Από την έντυπη έκδοση
Της Ειρήνης Σακελλάρη
[email protected]
Σε δύο πράξεις σπάει τελικώς το θεσμικό πλαίσιο για τους ευάλωτους δανειολήπτες, σύμφωνα με τη ρύθμιση στην οποία κατέληξαν χθες κυβέρνηση και τράπεζες, λίγες ώρες μετά την έκθεση της Κομισιόν, η οποία περιέχει 9 ενστάσεις για το πλαίσιο προστασίας της πρώτης κατοικίας.
Αν και αυτή ήταν μία εξέλιξη που κατ’ αρχήν δεν επιθυμούσαν οι τραπεζίτες, εντούτοις δεν φαίνεται να υπήρχε άλλη λύση, ώστε να μη μείνουν απροστάτευτοι υπερήμεροι δανειολήπτες που αποτελούν ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού ως προς την πρώτη κατοικία τους. Ωστόσο, ο νόμος θα ενοποιηθεί στο τέλος Μαρτίου με την πλήρη αναμόρφωση του πτωχευτικού δικαίου που ήδη ισχύει. Σε ό,τι αφορά το άρθρο 9, εκτιμάται πως σήμερα θα δοθεί το τελικό κείμενο στους θεσμούς και ταυτόχρονα θα κατατεθεί στη Βουλή.
Το άρθρο 9 του παλιού νόμου Κατσέλη για την προστασία της πρώτης κατοικίας θα αποτελέσει αυτόνομο νομοθέτημα, ενώ στη συνέχεια θα ακολουθήσει νομοθετική ρύθμιση που θα αναθεωρεί το πλαίσιο για τα ιδιωτικά χρέη. Εν συνεχεία οι δύο ρυθμίσεις, σύμφωνα με κάποιες πηγές, θα ενοποιηθούν. Με αυτόν τον τρόπο προσφέρεται η προστασία της πρώτης κατοικίας από πλειστηριασμούς.
Το νέο θεσμικό πλαίσιο θα έχει ισχύ για ένα έτος και όσον αφορά τις ευαίσθητες ομάδες (χρόνια άνεργους, αναξιοπαθείς ομάδες πληθυσμού κ.λπ.) θα ισχύσει για 5 έτη αντί για 3 που ήταν η αρχική πρόθεση.
Χθες, λοιπόν, οι εκπρόσωποι της κυβέρνησης, ο υπουργός Επικρατείας Αλέκος Φλαμπουράρης και ο υπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ Δημήτρης Λιάκος, στελέχη των νομικών υπηρεσιών των υπουργείων Οικονομίας & Ανάπτυξης, Οικονομικών, Δικαιοσύνης και οι εκπρόσωποι της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών Θεόδ. Καλαντώνης και Χαρά Απαλαγάκη, έπειτα από πολύωρη σύσκεψη εργασίας ολοκλήρωσαν με επιτυχία ομόφωνα το πλαίσιο της νέας ρύθμισης για την προστασία της πρώτης κατοικίας.
Η συμφωνία θα αντικαταστήσει από αύριο, 01/03/2019, το άρθρο 9 του ν.3869/10. Σημειώνεται ότι το θεσμικό πλαίσιο προστασίας της πρώτης κατοικίας, γνωστός και ως νόμος Κατσέλη, παύει να ισχύει από σήμερα.
Συνεργάτες του υπουργού Επικρατείας κ. Φλαμπουράρη ανέφεραν πως άμεσα θα γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες για να εισαχθεί προς ψήφιση το νέο πλαίσιο από το Ελληνικό Κοινοβούλιο και στη συνέχεια θα ακολουθήσει η επεξεργασία για τη συνολική αναθεώρηση των πλαισίων ρύθμισης των ιδιωτικών χρεών.
Αυτοματοποιημένος υπολογισμός επιδότησης
Οι τραπεζίτες ζήτησαν και πέτυχαν τον αυτοματοποιημένο υπολογισμό της επιδότησης -στις περιπτώσεις που υπάρχει επιδότηση- για τη δόση του δανείου, μέσα από την πλατφόρμα ώστε να μην απαιτείται δικαστική απόφαση για την επιδότηση αυτήν. Το θεσμικό πλαίσιο θα προβλέπει σε ό,τι αφορά την επιδότηση πως εάν ένα από τα δύο μέρη (Δημόσιο ή δανειολήπτης) παύει να πληρώνει για 9 μήνες, παύει η ισχύς της ρύθμισης. Επίσης, οι τραπεζίτες ζήτησαν και πέτυχαν να μην περάσει στο θεσμικό πλαίσιο προστασία της πρώτης κατοικίας για όσο διάστημα απαιτείται μέχρι την εκδίκαση της εκάστοτε υπόθεσης σε όσους δανειολήπτες κόπηκαν από τη διαδικασία της πλατφόρμας επειδή δεν πληρούν κάποιο συγκεκριμένο κριτήριο.
