Από την έντυπη έκδοση
Των Γιώργου Παλαιτσάκη – Μιχάλη Χατζηκωνσταντίνου
Στοιχεία-σοκ για το μέγεθος της φοροδιαφυγής, της παραοικονομίας και της διαφθοράς στη χώρα μας αποκαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια του 11ου ετήσιου συνεδρίου του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου με θέμα «Η φορολογία απέναντι στις σύγχρονες απαιτήσεις του πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού περιβάλλοντος», το οποίο πραγματοποιήθηκε χθες σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας με χορηγούς επικοινωνίας τη «Ναυτεμπορική» και το naftemporiki.gr.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, η ετήσια απώλεια δημόσιων εσόδων από τη φοροδιαφυγή υπερβαίνει τα 7 δισ. ευρώ, η παραοικονομία υπερβαίνει τα 41 δισ. ευρώ και η διαφθορά του κρατικού μηχανισμού στερεί από την εθνική οικονομία πόρους ύψους 21 δισ. ευρώ.
Στο συνέδριο αποκαλύφθηκε επίσης ότι η χώρα μας θα μπορούσε ήδη να είχε υπογράψει συμφωνία με την Ελβετία για τη φορολόγηση των καταθέσεων των Ελλήνων πολιτών στη συγκεκριμένη χώρα με όρους άκρως ευνοϊκούς που θα απέδιδαν σημαντικού ύψους φορολογικά έσοδα στο ελληνικό Δημόσιο, αλλά μέχρι στιγμής δεν το έχει πράξει!
Το εναρκτήριο λάκτισμα των εργασιών του Συνεδρίου έδωσε ο πρόεδρος του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου Σίμος Αναστασόπουλος, ο οποίος κατά τη διάρκεια του χαιρετισμού του δήλωσε: «Εξι χρόνια μετά την απότομη προσγείωσή μας στη σκληρή πραγματικότητα της παγκόσμιας οικονομίας και την είσοδό μας στην κρίση και τρεις μήνες μετά τις εκλογές και την αλλαγή κυβέρνησης, είμαστε σήμερα στην κόψη του ξυραφιού.
Η στασιμότητα στις διαπραγματεύσεις και το αδιέξοδο με τους θεσμούς επιτείνει τις συνθήκες στην πραγματική οικονομία και οι επιχειρήσεις καλούνται να λειτουργήσουν σε πρωτοφανείς συνθήκες παρατεταμένης αβεβαιότητας και μηδενικής ρευστότητας».
Τον χαιρετισμό του κ. Αναστασόπουλου ακολούθησε ο Σταύρος Κώστας, πρόεδρος της Φορολογικής Επιτροπής του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου, ο οποίος -αφού καλωσόρισε τους παρευρισκόμενους του Συνεδρίου- επεσήμανε: «Είναι πρωταρχικής σημασίας να υπάρξει αποφασιστική απεμπλοκή από τους επαχθείς όρους των δανειακών συμβάσεων, εξορθολογισμός του ασφυκτικού φορολογικού βάρους, ανατροπή των μέτρων σκληρής δημοσιονομικής λιτότητας και πάνω απ’ όλα να αναζητηθεί μία στρατηγική αναδιαπραγμάτευση του επαχθούς δημόσιου χρέους».
Συνέχισε δε, τονίζοντας ότι «πρέπει να εστιάσουμε στα πιο ουσιώδη κριτήρια που μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο από την πλευρά της φορολογίας, στην εξελισσόμενη φάση αλλαγής παραγωγικού προτύπου της χώρας».
Υπέρμετρη φορολόγηση
Συντονιστής στην πρώτη θεματική ενότητα του Συνεδρίου (για την «ανάγκη ευφυών πολιτικών με στόχο τη βιώσιμη φορολογική συμμόρφωση») ήταν ο γενικός διευθυντής της «Ναυτεμπορικής» Γιάννης Περλεπές.
Στην εισήγησή του ο κ. Περλεπές ανέφερε ότι τα βασικά αίτια του φαινομένου της φοροδιαφυγής είναι η υπέρμετρη φορολογική επιβάρυνση των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, η άνιση κατανομή των φορολογικών βαρών, η διασπάθιση του δημοσίου χρήματος και οι κακές σχέσεις μεταξύ φορολογουμένων και φορολογικών αρχών.
Επεσήμανε εξάλλου την έλλειψη πολιτικής βούλησης για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου αλλά και το γεγονός ότι οι συνεχείς ρυθμίσεις που παρέχουν φορολογική αμνηστία επιβραβεύουν τους ασυνεπείς φορολογούμενους, μη συμβάλλοντας στην καλλιέργεια φορολογικής συνείδησης.
