Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Η Ε.Ε. σχεδιάζει να βάλει φρένο στις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, αλλά όπως φαίνεται, η επιβολή πλαφόν, βγήκε εκτός της ατζέντας της σημερινής κρίσιμης συνόδου των υπουργών Ενέργειας των 27: Όχι μόνο για το ρωσικό φυσικό αέριο -όπως πρότεινε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν– διχάζοντας τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, αλλά και οποιαδήποτε άλλο πλαφόν στο αέριο.
Το κρίσιμο είναι ότι η Κομισιόν δεν συμπεριέλαβε στις υπό συζήτηση προτάσεις την επιβολή πλαφόν στις χονδρικές τιμές του φυσικού αερίου συνολικά, όπως ήθελε ο Νότος. Η Τσεχία, η οποία ασκεί την Προεδρία του Συμβουλίου της Ε.Ε., εισηγείται μάλιστα στη σημερινή συνεδρίαση να μην υπάρχουν τέτοιες «νέες κυρώσεις» κατά της Ρωσίας.
Αυτό είναι κατανοητό από οικονομική άποψη, καθώς οι τιμές του ρωσικού φυσικού αερίου είναι χαμηλότερες από αυτές του ανταγωνισμού. Ο Τσέχος υπουργός Βιομηχανίας και Εμπορίου Γιόζεφ Σίκελα τονίζει ότι θα προτιμούσε «να συζητηθεί, για παράδειγμα, το λεγόμενο “Ιβηρικό μοντέλο” για την αντιμετώπιση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου».
Σάλος για την φον ντερ Λάιεν
Η πρόταση φον ντερ Λάιεν προκάλεσε άλλωστε σάλο και διαιρέσεις στους κόλπους των 27. Υπέρ της πρότασης της προέδρου της Κομισιόν σύμφωνα με πληροφορίες τάχθηκαν μόνο η Εσθονία, η Λιθουανία και η Λετονία, που άλλωστε δεν εισάγουν καθόλου ρωσικό αέριο. H Γαλλία επίσης που έχει χαμηλή εξάρτηση από το φυσικό αέριο, λόγω πυρηνικής ενέεγειας, είπε ότι θα μπορούσε να την στηρίξει.
Στην απέναντι όχθη βρέθηκαν η Ουγγαρία, Σλοβακία, η Τσεχία, η Ιταλία και η Ελλάδα. Ισχυρές επιφυλάξεις εξέφρασε και η Γερμανία.
Οι 27 αναμένεται να συμφωνήσουν πάντως στην «εισφορά αλληλεγγύης» σε όλους τους ενεργειακούς ομίλους, παράλληλα με την ενίσχυση της ρευστότητάς τους, κυρίως για να αντιμετωπίσουν τα margin calls στις προθεσμιακές αγορές φυσικού αερίου που απαιτούν τεράστια ποσά λόγω της υψηλής μεταβλητότητας των τιμών. Σύμφωνα με πληροφορίες της Handelsblatt, τα νομικά κείμενα για αυτό δεν θα πρέπει να παρουσιαστούν μέχρι την «επόμενη εβδομάδα». Σε κάθε περίπτωση όμως, οι τελικές αποφάσεις θα ληφθούν στη σύνοδο κορυφής των 27, τον Οκτώβριο.
Δοκιμασία ενότητας
Η φον ντερ Λάιεν έκανε λόγο για μια «δοκιμασία» για την ευρωπαϊκή ενότητα και αλληλεγγύη. «Ο Πούτιν χειραγωγεί τις ενεργειακές μας αγορές και χρησιμοποιεί τις προμήθειες φυσικού αερίου ως όπλο» έγραψε στο Twitter η πρόεδρος της Κομισιόν. Πρόσθεσε μάλιστα ότι ενώ στην αρχή του πολέμου, το ρωσικό φυσικό αέριο αποτελούσε το 40% των συνολικών εισαγωγών αερίου στην Ε.Ε., σήμερα είναι μόνο το 9%.
Είναι δύσκολο βέβαια να επαληθευτεί πόσο ακριβής είναι η δήλωση της Προέδρου της Επιτροπής. Οι New York Times παρουσίασαν ένα διάγραμμα από τη Eurostat που δείχνει μια απότομη πτωτική καμπύλη στις εισαγωγές φυσικού αερίου της ΕΕ από τη Ρωσία, αλλά όχι ακριβή μηνιαία τιμή για το 2022. Η πτωτική καμπύλη σταματά περίπου στο 17%.
Την ίδια ώρα η Μόσχα ξεκαθαρίζει ότι η προμήθεια φυσικού αερίου μέσω του Nord Stream 1 μπορεί να αναμένεται μόνο όταν οι δυτικές χώρες άρουν τις κυρώσεις.
Μεγάλη ζημιά
Το σίγουρο είναι ότι τόσο η Ε.Ε., αλλά και η Ρωσία, θα πρέπει να προετοιμαστούν για μεγάλες ζημιές. Η μείωση των εξαγωγών φυσικού αερίου προς την Ε.Ε. πλήττει επίσης σκληρά την οικονομία της Ρωσίας. Ο μύθος ότι η Ρωσία δεν θα υποφέρει πραγματικά από τις κυρώσεις, ισχύει μόνο για το αμέσως επόμενο διάστημα. Απλά η Μόσχα είχε σχέδιο και κυρίως το ενεργειακό όπλο στα χέρια της, ενώ η ΕΕ φάνηκε εντελώς απροετοίμαστη.
