Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
«Ο κίνδυνος ύφεσης στην ευρωζώνη ζώνη έχει φτάσει στο υψηλότερο επίπεδο από τον Ιούλιο του 2020», εκτιμά το Bloomberg. «Οι κεντρικές τράπεζες φέρνουν πόνο αυξάνοντας τα επιτόκια για να αντιμετωπίσουν τον πληθωρισμό» γράφει το αμερικανικό πρακτορείο, χαρακτηρίζοντας «σχεδόν αναπόφευκτη τη διολίσθηση της οικονομίας της ευρωζώνης στην ύφεση».
Τα μαύρα σύννεφα πυκνώνουν κατ` αρχην στη Γερμανία- τη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης: Η Bundesbank αναμένει αισθητή οικονομική ύφεση-αρχής γενομένης και απ` αυτό το τρίμηνο– και πληθωρισμό περίπου 10%. «Ο κύριος λόγος είναι η ενεργειακή κρίση ως αποτέλεσμα του πολέμου στην Ουκρανία», αναφέρει η Γερμανική κεντρική τράπεζα στη μηνιαία έκθεσή της.
Με μελανά χρώματα περιγράφει την εικόνα το Der Spiegel : «Οι πρώτες γερμανικές εταιρείες άρχισαν να ρίχνουν λευκή πετσέτα και η κατανάλωση καταρρέει λόγω των επιπτώσεων από την έκρηξη των τιμών της ενέργειας. Η οικονομία διολισθαίνει σχεδόν ανεξέλεγκτα σε μια κρίση που θα μπορούσε να αποδυναμώσει μόνιμα τη χώρα», προειδοποιεί το γερμανικό περιοδικό και απαριθμεί σειρά μεγάλων εταιρειών που κινδυνεύουν: Η Arcelor-Mittal αναστέλλει την παραγωγή σε δύο γερμανικές εγκαταστάσεις. H βιομηχανία υποδημάτων Görtz αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο λουκέτου και 2.500 θέσεις εργασίας είναι σε κίνδυνο.
Διευθύνοντες σύμβουλοι εταιρειών και ηγέτες συνδικάτων μιλούν τώρα ανοιχτά για τους φόβους τους. «Τα χειρότερα έρχονται», λέει ο διευθύνων σύμβουλος Κλάους-Ντίτερ Μάουμπαχ του κολοσσού εισαγωγής φυσικού αερίου Uniper, αναφερόμενος στις τιμές της ενέργειας. Και η Γιάσμιν Φαχίμι, επικεφαλής του ισχυρού συνδικάτου DGB, προειδοποιεί ότι αν η Γερμανική κυβέρνηση δεν λάβει γρήγορα αντίμετρα, υπάρχει κίνδυνος ντόμινο που θα μπορούσε να οδηγήσει στην αποβιομηχάνιση της Γερμανίας. «Αυτό θα ήταν καταστροφή», προσθέτει.
Στο Βέλγιο, το 64% των πολιτών φοβάται ότι δεν θα μπορεί να πληρώσει τους λογαριασμούς ενέργειας, σύμφωνα με το Βαρόμετρο της Soir-RTL-Ipsos . Σχεδόν οκτώ στους δέκα ερωτηθέντες λένε ότι χρησιμοποιούν «λιγότερο ρεύμα, φυσικό αέριο, νερό ή καύσιμα θέρμανσης». Οι έρευνες από τις περισσότερες επιχειρήσεις στην ευρωζώνη, δείχνουν ότι η οικονομική δραστηριότητα μειώνεται από τον Ιούλιο. Σχεδόν, δεν υπάρχουν σημάδια επικείμενης βελτίωσης.
Τραγωδία σε τρεις πράξεις
Το ερώτημα δεν είναι πλέον αν θα έρθει η κρίση και η ύφεση στην ευρωζώνη. Αλλά πόσο βαθιά θα είναι πόσο θα διαρκέσει.
«Αυτή η τραγωδία έχει τρεις πράξεις και ξεκινά με το σοκ στις τιμές της ενέργειας», γράφει το Der Spiegel και εξηγεί: Τα πρώτα θύματά της θα είναι η μεταποιητική βιομηχανία που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ηλεκτρική ενέργεια και το φυσικό αέριο: χαρτοβιομηχανίες, εταιρείες παραγωγής λιπασμάτων και χαλυβουργίες. Η δεύτερη πράξη θα είναι η μετακύλιση των αυξήσεων των τιμών σε άλλους κλάδους και κυρίως στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Για πολλές εταιρείες, είναι πλέον θέμα καθαρής επιβίωσης: Πάνω από το 90% των εταιρειών βλέπουν τις αυξημένες τιμές για την ενέργεια και τις πρώτες ύλες ως μια ισχυρή ή και υπαρξιακή πρόκληση, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη από την Ομοσπονδία Γερμανικών Βιομηχανιών (BDI).
