Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Η εβδομάδα που ξεκινά θα μπορούσε πραγματικά να αποδειχτεί πολύ καθοριστική για ολόκληρη την Ευρώπη. Μια αλληλουχία καταλυτικών γεγονότων σημαδεύουν τη Γηραιά Ήπειρο :Την Τετάρτη στη Ρώμη κρίνεται η τύχη της κυβέρνησης του Μάριο Ντράγκι και μαζί με αυτήν η πορεία όχι μόνο της Ιταλίας, αλλά ούτε λίγο ούτε πολύ και της ίδιας της ΕΕ, με δεδομένο το ρόλο της τρίτης μεγαλύτερης ευρωπαϊκής οικονομίας.
Την ίδια ημέρα, στις Βρυξέλλες, η Κομισιόν θα παρουσιάσει το σχέδιό της για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, καθώς η Γηραιά Ηπειρος κινδυνεύει άμεσα όχι μόνο να ζήσει έναν «ρωσικό χειμώνα», πληρώνοντάς τον μάλιστα, πολύ ακριβά.
Η αγωνία θα συνεχιστεί την Πέμπτη, 21 του μηνός, με δύο επίσης καθοριστικά γεγονότα: Το πρωί αναμένεται να μάθουμε από την Gazprom αν όντως ολοκληρώθηκαν οι εργασίες συντήρησης του Nord Stream 1 και το ρωσικό αέριο θα συνεχίσει να ρέει στις ενεργειακές «φλέβες» της Ευρώπης.
Την ίδια ημέρα, νωρίς το απόγευμα, η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, στην καθιερωμένη συνέντευξη Τύπου θα ανακοινώνει την αύξηση των επιτοκίων για πρώτη φορά μετά από 11 χρόνια.
Η συνεδρίαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας συμπίπτει άλλωστε με μια από τις πιο λεπτές φάσεις στην οικονομική ιστορία της Ευρώπης, καθώς η ΕΕ βρίσκεται ανάμεσα στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη: Τον πληθωρισμό και την ύφεση. Τι πρέπει να γίνει για το τοξικό μείγμα κρίσης αερίου και οικονομικής κρίσης; Πόσο θα αυξηθούν τα επιτόκια, όπως ανακοίνωσε η ΕΚΤ; Αυτό αυξάνει όμως και το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους και ανεβαίνουν τα «spread» για τα ελληνικά, ιταλικά ή γαλλικά κρατικά ομόλογα. Ο κίνδυνος νέας κρίσης του ευρώ ενισχύεται
Τι θα αποφασίσει η ΕΚΤ;
Εξήντα δύο από τους 63 οικονομολόγους που μετείχαν σε έρευνα του Reuters,που διεξήχθη μεταξύ 8 Ιουλίου και 15 Ιουλίου, δήλωσαν πώς αναμένουν η ΕΚΤ να αρχίσει να αυξάνει τα επιτόκιά της κατά 25 μονάδες βάσης. Μόνο ένας -ο Μάρτιν Βέντερ, ανώτερος οικονομολόγος της ZKB έκανε λόγο για 50 μονάδες. «Η ΕΚΤ είναι πολύ πίσω από το χρονοδιάγραμμα και κινδυνεύει να χάσει την αξιοπιστία της μη λαμβάνοντας αποφασιστικά μέτρα… Θα πρέπει να τερματίσει γρήγορα τα αρνητικά επιτόκια τον Ιούλιο και στη συνέχεια να αυξήσει τα επιτόκια κατά άλλες 50 μονάδες βάσης τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο, δείχνοντας ότι λαμβάνει σοβαρά υπόψη τον πληθωρισμό και τη σταθερότητα των τιμών, κάτι που θα στηρίξει το ευρώ», ισχυρίστηκε ο Βέντερ.
Ωστόσο, οι περισσότεροι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι το παράθυρο ευκαιρίας για σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής στενεύει, καθώς η άνοδος των τιμών της ενέργειας να επιβαρύνει την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών και να αυξάνει τον κίνδυνο ύφεσης στη ζώνη του ευρώ.
«Ο βασικός παράγοντας που αποτρέπει μια αύξηση 50 μονάδων βάσης τον Ιούλιο είναι το γεγονός ότι η Τράπεζα έχει προαναγγείλει 25… Θα χρειαστούν μακρές εξηγήσεις για να δικαιολογηθεί μια απόκλιση», λέει ο Πέτερ Φαν ντεν Χούτεν, επικεφαλής οικονομολόγος της ING.