Ιδιαίτερη βαρύτητα είχε η παρουσία του Αυστριακού καθηγητή Οικονομικών του Πανεπιστημίου του Linz, Friedrich Schneider, ο οποίος κατά τη διάρκεια της ομιλίας του παρουσίασε αποκαλυπτικά στοιχεία για τα μεγέθη της φοροδιαφυγής και της παραοικονομίας στη χώρα μας, καθώς επίσης και για τη ζημία που προκαλεί στην εθνική οικονομία η διαφθορά.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο κ. Schneider:
- Η φοροδιαφυγή στη χώρα μας προκάλεσε απώλεια κρατικών εσόδων της τάξης των 7,2 δισ. ευρώ το 2014, καθώς εκτιμάται ότι ανήλθε στο 4% του ΑΕΠ.
- Το μέγεθος της παραοικονομίας στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι έφθασε το 23,3% του ΑΕΠ κατά το έτος 2014, δηλαδή περίπου στα 41,7 δισ. ευρώ, ενώ κατά το έτος 2015 εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί στο 22,4% του ΑΕΠ, δηλαδή στα 41,2 δισ. ευρώ.
- Η ζημιά που υπέστη η ελληνική οικονομία από τη διαφθορά, υπό την έννοια της μείωσης του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος της υπολογίζεται ότι ανήλθε σε 21 δισ. ευρώ το 2014.
Τα παραπάνω στοιχεία παρουσιάζονται, μάλιστα, βελτιωμένα σε σύγκριση με αντίστοιχα στοιχεία προηγούμενων ετών για τη χώρα μας.
O κ. Schneider πρότεινε την ακόλουθη δέσμη μέτρων για την αντιμετώπιση των τριών φαινομένων:
Μέτρα κατά της παραοικονομίας
1. Επιστροφή του ΦΠΑ στις υπηρεσίες υψηλής έντασης εργασίας, προκειμένου να ενισχυθεί το κίνητρο για την παροχή των υπηρεσιών αυτών στην επίσημη οικονομία.
2. Οι επενδύσεις των νοικοκυριών θα πρέπει να εκπίπτουν από τον φόρο.
3. Οι ποινές για την παραοικονομία να εφαρμόζονται μόνο όταν αυτή σχετίζεται με το οργανωμένο έγκλημα, π.χ. την πορνεία.
Μέτρα κατά της φοροδιαφυγής
4. Φορολογική αμνηστία. Αν δηλωθούν έσοδα από φοροδιαφυγή να υπάρχει ένα πάγιο ποσοστό πληρωτέου φόρου 25%-30%. Μετά από αυτό να ισχύσουν αυστηρές ποινές.
5. Παροχή κινήτρων στους φοροεισπράκτορες με σύστημα ανταπόδοσης. Π.χ. το 5% των εσόδων που εισπράττονται καθ’ υπέρβαση των τεθέντων στόχων να διατίθεται για την αγορά καλύτερου εξοπλισμού για τους ελεγκτές και για την πληρωμή bonus.
6. Οι πιθανοί φοροφυγάδες θα μπορούσαν να πάρουν μια επιστολή από την εφορία στην οποία θα αναφέρεται ότι υπάρχουν ενδείξεις φοροδιαφυγής κι ότι αν καταβάλουν το 20% επί των «ύποπτων κεφαλαίων» δεν θα έχουν «καμία περαιτέρω ενόχληση».
7. Κάθε ελληνικό νοικοκυριό να μπορεί να έχει δικαίωμα έκπτωσης από τη συνολική φορολογική του επιβάρυνση ενός ορισμένου ποσού των καταβληθέντων φόρων προστιθέμενης αξίας, π.χ. 500 ευρώ από αγορές συνολικού ύψους 7.000 ευρώ, που θα αποδεικνύονται από τα αντίστοιχα ληφθέντα φορολογικά στοιχεία (αποδείξεις λιανικών συναλλαγών κ.λπ.).
8. Οι μικρές επιχειρήσεις και οι ελεύθεροι επαγγελματίες να πληρώνουν ένα σταθερό ποσό φόρου από 1.000-5.000 ευρώ ανάλογα με τον κύκλο εργασιών, εφόσον το ύψος του δεν υπερβαίνει τις 30.000 ή τις 50.000 ευρώ και ο κανονικός φορολογικός συντελεστής να επιβάλλεται μόνο σε όσες επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες έχουν κύκλο εργασιών πάνω από 30.000 ή 50.000 ευρώ. Από τις φορολογικές αρχές να ελέγχεται μόνο ο κύκλος εργασιών.