Οι 9 ενστάσεις της Κομισιόν
Και ενώ οι δύο πλευρές ήλθαν σε συμφωνία, χθες το απόγευμα η Κομισιόν στην έκθεσή της που είχε συνταχθεί χωρίς το τελικό κείμενο του θεσμικού πλαισίου κατέγραψε 9 σημαντικές ενστάσεις στο σχέδιο προστασίας των αδύναμων δανειοληπτών, με το οποίο η κυβέρνηση θα αντικαταστήσει τον νόμο Κατσέλη.
Ας σημειωθεί πως η Επιτροπή όταν συνέτασσε την έκθεση δεν είχε στα χέρια της το τελικό σχέδιο νόμου όπως αυτό διαμορφώθηκε χθες από την ελληνική κυβέρνηση.
Οι παραπάνω ενστάσεις διατυπώθηκαν στην έκθεση της Επιτροπής για την πρόοδο της ελληνικής οικονομίας, στο πλαίσιο της δεύτερης αξιολόγησης της μεταμνημονιακής εποπτείας.
Η νομική υπόσταση όλων των προτάσεων για τα «κόκκινα» δάνεια θα ελεγχθεί από την ΕΚΤ, ενώ οποιοδήποτε σχήμα εγκριθεί θα απαιτήσει και την έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το αν εμπίπτει στους κανόνες της Ε.Ε. περί κρατικών ενισχύσεων.
Η Επιτροπή θίγει καίρια θέματα σε ό,τι αφορά την αξιολόγηση του σχεδίου προστασίας των αδύναμων δανειοληπτών, όπως ότι το σχέδιο αυτό εγείρει ανησυχίες σοβαρές σε ό,τι αφορά τον αντίκτυπό του στην κουλτούρα πληρωμών και στους ισολογισμούς των τραπεζών.
Οι δανειστές εξακολουθούν να επιμένουν στην αποτροπή δημιουργίας νέων στρατηγικών κακοπληρωτών που θα μπορούσαν να δημιουργηθούν στο πλαίσιο των προβλέψεων του σχεδίου.
Αναλυτικότερα, οι ενστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι οι ακόλουθες:
1 Το νέο πλαίσιο προστασίας της πρώτης κατοικίας καλύπτει όχι μόνο τα στεγαστικά δάνεια, αλλά επεκτείνεται και στα επιχειρηματικά που έχουν ως εξασφάλιση την πρώτη κατοικία.
2 Το νέο θεσμικό πλαίσιο διαμορφώνει ένα καθεστώς προστασίας που έρχεται να εφαρμοστεί παράλληλα με τον τρέχοντα μηχανισμό αναδιάρθρωσης των δανείων για την αφερεγγυότητα των νοικοκυριών.
3 Αυτά που προβλέπει το θεσμικό πλαίσιο υποχρεώνουν τις τράπεζες να αποδεχθούν προκαθορισμένες αναδιαρθρώσεις για μεγάλη ομάδα επιλέξιμων δανειοληπτών, ανεξάρτητα από τις οικονομικές τους συνθήκες.
4 Το θεσμικό πλαίσιο δεν έχει φτιαχτεί για τους ευάλωτους οφειλέτες. Τα προτεινόμενα όρια για τα κριτήρια του εισοδήματος και του πλούτου πρέπει να εξετάζονται κατ’ έτος. Επίσης παρατηρούνται αλληλεπιδράσεις με το πτωχευτικό δίκαιο και τον εξωδικαστικό μηχανισμό, αλλά και τους νόμους για πωλήσεις, αναδιαρθρώσεις και τιτλοποιήσεις NPLs.
5 Υπάρχει κίνδυνος να δημιουργηθούν καθυστερήσεις για τους οφειλέτες με εκκρεμείς αιτήσεις στον νόμο Κατσέλη που θα επιλέξουν να υποβάλουν αίτηση με το νέο θεσμικό πλαίσιο.
6 Δεν αξιολογήθηκε για παράδειγμα η επίπτωση της εφαρμογής του νέου πλαισίου στα κεφάλαια των τραπεζών.
