Του Steen Jakobsen, Επικεφαλής Οικονομολόγου & Επενδύσεων της Saxo Bank
Ας καλωσορίσουμε το 2017 και την εποχή Τραμπ, έναν κόσμο όπου τα tweet ορίζουν τυχαία την πολιτική επικαιρότητα στις ΗΠΑ και όπου ό,τι πιο ανορθόδοξο είναι και περισσότερο της μόδας. Όσο και αν προσπαθούμε να μαντέψουμε τη στάση και τις νέες πολιτικές που θα ακολουθήσει ο Ντόναλντ Τραμπ, τα βασικά ερωτήματα παραμένουν τα ίδια:
- Ποια είναι η γενική κατεύθυνση του δολαρίου (USD);
- Προς τα πού οδεύει το νόμισμα και η ανάπτυξη της Κίνας το 2017;
- Το διπλό χτύπημα Brexit και Τραμπ σηματοδοτεί το τέλος ενός κύκλου ή την αρχή μιας νέας κατάστασης;
Ποιο από τα τρία ερωτήματα είναι το πιο σημαντικό; Αυτό που αφορά την κατεύθυνση του USD. Ο οικονομικός κόσμος –ή η παγκοσμιοποιημένη αγορά– στον οποίον κινούμαστε είναι τόσο απλοποιημένος ώστε το δολάριο αντιπροσωπεύει πλέον του 75% των παγκόσμιων συναλλαγών.
Επομένως, όταν το USD βρίσκεται στο +20% σε ετήσια βάση, όπως ισχύει σήμερα, η «δράση» δεν θα μείνει χωρίς «αντίδραση». Η αντίδραση αυτή θα είναι μια σημαντική επιβράδυνση της ανάπτυξης στις ΗΠΑ λόγω των υψηλότερων επιτοκίων από το αναμενόμενο (τα οποία μειώνουν τη δυνητική ανάπτυξη) και εμμέσως λόγω της μείωσης της παγκόσμιας ανάπτυξης, αφού το βαρύ φορτίο του χρέους σε δολάρια επηρεάζει αρνητικά την ικανότητα των αναδυόμενων αγορών να ξεπληρώσουν τα τεράστια δάνειά τους σε USD.
Οι ξένες τράπεζες έχουν δανείσει 3,6 τρισ. USD σε εταιρείες των αναδυόμενων αγορών, και σχεδόν 50% αυτού του ποσού αφορά την Κίνα. Συνεπώς το πρώτο και το δεύτερο ερώτημα συνδέονται.
Ο κίνδυνος ύφεσης εντείνεται. Οι καλοί φίλοι μου στη NedBank της Νοτίου Αφρικής, ο Neels Heyneke και ο Mehul Daya, έχουν αναπτύξει το καλύτερο μοντέλο ύφεσης που έχω δει, συνδυάζοντας τις νομισματικές συνθήκες με τα θεμελιώδη οικονομικά στοιχεία. Το τρέχον αποτέλεσμα: 60% πιθανότητα ύφεσης, όταν η γενική προσδοκία της αγοράς διαμορφώνεται μόλις στο 5-8%.
Αυτό αποτελεί μεγάλο κίνδυνο, καθώς γνωρίζουμε ότι οι μαζικές πωλήσεις στην αγορά μετοχών παρατηρούνται κατά κύριο λόγο σε περιόδους ύφεσης. Οι αναμενόμενες αναλήψεις κεφαλαίων θα φθάσουν το 25-40% αν η ύφεση πλήξει την αμερικανική οικονομία.
Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τις φωνές λαϊκισμού στις ΗΠΑ, ούτε όμως και στην Ευρώπη σε ένα έτος γεμάτο εκλογικές αναμετρήσεις. Ωστόσο, σας διαβεβαιώνω: πρόκειται για το τέλος ενός κύκλου, όχι για την αρχή μιας νέας κατάστασης. Ο κόσμος δεν θα προοδεύσει βασιζόμενος στα κλειστά σύνορα, την αντιπαγκοσμιοποίηση και τους εμπορικούς περιορισμούς, και κόντρα στον ανταγωνισμό − όμως παρ’ όλα αυτά οι εν λόγω δυνάμεις πρέπει να γίνουν σεβαστές, ειδικά καθώς παρατηρούμε μια αλλαγή σκυτάλης σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το δόγμα «πίσω στο σπίτι» που υιοθετεί ο Τραμπ στις ΗΠΑ αναφορικά με το εμπόριο, τα στρατεύματα και το ΝΑΤΟ, καθώς και η ανατροπή από μέρους του μιας πολιτικής για την Κίνα που εφαρμόζεται από τη δεκαετία του ’70, θα έχει συνέπειες. Η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ αποτελεί πλέον την de facto ηγέτιδα του αναπτυγμένου κόσμου, έναν ρόλο που ποτέ δεν θέλησε και με τον οποίο αισθάνεται άβολα στην αυγή ενός έτους εκλογών για τη Γερμανία. Η Κίνα θα συμπληρώσει οποιοδήποτε κενό αφήσει η αλλαγή πορείας των ΗΠΑ.
