Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Ήταν μια στιγμή που έστειλε κύματα σοκ σε όλη την Ευρώπη: Την τελευταία εβδομάδα του Αυγούστου, η τιμή του φυσικού αερίου στην αγορά του Αμστερνταμ, κατέγραφε νέο ρεκόρ: Για συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης στην Ολλανδική πλατφόρμα αναφοράς ΤΤF, η τιμή ανά μεγαβατώρα ήταν 346 ευρώ. Δέκα φορές υψηλότερη σε σχέση με ένα χρόνο νωρίτερα. Από τα ρεκόρ του καλοκαιριού, το φυσικό αέριο έγινε σταδιακά, πολύ φθηνότερο στην αγορά του Αμστερνταμ. Η τιμή υποχωρησε κάτω από τα 200 ευρώ τη μεγαβατώρα. Όχι δηλαδή ότι είναι φθηνό, αλλά μπροστά στα 346 ευρώ, οι Ευρωπαίοι κάνουν το σταυρό τους.
Ακόμη και όταν στις αρχές Σεπτεμβρίου η Ρωσία ανακοίνωσε de facto το τέλος των παραδόσεων φυσικού αερίου μέσω του αγωγού Nord Stream 1, υπήρξε μια απότομη άνοδος της τιμής, αλλά υποχώρησε μέσα σε μια μέρα. Την περασμένη Δευτέρα, ο δείκτης αναφοράς TTF έπεσε κάτω από τα 190 ευρώ, ένα επιβλητικό 43% κάτω από το υψηλό ρεκόρ.
Θα συνεχιστεί αυτή η τάση; Είναι πιθανό, εκτιμά η Goldman Sachs.«Οι τιμές TTF θα συνεχίσουν να πέφτουν κατά τη διάρκεια του χειμώνα», αναφέρει η αμερικανική επενδυτική τράπεζα. Πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν μάλιστα ότι το πρώτο τρίμηνο του 2023, η τιμή του αερίου θα έχει υποχωρήσει στα 100 ευρώ.
Μείωση της εξάρτησης
Σύμφωνα με τους ειδικούς, υπάρχουν αρκετοί λόγοι για την πτώση των τιμών του φυσικού αερίου. Από τη μία πλευρά, η Γερμανία, ο μεγαλύτερος πελάτης φυσικού αερίου στην ΕΕ, έσπευσε μέσα στον Αύγουστο να γεμίσει τις αποθήκες φυσικού αερίου πολύ νωρίτερα απ` ότι είχε προγραμματίσει, καταβάλλοντας πολύ υψηλές τιμές για τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης. Αλλωστε, η Γερμανία έχει την οικονομική δυνατότητα να το κάνει, σε αντίθεση με άλλες χώρες μέλη με στενά δημοσιονομικά περιθώρια. Το Βερολίνο κατάφερε λοιπόν να φτάσει στο 85% το επίπεδο πλήρωσης των αποθηκών αερίου. Αυτό δεν εξασφαλίζει βέβαια μακροπρόθεσμα την προσφορά, αλλά αφαιρεί μέρος του πανικού από την αγορά.
Ο Ιταλός οικονομολόγος Βιτόριο Ντανιέλε, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Καταντζάρο, τονίζει ότι η υψηλή αστάθεια των τιμών στην πλατφόρμα TTF δεν αντανακλά μόνο τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς και την αβεβαιότητα για τις ρωσικές προμήθειες, αλλά και την κερδοσκοπία από μεγάλους παίκτες. «Σήμερα από πολλές πλευρές ζητείται η μεταρρύθμιση της αγοράς φυσικού αερίου. Θα πρέπει να αναθεωρηθούν τα συστήματα τιμολόγησης για το αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια», σημειώνει ο Ιταλός καθηγητής.