7 Το εύρος εφαρμογής του πλαισίου δημιουργεί κινδύνους για την υλοποίηση της δέσμευσης των αρχών που έχουν μηδενίσει όλες τις υποθέσεις αιτήσεων αφερεγγυότητας νοικοκυριών μέχρι το τέλος του 2021.
8 Τα κριτήρια του νέου προστατευτικού πλαισίου αναμένεται να επηρεάσουν τις διαδικασίες κατασχέσεων και πλειστηριασμών.
9 Απαιτείται πρόσθετη σαφήνεια σχετικά με τις δημοσιονομικές πτυχές της πρότασης.
Με τον παλιό νόμο Κατσέλη
Tο νομοσχέδιο θα περιλαμβάνει πρόβλεψη και για τους παλιούς αιτούντες του νόμου Κατσέλη. Όσοι από αυτούς δεν έχουν λάβει δικάσιμο θα επανεξετάζονται με τα παλιά κριτήρια του νόμου Κατσέλη για το αν είναι επιλέξιμοι. Αν είναι θα συνεχίζουν να απολαμβάνουν της προστασίας της πρώτης κατοικίας.
Γι’ αυτούς των οποίων η υπόθεση έχει εκδικαστεί εάν έχει καταλογιστεί δόλος από μέρους τους παύει ούτως ή άλλως η προστασία και δεν μπορούν να καταθέσουν αίτηση στην πλατφόρμα. Όσοι όμως έχουν τεθεί εκτός νόμου γιατί δεν πληρούσαν κάποιο κριτήριο -κυρίως λόγω ιδιότητας- θα μπορούν και πάλι να καταθέσουν αίτηση στην πλατφόρμα και να γίνουν επιλέξιμοι για προστασία δανειολήπτες.
Οι εκκρεμείς υποθέσεις
Στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σημειώνεται πως η αναμενόμενη λήξη της προστασίας της πρώτης κατοικίας με τον νόμο Κατσέλη στο τέλος Δεκεμβρίου 2018 και η αναμονή νέου συστήματος προστασίας των οφειλετών οδήγησε σε απότομη αύξηση των νέων αιτήσεων για παροχή καθεστώτος προστασίας κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2018. Συγκεκριμένα, οι νέες αιτήσεις για παροχή προστασίας αυξήθηκαν κατά 112% κατά τη διάρκεια του τέταρτου τριμήνου του 2018 βάσει προκαταρκτικών στοιχείων σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο (δηλ. 11.455 νέες αιτήσεις κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2018 έναντι 5.412 κατά το τρίτο τρίμηνο).
Η επέκταση της προστασίας έως τις 28 Φεβρουαρίου 2019, η οποία έλαβε χώρα παρά τον σκεπτικισμό των θεσμικών οργάνων σχετικά με τον πιθανό αντίκτυπό της, είναι πιθανό να έχει οδηγήσει σε περαιτέρω αύξηση των αιτήσεων κατά το πρώτο τρίμηνο του 2019.
Στην έκθεση αναφέρεται ότι οι υποθέσεις που διεκπεραιώθηκαν το τέταρτο τρίμηνο του 2018, σε σύγκριση με το τρίτο τρίμηνο του 2018, σημείωσαν αύξηση 24%, σε περίπου 12.400.
Οι υποθέσεις που ολοκληρώθηκαν αυξήθηκαν κατά 30% και το απόθεμα των αιτήσεων του ν. Κατσέλη με τις εκκρεμείς υποθέσεις μέχρι τα τέλη του δ’ τριμήνου 2018 να ανέρχονται σε 137.901.
Αυτό το νούμερο αναθεωρήθηκε από τις Αρχές στις 100.319 υποθέσεις, βάσει επικαιροποιημένων στοιχείων που συλλέχθηκαν στο πλαίσιο Εγγράφου Εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η μείωση αυτή αποδίδεται στον περιορισμό της διπλής καταμέτρησης εκκρεμών υποθέσεων, που κατέστη δυνατό λόγω της μεγαλύτερης λεπτομέρειας στα διαθέσιμα στοιχεία.
Ο δείκτης εκκαθάρισης υποθέσεων αναφέρθηκε στο 207% για τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2018 (από 160% για το αντίστοιχο διάστημα του 2017), κυρίως λόγω της διακοπής της απεργίας των δικηγόρων κατά τη διάρκεια του δικαστικού έτους 2015-2016.
