Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Η Ρωσία αποσύρθηκε από τη συμφωνία εξαγωγής σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας, που υπεγράφη με την Ουκρανία, την Τουρκία και τα Ηνωμένα Έθνη. Τι σημαίνει και πώς θα εξελιχθεί η νέα αντιπαράθεση με τη Δύση;
O Ρώσος αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Αντρέι Ρουντένκο, δήλωσε απόψε ότι μπορεί να συζητηθεί η πιθανότητα επιστροφής της Ρωσίας στη συμφωνία, μόνο αφού γίνουν γνωστές όλες οι συνθήκες της επίθεσης με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και θαλάσσια drones στον ρωσικό στόλο της Μαύρης Θάλασσας στην Σεβαστούπολη.
Ο Ρουντένκο χαρακτήρισε την επίθεση «ντροπή» που παραβίασε όλες τις συμφωνίες που επετεύχθησαν. «Ως εκ τούτου, πιθανότατα, μόνο αφού γίνουν γνωστές όλες οι λεπτομέρειες της επίθεσης, θα είναι δυνατό να μιλήσουμε για το ποια θα είναι τα επόμενα βήματα», είπε ο Ρώσος αξιωματούχος.
Η απόφαση της Μόσχας προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις διεθνώς, καθώς η Ρωσία κατήγγειλε τη συμφωνία επ’ αόριστον μετά τις επιθέσεις. Η κίνηση θέτει σε κίνδυνο «την πιο σημαντική οδό εξαγωγής για τα σιτηρά και τα λιπάσματα που χρειάζονται επειγόντως για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης που προκλήθηκε από τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας», έγραψε στο Twitter ο επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Ζόζεπ Μπορέλ .
Η ΕΕ και οι ΗΠΑ ζήτησαν να επαναληφθούν οι παραδόσεις. «Η Ρωσία χρησιμοποιεί ξανά την τροφή ως όπλο στον πόλεμο που ξεκίνησε», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν.
Το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών, σε επιστολή του προς τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, ισχυρίστηκε ότι οι ουκρανικές δυνάμεις, με βρετανική υποστήριξη, εξαπέλυσαν επιθέσεις από αέρος και από τη θάλασσα κατά του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας, κάνοντας κατάχρηση του ανθρωπιστικού θαλάσσιου διαδρόμου για εξαγωγές σιτηρών.
Λόγω των επιθέσεων, η Ρωσία ανακοίνωσε ότι δεν μπορεί να εγγυηθεί την ασφάλεια των εμπορικών σκαφών που μεταφέρουν σιτηρά.
Κίεβο και Λονδίνο απορρίπτουν τους ρωσικούς ισχυρισμούς. Η Ουκρανία κατηγόρησε τη Ρωσία ότι κατασκεύασε επιθέσεις στις δικές της εγκαταστάσεις και έκανε λόγο για «πλασματικές τρομοκρατικές επιθέσεις».
Τι είχε πετύχει η συμφωνία
Η συμφωνία είχε καταστήσει δυνατή την εξαγωγή σιτηρών από την Ουκρανία από τρία λιμάνια. Τα πλοία επιτρεπόταν να εισέλθουν άδεια στα λιμάνια της Ουκρανίας, αλλά έπρεπε να ελεγχθούν εκ των προτέρων και κατά την επιστροφή στην Κωνσταντινούπολη – κυρίως για να διασφαλιστεί ότι δεν μετέφεραν όπλα.
Η συμφωνία ήταν βέβαια τετράμηνης ισχύος – έληγε στις 18 Νοεμβρίου – αλλά σύμφωνα με τον ΟΗΕ θα μπορούσε να παραταθεί αυτόματα, εάν καμία πλευρά δεν είχε αντίρρηση. Πριν από την έναρξη του πολέμου, η Ουκρανία εξήγαγε περίπου 45 εκατομμύρια τόνους σιτηρών ετησίως. Οι εξαγωγές όμως μέσω των λιμανιών της Μαύρης Θάλασσας είχαν μπλοκαριστεί μετά τη ρωσική επίθεση στις 24 Φεβρουαρίου.
Οι τιμές των σιτηρών εκτοξεύτηκαν και οι φόβοι για λιμό αυξήθηκαν, ειδικά στις φτωχές χώρες της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της Ασίας. Από τότε που τέθηκε σε ισχύ η συμφωνία, η Ουκρανία έχει εξάγει σχεδόν οκτώ εκατομμύρια τόνους σιτηρών δια θαλάσσης, δήλωσε ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι, πριν από δύο εβδομάδες. Πιο πρόσφατα, ο ΟΗΕ ενέκρινε περισσότερες από 790 αποστολές σκαφών για εξαγωγή άνω των εννέα εκατομμυρίων τόνων σιτηρών και άλλων τροφίμων.
Η Ρωσία είχε επανειλημμένα επικρίνει τη συμφωνία, υποστηρίζοντας ότι οι δικές της εξαγωγές σιτηρών δεν προχωρούσαν. Μια άλλη συμφωνία που τέθηκε σε ισχύ τον Ιούλιο, επιτρέποντας την εξαγωγή ρωσικών τροφίμων και λιπασμάτων, παρά τις δυτικές κυρώσεις, επίσης δεν είχε τα προσδοκώμενα για το Κρεμλίνο αποτελέσματα. Η Μόσχα εξακολουθεί να μην μπορεί να πουλήσει προϊόντα λόγω των κυρώσεων στους τομείς των τραπεζικών συναλλαγών και στα logistics.
Ελπίδες από τον ΟΗΕ
Τα Ηνωμένα Έθνη εξέφρασαν την ελπίδα ότι η συμφωνία θα προχωρήσει. «Είμαστε σε επαφή με τις ρωσικές αρχές για αυτό το θέμα», δήλωσε εκπρόσωπος του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη. Ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ είχε συνομιλίες με τους Ουκρανούς και Ρώσους ομολόγους του το βράδυ της Κυριακής. Το θέμα θα συζητηθεί αύριο στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, μετά από αίτημα της Ρωσίας.
