεπτέμβριο έως τον Ιούλιο. Προς το παρόν, το ποσοστό στο σύνολο των ενηλίκων με τουλάχιστον μία δόση είναι μόλις 31%, σε σύγκριση με το 66% στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Άλλοι παράγοντες θα διαδραματίσουν επίσης σημαντικούς ρόλους στην πορεία του τουρισμού φέτος. Ο ένας είναι επιδημιολογικός. Η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία χαλαρώνουν επί του παρόντος τους εγχώριους περιορισμούς. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε αναζωπύρωση της επίπτωσης, η οποία στην περίπτωση της Γαλλίας είναι ήδη υψηλή. Νέες παραλλαγές του ιού, όπως τα στελέχη που εντοπίστηκαν για πρώτη φορά στη Βραζιλία, την Ινδία και τη Νότια Αφρική, αποτελούν επίμονη απειλή. Δεν υπάρχει επίσης εγγύηση ότι οι προσεγγίσεις της ΕΕ και του ΗΒ θα διευκολύνουν τις ταξιδιωτικές ανησυχίες.
Οι operators έχουν προειδοποιήσει για ένα «καλοκαίρι χάους», καθώς διάφορες κυβερνήσεις εφαρμόζουν διαφορετικούς κανόνες πριν από οποιοδήποτε νέο σύστημα της ΕΕ, από την ετοιμότητα της Ελλάδας να δεχτεί έντυπη απόδειξη εμβολιασμού έως την επιμονή της Πορτογαλίας σε ψηφιακό πιστοποιητικό με κωδικό QR. Ένας ανώτερος υπάλληλος ταξιδιών του Ηνωμένου Βασιλείου λέει ότι έχει προειδοποιηθεί από υπαλλήλους της συνοριακής δύναμης ότι εάν τα ταξίδια αυξάνονται, οι χρόνοι αναμονής σε μεγάλα αεροδρόμια – που έχουν ήδη ειπωθεί ότι είναι έξι ώρες σε ορισμένες περιπτώσεις – θα μπορούσαν να είναι πολύ μεγαλύτεροι κατά τον έλεγχο των γραφείων.
Κλιματικές ανησυχίες
Ακόμα και όταν το «τραύμα» της πανδημίας εξασθενήσει, οι πιέσεις είναι πιθανό να αυξηθούν στον παραδοσιακό τουρισμό της μαζικής αγοράς.
«Θα υπάρξει μια πρώτη φάση όπου θα υπάρχει τόσο μεγάλη ζήτηση και απογοήτευση που θα δούμε πολλούς ανθρώπους να ξοδεύουν πολλά χρήματα σε ξενοδοχεία και εστιατόρια», λέει ο Ζαν-Φρανσουα Ριαλ, ταξιδιωτικός πράκτορας ο οποίος προβλέπει ένα δεύτερο στάδιο στο οποίο η «οικολογική ατζέντα θα επανέλθει στο προσκήνιο, ειδικά για τους νεότερους ταξιδιώτες» καθώς η βιομηχανία προσπαθεί να μετατοπίσει την εστίασή της από πανύψηλα παραλιακά ξενοδοχεία και χτισμένες ακτές.
«Πρέπει να προσπαθήσουμε να ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους να κάνουν μεγαλύτερα ταξίδια και να επισκεφθούν μέρη που είναι εκτός δρόμου», υποστηρίζει.
Πράγματι, η Δράση για Κλίμα της ΕΕ που στοχεύει στη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030 , δεν είναι εύκολα συμβατή με τις διακοπές στην πόλη της τελευταίας στιγμής ή τις πτήσεις χαμηλού προϋπολογισμού που διασχίζουν την ήπειρο. «Πρέπει να είμαστε πιο βιώσιμοι και να εξετάσουμε το ενδεχόμενο να προσελκύσουμε περισσότερους ευημερούμενους επισκέπτες στο μέλλον», λέει υπουργός Τουρισμού της Πορτογαλίας, Ρίτα Μαρκές.
Η VistaJet, μία από τις μεγαλύτερες ιδιωτικές αεροπορικές επιχειρήσεις, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι στόχευε στην επίτευξη ουδετερότητας άνθρακα υιοθετώντας νέα αεροσκάφη και τεχνητή νοημοσύνη για τη καλύτερη διαχείριση του στόλου της έως το 2025 – 25 χρόνια πριν από τους τρέχοντες στόχους της βιομηχανίας.
Ο αντίκτυπος γίνεται αισθητός και στα συμβατικά θέρετρα. Η Azora, ο Ευρωπαίος επενδυτής ακινήτων, αγόρασε πρόσφατα ένα ισπανικό θέρετρο, το Costa Brava, όπου σκοπεύει να επενδύσει περίπου 40 εκατομμύρια ευρώ για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης της περιοχής, να επεκτείνει τις αθλητικές εγκαταστάσεις και να δημιουργήσει μια περιοχή «glamping» με 125 μπανγκαλόου και 62 σκηνές.
Ο κ. Εσκαρερ των Meliá Hotels αναφέρει ότι ο στόχος εκπομπών 2030 «δεν αντιπροσωπεύει απαραίτητα, από μόνο του, το τέλος του τουρισμού χαμηλού κόστους», προσθέτοντας ότι η επένδυση του ομίλου του ύψους 25 εκατομμυρίων ευρώ στην ενεργειακή απόδοση τα τελευταία πέντε χρόνια έχει μειώσει το κόστος. Αλλά αναγνωρίζει ότι ο Covid θα αφήσει ένα σημάδι στον κλάδο για πολλά ακόμη χρόνια.
Η βιομηχανία είναι πιθανό να είναι πιο κατακερματισμένη, πιο ενημερωμένη για θέματα υγείας και περιβάλλοντος και, σε πολλές περιπτώσεις, πιο ακριβή. Είναι μια αλλαγή, λέει, «προς ένα πιο ψηφιακό και βιώσιμο μοντέλο τουρισμού, το οποίο έχει εξαπλωθεί η πανδημία».
Με πληροφορίες από Financial Times