Μέτρα κατά της διαφθοράς
9. Οι επιχειρήσεις που προβαίνουν σε δωροδοκίες ή είναι διεφθαρμένες να μην επιτρέπεται να συμμετέχουν σε διαγωνισμούς του Δημοσίου για 3-5 χρόνια.
10. Θα πρέπει να υποστηριχθούν και να κινητροδοτηθούν οι πληροφοριοδότες. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να καθιερωθεί γι’ αυτούς ένα σύστημα προστασίας.
11. Οι πολιτικοί και οι δημόσιοι υπάλληλοι που εμπλέκονται σε υποθέσεις διαφθοράς να χάνουν αμέσως τα προνόμια, τη θέση και τις συντάξεις τους.
12. Μέτρα συμμόρφωσης, π.χ. όπως αυτά που εφαρμόστηκαν και στη γερμανική εταιρεία Siemens, να ισχύουν και στις ελληνικές επιχειρήσεις.
Ο κ. Schneider εξέφρασε, εξάλλου, την έκπληξή του και την απορία του για το γεγονός ότι ακόμη η Ελλάδα δεν έχει υπογράψει συμφωνία με την Ελβετία για τη φορολόγηση των καταθέσεων των Ελλήνων πολιτών στις ελβετικές τράπεζες.
Οπως αποκάλυψε, η Ελβετία έχει διαμηνύσει στην ελληνική κυβέρνηση ότι «είμαστε έτοιμοι για την υπογραφή συμφωνίας», αλλά ακόμη δεν έχει γίνει καμία κίνηση από την ελληνική πλευρά.
Οπως τόνισε χαρακτηριστικά ο Αυστριακός καθηγητής, το 30% των ελληνικών καταθέσεων στην Ελβετία είναι χρήματα που έχουν αποκτηθεί παράνομα κι αν τα κεφάλαια αυτά ανέρχονται σε 10-30 δισ. ευρώ τα χρήματα που θα μπορούσε να εισπράξει το ελληνικό Δημόσιο από μία φορολόγηση με 20%, όπως ήδη έχει κάνει η Αυστρία, θα μπορούσαν να είναι πάρα πολλά δισεκατομμύρια ευρώ.
«Θα έπρεπε αμέσως να υπογραφεί η συμφωνία. Κάτι συμβαίνει εδώ. Δεν είναι λογική συμπεριφορά. Δεν μπορεί κανείς να παίζει πόκερ χωρίς να έχει χρήματα πίσω του. Δεν καταλαβαίνω γιατί αυτό δεν γίνεται επειγόντως. Οι Ελβετοί λένε: “Είμαστε έτοιμοι”. Ρωτήστε την κυβέρνηση γιατί δεν το κάνει», κατέληξε ο κ. Schneider.
Φορολογική νομοθεσία
Την ανάγκη να υπάρξει στην ελληνική φορολογική νομοθεσία σαφής διάκριση μεταξύ φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής επεσήμανε στην ομιλία του ο Ιωάννης Σταυρόπουλος, διαχειριστής εταίρος της δικηγορικής εταιρείας «Σταυρόπουλος και Συνεργάτες».
Οπως επεσήμανε ο κ. Σταυρόπουλος, η κατεύθυνση προς την οποία κινείται πλέον το ελληνικό φορολογικό δίκαιο είναι η φοροδιαφυγή να χαρακτηρίζει πράξεις με πρόθεση, όχι μόνο την αποφυγή εκπλήρωσης φορολογικής υποχρέωσης αλλά και την εξαπάτηση – παραπλάνηση των αρχών.
Τον τρόπο με τον οποίο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκοπεύει να αντιμετωπίσει τα φαινόμενα φοροαποφυγής παρουσίασε ο Stephen Bill, διευθυντής Φορολογικής Πολιτικής της εταιρείας Εrnst & Young. O κ. Bill, ο οποίος εργάστηκε για 28 χρόνια στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ανέφερε ότι προωθείται σχέδιο δράσης από την Επιτροπή προκειμένου να ισχύσει σε όλες τις χώρες μέλη της Ε.Ε. ενιαίο καθεστώς φορολόγησης των κεφαλαιουχικών κερδών ώστε τα φορολογητέα κέρδη των πολυεθνικών εταιρειών να επιμερίζονται εκεί όπου πραγματικά παράγονται και να μην υπάρχει δυνατότητα μεταφοράς του μεγαλύτερου μέρους ή ακόμη και του συνόλου σε χώρες με πολύ χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές.
