Οι εξελίξεις στο σύνθετο και πολύ-επίπεδο ζήτημα των σχέσεων της ΕΕ με την Κίνα, με τις γεωπολιτικές, οικονομικές, διπλωματικές και θεσμικές προεκτάσεις του αποτελεί το αντικείμενο ανάλυσης του «Δικτύου για την Μεταρρύθμιση». Αμέσως μετά τις δύο πρόσφατες συνόδους σε ευρωπαϊκό έδαφος, ενόψει μιας ερχόμενης στο Πεκίνο και ως συνέχεια προηγούμενων εκδόσεων, εμβαθύνει στο θέμα με την συνδρομή ειδικών επιστημόνων. Προσεγγίζεται και ο ρόλος και της Ελλάδας.
Μέσα σε διάστημα ελάχιστων ημερών πραγματοποιήθηκαν επί ευρωπαϊκού εδάφους δύο ξεχωριστής σημασίας και βαρύτητας συσκέψεις κορυφής που αφορούσαν την σχέση της ΕΕ και άλλων χωρών της ηπείρου με την Κίνα.
Στις 9 Απριλίου η ηγεσία της ΕΕ συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό της Κίνας στις Βρυξέλλες στην 21η συνδιάσκεψη κορυφής ανάμεσα στους δύο σημαντικούς οικονομικούς-εμπορικούς εταίρους αλλά και ανταγωνιστές στο διεθνές οικονομικό στερέωμα.
Μετά από λίγα 24ωρα στο Ντουμπρόβνικ της Κροατίας, μια άλλη ιδιότυπη ομάδα 16 κρατών, αποτελούμενη από χώρες της ΕΕ και άλλα κράτη, υποδεχόταν στις τάξεις της την Ελλάδα, ως το 17ο μέλος που εντάσσεται σε αυτό το γκρουπ «προνομιακών» συνομιλητών της Κίνας σε επίπεδο κορυφής.
Οι εξελίξεις αυτές έφεραν μετ’ επιτάσεως το ζήτημα αυτό στην επικαιρότητα, η σπουδαιότητά του όμως ξεπερνά κατά πολύ την παρούσα συγκυρία και αφορά συνολικά το μέλλον των οικονομικών και γεωπολιτικών ισορροπιών εντός κι εκτός της ΕΕ στο παρόν και πολύ περισσότερο στο μέλλον, αναφέρει στο ενημερωτικό δελτίο της το Δίκτυο για τη Μεταρρύθμιση και εκθέτει την δική του προσέγγιση, επιδιώκοντας να εμβαθύνει στο ζήτημα, παράλληλα με την συνδρομή ειδικών επί του θέματος, με διαχρονική και εμπεριστατωμένη γνώση.
Η σύνοδος κορυφής ΕΕ-Κίνας που διεξήχθη στις Βρυξέλλες στις 9 Απριλίου απέδειξε πόσο δύσκολες είναι οι σχέσεις ανάμεσα στους δύο εταίρους. Αφενός αποτελούν πυλώνες της παγκόσμιας οικονομίας, με την μέση αξία των συναλλαγών τους να ανέρχεται σε 1 δισ. ευρώ ημερησίως.
Είναι στρατηγικής σημασίας και η προσήλωσή τους στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, όπως και στην συμφωνία με το Ιράν. Αφετέρου, όμως, διευρύνεται συνεχώς η γκάμα των διαφωνιών μεταξύ τους και η ΕΕ δεν διστάζει πλέον να αποκαλεί την Κίνα εταίρο μεν, ανταγωνιστή και αντίπαλο δε.
Μικρή πρόοδος – με πολλά ερωτηματικά να παραμένουν
Το κοινό ανακοινωθέν της 9ης Απριλίου δίνει έμφαση κυρίως στο εμπόριο και τις επενδύσεις. Η ΕΕ εντείνει τις πιέσεις για την υπογραφή μιας ουσιαστικής συμφωνίας για τις επενδύσεις έως το 2020, δηλ. επτά χρόνια μετά την έναρξη των αργόσυρτων διαπραγματεύσεων. Οι Ευρωπαίοι επιμένουν ότι οι κινεζικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ απολαμβάνουν τα οφέλη της ελεύθερης αγοράς, ενώ συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο με ξένους επενδυτές στην Κίνα.