Οι εταιρείες συνήθως δεν έχουν άλλη επιλογή από το να μετακυλίσουν τις αυξήσεις των τιμών στους καταναλωτές, οι οποίοι ήδη πρέπει να εξοικονομήσουν χρήματα για να καλύψουν τους τεράστιους λογαριασμούς ρεύματος και φυσικού αερίου. Και αυτό σηκώνει την αυλαία της τρίτης πράξης, που οδηγεί στην οικονομική καταστροφή: το καταναλωτικό συναίσθημα είναι χειρότερο από ποτέ στη μεταπολεμική ιστορία. «Υπάρχει μια λέξη για αυτό το σενάριο τρόμου που ξυπνά πανάρχαιους φόβους: ύφεση».
Τι κάνουν οι πολιτικοί;
Το ερώτημα είναι εάν οι πολιτικοί στην ευρωζώνη θα καταφέρουν να μετριάσουν τις συνέπειες – ή εάν υπάρχει κίνδυνος η οικονομική κρίση να διαρκέσει αρκετά χρόνια με «απώλειες ευημερίας σε ασύλληπτη μέχρι τώρα κλίμακα», όπως λέει ο Πήτερ Αντριαν, πρόεδρος της Ένωσης των Εμπορικών και Βιομηχανικών Επιμελητηρίων (DIHK). Με άλλα λόγια, αν η κρίση θα «κατασπαράξει» την «ψυχή» της ευρωζώνης. Υπονομεύοντας τα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης και οδηγώντας αναρίθμητες επιχειρήσεις στην οριστική εξαφάνιση. Μια κρίση που θα έκανε φτωχότερους, την πλειονότητα των Ευρωπαίων.
Οι αναλυτές περιμένουν με αγωνία την αυριανή συνεδρίαση της Fed που θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την κατεύθυνση. Η Fed αναμένεται να αυξήσει το βασικό επιτόκιο κατά 100 μονάδες βάσης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται όμως σε «τεχνική ύφεση» εδώ και δύο τρίμηνα και υπάρχει κίνδυνος διολίσθησης σε κλασική ύφεση. Τα πράγματα ίσως επιδεινωθούν, καθώς είναι σαφές ότι η αύξηση των επιτοκίων από την Fed την Τετάρτη δεν θα είναι η τελευταία.
Αλλά και η ΕΚΤ βρίσκεται επίσης στην αρχή ενός μακρού και πιθανώς επίπονου ταξιδιού, με άλλες δύο έως τέσσερις αυξήσεις, ανεβάζοντας το βασικό επιτόκιο στο 2%. Η ελπίδα της ΕΚΤ είναι ότι ο πληθωρισμός θα μειωθεί στο αποδεκτό 2% μόνο το 2024. Μέχρι τότε, ο ελέφαντας θα είναι στο δωμάτιο.
Εξετάζοντας την εμπειρία του παρελθόντος, ο επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας, Τζάστιν-Νταμιάν Γκενέτ πιστεύει ότι τουλάχιστον δύο πρόσφατα γεγονότα έχουν αυξήσει σημαντικά την πιθανότητα να ξεσπάσει μια παγκόσμια ύφεση μέχρι το επόμενο έτος: Αφενός, οι δείκτες παγκόσμιας δραστηριότητας επιδεινώθηκαν σταθερά από τα μέσα του 2021. Από την άλλη πλευρά, οι προοπτικές ανάπτυξης για τις Ηνωμένες Πολιτείες, την ευρωζώνη και την Κίνα έχουν αναθεωρηθεί σημαντικά προς τα κάτω τα τελευταία τρίμηνα. Πολλοί φοβούνται μια επανάληψη του στασιμοπληθωρισμού, όπως στα μέσα της δεκαετίας του 1970. Οι κεντρικές τράπεζες, πρωτίστως η Fed υπό τον Πολ Βόλκερ, κατέληξαν να συσφίγγουν απότομα τη νομισματική τους πολιτική και αυτή η αυστηροποίηση βοήθησε μεν στη μείωση του πληθωρισμού, αλλά αυτό έγινε προκαλώντας παγκόσμια ύφεση το 1982 Και το ερώτημα είναι αν είναι δυνατόν να μειωθεί πραγματικά ο πληθωρισμός χωρίς να προκληθεί μια τόσο βαθιά ύφεση.