Επαναπατρισμός κεφαλαίων
Στην ανάγκη εφαρμογής μιας ελκυστικής και αποδοτικής για τα δημόσια ταμεία ρύθμισης εκούσιας φορολογικής συμμόρφωσης που θα προβλέπει φορολογικά κίνητρα για επαναπατρισμό αδήλωτων κεφαλαίων εν είδει «φορολογικής αμνηστίας» αναφέρθηκε ο Γιώργος Σαμοθράκης πρόεδρος της εταιρείας Audit Services A.E. – ορκωτός ελεγκτής-λογιστής.
Τόνισε δε ότι οι παράγοντες που μπορούν να συμβάλουν σε μια επιτυχή ρύθμιση επαναπατρισμού κεφαλαίων είναι:
α) Η δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης για την προστασία των προσωπικών δεδομένων.
β) Η εφαρμογή ενός λογικού φορολογικού συντελεστή, περίπου 12%.
γ) Ο μη κλονισμός της εμπιστοσύνης των συνεπών φορολογουμένων.
δ) Η πραγματική εφαρμογή νέων μεθόδων ελέγχου έμμεσου προσδιορισμού της φορολογητέας ύλης.
Η επιλεκτική εφαρμογή φορολογικών πλεονεκτημάτων και οι συνέπειες στη γενική οικονομική ανάπτυξη και τον υγιή ανταγωνισμό ήταν το θέμα που ανέπτυξε στην ομιλία του ο Robert Van der Jagt, επικεφαλής του Τμήματος Φορολογικής Πολιτικής Ευρωπαϊκής Ενωσης της KPMG. Η oμιλία του περιστράφηκε γύρω από τέσσερις μεγάλες υποθέσεις κρατικών ενισχύσεων πολυεθνικών εταιρειών που διερεύνησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Υπερφορολόγηση αλκοολούχων ποτών και καπνού
Στην υπερφορολόγηση που υπέστησαν τα τελευταία πέντε χρόνια τα αλκοολούχα ποτά και τα καπνικά προϊόντα αναφέρθηκαν, αντίστοιχα, η Ευγενία Ζωντανού, εμπορική και οικονομική διευθύντρια της εταιρείας Diageo Ελλάς και ο Νικήτας Θεοφιλόπουλος, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Παπαστράτος.
Οπως ανέφερε η κα Ζωντανού:
- Τα χρόνια της κρίσης, τέσσερις διαδοχικές αυξήσεις στα αλκοολούχα ποτά οδήγησαν σε υπερδιπλασιασμό του ΕΦΚ αλκοολούχων ποτών καταγράφοντας συνολική αύξηση 125%. Οι αυξήσεις, μάλιστα, συνοδεύτηκαν από παράλληλη αύξηση του συντελεστή ΦΠΑ από 19% σε 23%.
- Η Ελλάδα βρίσκεται στην 5η θέση στην Ε.Ε. ως προς τον ΕΦΚ οινοπνευματωδών, υπερβαίνοντας κατά 44% τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
- Τα αποτελέσματα των διαδοχικών αυξήσεων έγιναν άμεσα αισθητά στη λιανική τιμή. Η λιανική τιμή ενός μέσου αλκοολούχου ποτού την περίοδο 2008-2012 αυξήθηκε κατά 48%. Η αύξηση αυτή οφείλεται αποκλειστικά στη φορολογία, η οποία πλέον αντιπροσωπεύει το 63%-75% της λιανικής τιμής.
- Εξαιτίας της υπερφορολόγησης, την τετραετία 2009-2012, η απασχόληση στην ευρύτερη αλυσίδα προστιθέμενης αξίας του κλάδου των αλκοολούχων ποτών συρρικνώθηκε από τις 48.000 στις 27.000 θέσεις εργασίας.
- Επίσης, η υπερφορολόγηση οδήγησε σε σημαντική αύξηση του λαθρεμπορίου. Μόνο το 2012, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ, διακινήθηκαν λαθραία 8,2 εκατ. φιάλες, με τα διαφυγόντα έσοδα από ΕΦΚ να ανέρχονται σε 41,8 εκατ. ευρώ. Από την πλευρά του ο κ. Θεοφιλόπουλος τόνισε:
- Από το 2010 που επιβλήθηκαν τρεις αυξήσεις στους φόρους κατανάλωσης των καπνικών και δύο αυξήσεις στους συντελεστές ΦΠΑ, η συνολική φορολογική επιβάρυνση των προϊόντων αυτών αυξήθηκε από το 73% στο 86% της τελικής λιανικής τιμής.