Οι Ευρωπαίοι επιμένουν ότι οι κινεζικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ απολαμβάνουν τα οφέλη της ελεύθερης αγοράς, ενώ συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο με ξένους επενδυτές στην Κίνα.
Γι’ αυτό, λοιπόν, η λέξη “αμοιβαιότητα” έχει καταστεί επωδός στην επιχειρηματολογία της ΕΕ στις συζητήσεις με το Πεκίνο. Σημειώνεται ότι στις αρχές Μαρτίου η ΕΕ υιοθέτησε για πρώτη φορά στην ιστορία της κανονισμό για την εκ των προτέρων αξιολόγηση των ξένων επενδύσεων – αν και το όνομα της Κίνας δεν αναφέρεται ρητά, είναι σαφές ότι τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται.
Σε ό, τι αφορά την κατάργηση των κρατικών ενισχύσεων σε κινεζικές επιχειρήσεις, κάτι που θέτουν μετ’ επιτάσεως τόσο οι Ευρωπαίοι όσο και οι Αμερικανοί, αποφασίστηκε αυτό το θέμα να αντιμετωπιστεί όχι σε διμερή βάση, αλλά στο ευρύτερο πλαίσιο της επικείμενης μεταρρύθμισης του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ). Είναι η πρώτη φορά που επιτυγχάνεται αυτό, δεδομένου ότι η Κίνα εξακολουθεί να επωφελείται ευεργετικών διατάξεων χάρη στο στάτους “αναπτυσσόμενης οικονομίας”, με το οποίο έγινε αποδεκτή στον ΠΟΕ το 2001.
Ωστόσο, παραμένουν πολλά ερωτηματικά ως προς την υλοποίηση των συμφωνηθέντων και σ’αυτό το θέμα οι κοινοτικοί αξιωματούχοι είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικοί. Στις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες επισημαίνεται συχνά ότι ένα από τα αγκάθια στις σινο-ευρωπαϊκές σχέσεις είναι η συστηματική κωλυσιεργία και χρονοτριβή εκ μέρους του Πεκίνου.
Οι κοινοτικοί αξιωματούχοι είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικοί ως προς την υλοποίηση των συμφωνηθέντων καθώς στις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες επισημαίνεται συχνά ότι ένα από τα αγκάθια στις σινο-ευρωπαϊκές σχέσεις είναι η συστηματική κωλυσιεργία και χρονοτριβή εκ μέρους του Πεκίνου.
Παίζει σε δύο ταμπλό η Κίνα;
Εν τέλει, η μεγαλύτερη δυσκολία της ΕΕ, αλλά και της Δύσης γενικότερα, με την Κίνα σχετίζεται με τις αντιφάσεις του ασιατικού γίγαντα ή, καλύτερα, με την διττή φύση του. Ειδικότερα:
– Ενώ έχει σημειώσει αλματώδη ανάπτυξη τα τελευταία 40 χρόνια, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τρομακτικές ανισότητες στο εσωτερικό της χώρας. Είναι η η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον πλανήτη κι όμως θεωρείται ακόμη “αναπτυσσόμενη” χώρα.
– Ενώ η Huawei είναι πρωτοπόρος ως προς τις τηλεπικοινωνίες 5ης γενιάς (5G) και τον περασμένο Ιανουάριο η Κίνα πραγματοποίησε επιτυχώς αποστολή στην Σελήνη, την ίδια στιγμή οι εθνικές αρχές εξαναγκάζουν τους ξένους επενδυτές να διαθέτουν τις προηγμένες τεχνολογίες τους στο κινεζικό κράτος.
– Ενώ έχει συναλλαγματικά αποθέματα ύψους 3 τρισ. δολαρίων και προωθεί το πολυδάπανο σχέδιο του Νέου Δρόμου του Μεταξιού, πολλές από τις κινεζικές “επενδύσεις” αποτελούν δάνεια για κατασκευαστικά έργα ή εξαγορές υφιστάμενων επιχειρήσεων. Πρόκειται, κατ’ουσίαν, για επέκταση της κινεζικής οικονομίας στο εξωτερικό κι όχι ακριβώς αναπτυξιακή βοήθεια, όπως την παρέχουν Ευρωπαίοι, Αμερικανοί, Ιάπωνες, Αυστραλοί, κ.ά.