Τον ερχόμενο χειμώνα, οι εισαγωγές της Ε.Ε. από άλλες πηγές δεν θα είναι αρκετές, σύμφωνα με την Φραντζέσκα Χολμς από το Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών στο Βερολίνο. Ερωτηθείσα πόσο καλά είναι η ΕΕ προετοιμασμένη για την επικείμενη έλλειψη αερίου, είπε: «Είναι δύσκολο έως ασαφές».
Υπολογισμοί από την Χολμς καθώς και άλλους γνωστούς οικονομολόγους όπως ο Ρούντιγκρρ Μπάχμαν από το Πανεπιστήμιο της Notre Dame, δείχνουν ότι περίπου το 25% των αναγκών σε φυσικό αέριο δεν μπορεί να καλυφθεί επί του παρόντος, με βάση την κατανάλωση προηγούμενων ετών. Κατά συνέπεια, μόνο η εξοικονόμηση βοηθά και τα χονδρά …πουλόβερ…
Κυρώσεις αλά καρτ
Πολλοί Ευρωπαίοι βλέπουν όμως ότι οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας δεν φαίνεται να εννοούνται τόσο σοβαρά, τελικά. Το Reuters αναφέρει ότι η ΕΕ και οι ΗΠΑ έχουν εξαιρέσει από τις κυρώσεις τον τομέα των μετάλλων. Οι δυτικές χώρες εισάγουν ακόμη και μη σιδηρούχα μέταλλα από την Ρωσία, το τελευταίο διάστημα.
Από τον Μάρτιο έως τον Ιούνιο, οι εισαγωγές νικελίου των ΗΠΑ από τη Ρωσία ήταν 70% υψηλότερες από ό,τι την ίδια περίοδο των προηγούμενων ετών. Η Ε.Ε. εισήγαγε 22% περισσότερο νικέλιο. Αλουμίνιο εισήχθη επίσης περισσότερο από τη Ρωσία, τόσο από τις ΗΠΑ (+21% ) όσο και από την Ένωση (+13% ). Αυτό ήταν πολύ καλό για τη Ρωσία, επειδή η τιμή του νικελίου εκτοξεύτηκε στα ύψη για σύντομο χρονικό διάστημα μετά την έναρξη του πολέμου. Από τότε, η τιμή έχει επανέλθει, αλλά εξακολουθεί να αιωρείται στα υψηλά επίπεδα που έφτασε στις αρχές του 2022. Η τιμή του αλουμινίου έχει αυξηθεί επίσης , με τη διαφορά ότι ήταν κατά καιρούς σημαντικά πιο ακριβό το φθινόπωρο του 2021 από ό,τι είναι σήμερα.
Παρεμπιπτόντως, το ρούβλι έχει ανατιμηθεί σημαντικά έναντι του δολαρίου τους τελευταίους μήνες, και επομένως ακόμη περισσότερο έναντι του ευρώ, μετά από ένα προσωρινό χαμηλό τις πρώτες εβδομάδες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Σε σχέση με το δολάριο, το ρούβλι είναι επί του παρόντος περίπου 26% πάνω, από την προπολεμική ισοτιμία. Αυτό είναι ένα σαφές σημάδι ότι η εξαγωγική οικονομία της Ρωσίας –κυρίως στις πρώτες ύλες κάθε είδους– ανθεί. Ένα ισχυρό νόμισμα είναι χαρακτηριστικό μιας ακμάζουσας εξαγωγικής οικονομίας πρώτων υλών, η οποία, παρεμπιπτόντως, δεν είναι απαραίτητα ευλογία για την εγχώρια βιομηχανία. Αλλά από αυτή την άποψη, οι εξαγωγικοί περιορισμοί της Δύσης στη Ρωσία εξασφαλίζουν ένα πρόγραμμα βιομηχανικής ανάπτυξης.
Η επιχείρηση φυσικού αερίου φαίνεται επίσης να τα πηγαίνει έξοχα για τη Ρωσία. Στα τέλη Αυγούστου, η βρετανική εφημερίδα Guardian ανέφερε ότι η Gazprom είχε κέρδη ρεκόρ 2,5 τρισεκατομμυρίων ρουβλίων (41,17 δισεκατομμύρια ευρώ) το πρώτο εξάμηνο του 2022. Ετσι, ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός ήταν σε θέση να καταβάλει σχεδόν δέκα δισεκατομμύρια ευρώ στην κυβέρνηση Πούτιν. Το ρωσικό κράτος κατέχει το 49,3% των μετοχών της Gazprom.
Αλλά και κάποιες δυτικές εταιρείες κερδίζουν από τις κυρώσεις στη Ρωσία. Ο γερμανικός κολοσσός BASF είναι επίσης μέτοχος της Gazprom από το 2006 μετά από ανταλλαγή μετοχών. Η θυγατρική της BASF Wintershall DEA επιβεβαίωσε τον Ιούλιο ότι ήθελε να διατηρήσει τη ρωσική επιχείρηση. Αυτό προφανώς αποδίδει, καθώς κάποιοι επωφελούνται αρκετά καλά και από τις υψηλές τιμές του φυσικού αερίου και του πετρελαίου. Σύμφωνα με τη Süddeutsche Zeitung , ο τζίρος της Wintershall DEA αυξήθηκε κατά 187% στα 1,8 δισεκατομμύρια ευρώ το δεύτερο τρίμηνο του 2022, σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι. Τα καθαρά κέρδη της γερμανικής εταιρείας εκτινάχθηκαν απο 186 εκατ. ευρώ το δεύτερο τρίμηνο του 2021, σε 608 εκατ. ευρώ, το ίδιο διάστημα, εφέτος.