Η κινεζική ηγεσία μοιάζει περισσότερο «ανοιχτή» σε σχέση με το παρελθόν σε θέματα ξένης πολιτικής και επενδύσεων, εν μέρει ευκαιριακά και εν μέρει λόγω της απεγνωσμένης ανάγκης να τραβήξει μακριά την προσοχή από το ολοένα αυξανόμενο εγχώριο χρέος και τις εντεινόμενες εκροές κεφαλαίων.
Η Κίνα κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχίσει να αποδυναμώνει το CNY και το CNH στον ρυθμό του 5-10% – μάλλον σταδιακά, αλλά εφόσον αναγκαστεί, ακόμα και μέσω άλλης μιας «υποτίμησης» ως αντίποινο στην πολιτική των ΗΠΑ.
Εκτιμώ ότι η επικείμενη προεδρία Τραμπ είναι βέβαιο ότι θα ακολουθήσει μια πολιτική «αποδυνάμωσης» του USD. Όλη η ρητορική περί υπερβολικής αδυναμίας του κινεζικού νομίσματος αφήνει φυσικά να εννοηθεί ότι το USD είναι υπερβολικά ισχυρό. Ωστόσο –περιμένετε και θα δείτε– ο Τραμπ θα αλλάξει επίσης το δόγμα που πρεσβεύει ότι «το ισχυρό δολάριο εξυπηρετεί τα συμφέροντα των ΗΠΑ», το οποίο υιοθετήθηκε από τον υπουργό Οικονομικών του Μπιλ Κλίντον, Ρόμπερτ Ρούμπιν, στα μέσα της δεκαετίας του ’90 (έστω και αν τελικά το συγκεκριμένο δόγμα δεν εκτελέστηκε ποτέ στην πράξη ως στρατηγική).
Η παρούσα κατάσταση θυμίζει τη δεκαετία του ’70 και το δόγμα Νίξον από τον Αύγουστο του 1971, όταν ο τότε υπουργός Οικονομικών Τζον Κόναλι εφάρμοσε μονομερή προσαύξηση 10% σε όλες τις δασμολογητέες εισαγωγές, μείωσε κατά 10% τις δαπάνες για ξένη βοήθεια, έκλεισε το «παράθυρο του χρυσού» (συνεπώς έπαψε η ελεύθερη ανταλλαγή USD με χρυσό) και επέβαλε μορατόριουμ 90 ημερών σε μισθούς και τιμές.
Φαίνεται ότι το δόγμα Τραμπ υιοθετεί αυτό το μοντέλο στη νέα φορολογία εταιρειών και στη νέα εμπορική πολιτική που έχει τουιτάρει μέχρι στιγμής ο νέος πρόεδρος.
Πράγματι, όλα αυτά θυμίζουν έντονα τη δεκαετία του ’70 – όταν η αμερικανική πολιτική αφορούσε τις μεγάλες επιχειρήσεις, τα κλειστά σύνορα, την ύφεση (1973-1975) και ένα καθεστώς στο USD που συνοψίζεται εύκολα στη διάσημη φράση του Τζον Κόναλι προς τους Ευρωπαίους υπουργούς Οικονομικών κατά τη συνάντηση των G10 στη Ρώμη: «Το δολάριο είναι μεν δικό μας νόμισμα, αλλά και δικό σας πρόβλημα». Αυτή η φράση σκότωσε το σύστημα ισοτιμιών Μπρέτον Γουντς και άνοιξε το δρόμο για μια 20% υποτίμηση στο δολάριο.
Το πρώτο τρίμηνο θα μας προσφέρει ορισμένα στοιχεία, αλλά με το πέρασμα του χρόνου, καλό είναι να περιμένετε ένα δόγμα Τραμπ που θα αποτελεί μείγμα των πολιτικών Νίξον και Ρίγκαν, και να προετοιμαστείτε για έντονη μεταβλητότητα. Το πραγματικό συμπέρασμα, ωστόσο για το σύνολο του 2017 ίσως είναι ότι ο γεωπολιτικός κίνδυνος είναι σημαντικός. Καλωσορίσατε στην αρχή του τέλους της εποχής του «παρατείνω και προσποιούμαι» στη νομισματική πολιτική.