Αυτήν την διττή φύση, αλλά και επαμφοτερίζουσα στάση, της Κίνας θα κληθεί να αντιμετωπίσει η ΕΕ στο εξής, μέσα από την δύσκολη αλλά και απαραίτητη εταιρική σχέση με την ανερχόμενη υπερδύναμη.
Η θέση της Ελλάδας
Το νέο, 17ο μέλος της ομάδας των Ευρω-βαλκανικών κρατών που συγκροτούν μια ιδιότυπη πολυεθνική σύνοδο με την Κίνα, οφείλει να συνεχίσει (όπως έχουν κάνει όλες οι κυβερνήσεις τα τελευταία χρόνια) να κινείται προσεκτικά και διορατικά σε δύο κυρίως επίπεδα:
Από τη μία να διαφυλάξει την μέχρι σήμερα πρωτοπορία της και έξωθεν μαρτυρία ως «καλό παράδειγμα» επενδυτικής δραστηριότητας της Κίνας σε ευρωπαϊκό έδαφος και από την άλλη να συμβάλει στην ενιαιοποίηση της ευρωπαϊκής πολιτικής, αξιοποιώντας την αυξημένη βαρύτητα που της δίνει ο πρωτοποριακός της ρόλος.
Αξίζει εδώ να σημειώσουμε πως παρά τις όποιες –αυτονόητες- επιφυλάξεις ευρωπαίων εταίρων απέναντι στην μεγάλη επένδυση της κινεζικής Cosco στο λιμάνι του Πειραιά, η συνεργασία αυτή αποτελεί παράδειγμα ως προς τον σεβασμό κανόνων και αδειοδοτήσεων, τις συνθήκες εργασίας και το επίπεδο των αμοιβών και ως προς τον μακροπρόθεσμο και συνεπή επενδυτικό σχεδιασμό.
Με αυτό το βέλος στη φαρέτρα της η Ελλάδα έχει την δυνατότητα να κινείται στην τοπική – βαλκανική και διεθνή σκακιέρα διασφαλίζοντας τον ρόλο της ως προνομιακού συνομιλητή της επενδυτικής υπερδύναμης και ταυτόχρονα μπορεί να συνεισφέρει σε τεχνογνωσία και εφαρμοσμένη εμπειρία, ως πλήρες μέλος όλων των ευρωπαϊκών θεσμών, στον τρόπο που μπορούν καλύτερα να σχεδιαστούν και να προστατευτούν οι μελλοντικές επενδυτικές και εμπορικές συμπράξεις.
Μερικά ακόμη σημεία των αναλύσεων είναι:
- Το Πεκίνο κερδίζει από μια σταθερή, αλλά εύθραυστη και κατακερματισμένη ΕΕ. Η ΕΕ ήταν μέχρι στιγμής πολύ απασχολημένη με το να καλύπτει κενά του δικού της σχεδίου.
- Πίσω από το προσωπείο Ήπιας Ισχύος του BRI η πραγματικότητα είναι ανελέητη: στη γεωπολιτική θεώρηση της Κίνας η Ευρασία αποτελεί έναν ενιαίο χώρο, ο οποίος αντιμετωπίζεται ως «οικονομικός διάδρομος» ηπειρωτικών διαστάσεων.
- Η Ευρώπη σε μια διμέτωπη εσωτερική «πάλη» έχει αφενός να πετύχει την ενιαία και συγκροτημένη αντιμετώπιση του εμπορικού της εταίρου απέναντι σε επιμέρους διαιρετικές ή κατά μόνας εθνικές κινήσεις και αφετέρου να εφαρμόσει ένα αυστηρό πλαίσιο εσωτερικών κανόνων και θεσμικών διαδικασιών που θα τηρούνται απαρέγκλιτα και θα εναρμονίζουν τα κινεζικά κεφάλαια με τις αρχές και το πλαίσιο του ευρωπαϊκού κεκτημένου.
naftemporiki.gr