Τα δεινά της Ευρώπης
Πάνω από έξι μήνες μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, δεν υπάρχει κλάδος που να μην υποφέρει από την ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη. Μια ανάλυση του Bloomberg για τα δεινά της Ευρώπης που σχετίζονται με τον πόλεμο φυσικού αερίου με τη Ρωσία, δίνει την εικόνα για το πώς επιδεινώνεται η κατάσταση. Η βελγική ζυθοποιία Delirium Tremens διατρέχει τον πραγματικό κίνδυνο να σταματήσει την παραγωγή για πρώτη φορά εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα. Ο λόγος; Η 13πλάσια αύξηση της τιμής του υγρού διοξειδίου του άνθρακα, το οποίο χρησιμοποιεί για την παραγωγή αφρώδους μπύρας. Η Carlsberg ανακοίνωσε επίσης ότι η παραγωγή μπύρας στην Πολωνία μπορεί να χρειαστεί να μειωθεί σημαντικά ή να σταματήσει λόγω έλλειψης υγρού CO2. Το διοξείδιο του άνθρακα είναι ένα ζωτικό μέρος της βιομηχανίας τροφίμων.
Οι ευρωπαϊκές εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου έχουν μειωθεί κατά 73% σε σύγκριση με τις αρχές του 2021. Μια μείωση που η Ευρώπη έχει καταφέρει μέχρι στιγμής να αντισταθμίσει σε μεγάλο βαθμό χάρη στην αύξηση των εισαγωγών LNG. Αυτά είναι καλά νέα, αλλά κρύβουν το πρόβλημα: Η ΕΕ έχει ξεμείνει από εναλλακτικές οδούς ανεφοδιασμού. Αυτό σημαίνει ότι σε περίπτωση περαιτέρω περικοπής των προμηθειών από την Gazprom, δύσκολα θα μπορέσει η Ευρώπη να βρει αντικαταστάτες. Αυτό οφείλεται στο ότι οι προμήθειες από τη Νορβηγία και την Αλγερία παραμένουν σταθερές, αλλά οι δύο χώρες δεν μπορούν να τις αυξήσουν βραχυπρόθεσμα. Ταυτόχρονα, οι προμήθειες LNG είναι σήμερα στο υψηλότερο επίπεδο τους και δεν φαίνεται να υπάρχει άλλος χώρος για να ικανοποιηθεί η πρόσθετη ευρωπαϊκή ζήτηση.
Κίνδυνος από πλαφόν στο ρωσικό αέριο
Σήμερα, η Μόσχα καλύπτει μόνο το 15% των συνολικών ευρωπαϊκών εισαγωγών, έναντι 40-45% τα προηγούμενα χρόνια. Μια πλήρης περικοπή των προμηθειών θα ανάγκαζε τους Ευρωπαίους να αναζητήσουν όμως αυτό το 15% (που ισοδυναμεί με 60-65 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως) στις διεθνείς αγορές. Σχεδόν σίγουρα θα το κάνουν προσβλέποντας μόνο στο LNG. Αυτό θα είχε όμως σημαντικές επιπτώσεις στην παγκόσμια αγορά LNG, αυξάνοντας την τιμή. Επιπλέον, η Ευρώπη δεν διαθέτει καν επαρκή αριθμό εγκαταστάσεων επαναεριοποίησης για να εισάγει όλο το LNG που χρειάζεται. Μόνο η Ισπανία διαθέτει έξι τέτοιες εγκαταστάσεις, αλλά είναι ενεργειακά απομονωμένη από την υπόλοιπη ήπειρο.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί να ανακόψει την κρίση και η Πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα προτείνει σήμερα τη μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας ως υποχρεωτικό στόχο – για τέσσερις ώρες την ημέρα. Και μάλιστα στις ώρες αιχμής. Ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ τονίζει ότι η Ευρώπη πρέπει να μεταρρυθμίσει την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας «μια για πάντα». Στις 30 Σεπτεμβρίου θα συνεδριάσουν εκ νέου οι υπουργοί Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης με αντικείμενο τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στην τελευταία συνάντηση δεν βγήκε «λευκός καπνός». Παρά το επείγον της στιγμής, η Ευρώπη δίνει την εντύπωση ότι έχει χρόνο. Και ότι θα έχει πάντα μια δεύτερη ευκαιρία. Το πρόβλημα του φυσικού αερίου κατακλύζει όμως την Ευρώπη. Γι’ αυτό οι συγκεκριμένες απαντήσεις είναι πιο επείγουσες από ποτέ.