Ωστόσο, πολλοί οικονομολόγοι πιστεύουν ότι το παράθυρο ευκαιρίας για σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής στενεύει, καθώς η άνοδος των τιμών της ενέργειας να επιβαρύνει την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών και να αυξάνει τον κίνδυνο ύφεσης στη ζώνη του ευρώ.
Ενεργειακή καταιγίδα
Η ΕΚΤ ακολουθεί πάντως ήδη την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ στην αύξηση του χρηματοοικονομικού κόστους, αλλά οι προσδοκίες για το πόσο μακριά μπορεί να φτάσει, μειώνονται. Μια πιθανή διακοπή του ρωσικού ενεργειακού εφοδιασμού στην Ευρώπη, τα νέα βάρη στις υπερχρεωμένες χώρες του Νότου και ο κίνδυνος της ύφεσης, βαραίνουν πολύ τις σκέψεις της Κριστίν Λαγκάρντ. Οσο και αν, σύμφωνα με τη Nomura Holdings και την BCA Research, το σοκ από την ενδεχόμενη διακοπή των ροών του φυσικού αερίου και ο ακόμη πιο αργός ρυθμός σύσφιξης είναι πιθανό να σύρουν το κοινό νόμισμα στα 0,9 δολάρια. Για τον Ντόμινικ Μπάνιγκ, υπεύθυνο στρατηγικής συναλλάγματος στην HSBC Holdings Plc, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της ΕΚΤ ενδέχεται να δυσκολευτούν να σημειώσουν σημαντική πρόοδο τους επόμενους μήνες.« Η Ευρώπη επιβραδύνεται ανεξάρτητα από το τι κάνει η ΕΚΤ».
Η Ιταλική αβεβαιότητα
Η UBS, ο ελβετικός κολοσσός χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, προειδοποιεί μάλιστα ότι η πολιτική αβεβαιότητα, θα μπορούσε να είναι σημαντική για τις αγορές, γιατί έρχεται μια στιγμή πριν η ΕΚΤ αποκαλύψει λεπτομερή σχέδια για παρέμβαση στις αγορές ομολόγων. «Το χάος στην Ιταλία είναι πλέον ζήτημα επιβίωσης για την ΕΕ και το ευρώ», γράφει η Die Presse της Βιέννης: «Μια κυβερνητική κρίση στην Ιταλία, λίγες μόλις ημέρες πριν από την πρώτη αύξηση των επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας εδώ και 11 χρόνια, δεν θα μπορούσε να συμβεί σε πιο κρίσιμη στιγμή».
Την ίδια ώρα υπάρχει επίσης αναταραχή στη Γαλλία, το Βέλγιο και την Ολλανδία. Ακόμη και η Γερμανία, δεν είναι πλέον το συνηθισμένο καταφύγιο σταθερότητας. Ενας οικονομικός σεισμός απειλεί και τους Γερμανούς και όλα αυτά είναι εύκολα ορατά με γυμνό μάτι. Αν ολόκληρη η Ευρώπη δείχνει να περιμένει με κομμένη την ανάσα, η Γερμανία ζει ήδη σήμερα σε… άπνοια. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε η Gas Infrastructure Europe, την τελευταία εβδομάδα, τα αποθέματα φυσικού αερίου της Γερμανίας μειώθηκαν από 60% στο 58%. Με δεδομένο το ενεργοβόρο επίπεδο της βιομηχανίας της, η Γερμανία θα πρέπει να φτάσει το 90% σε πληρότητα μέχρι την 1η Νοεμβρίου και όχι το 80% όπως η υπόλοιπη ευρωζώνη. Ο κίνδυνος να ξεμείνει η χώρα χωρίς αέριο το χειμώνα, έχει κινητοποιήσει τον επιχειρηματικό κόσμο στη Γερμανλια αλλά και την κοινωνία των πολιτών. Αλλά, αν η γερμανική κυβέρνηση δεν κάνει κάτι άμεσα για να καθησυχάσει την αγορά, το φαινόμενο της χιονοστιβάδας φαίνεται σίγουρο. Το ομολόγησε πριν τρεις εβδομάδες, ο Γερμανός Υπουργός Οικονομίας, Ρόμπερτ Χάμπεκ, που μίλησε ξεκάθαρα για τον συστημικό κίνδυνο μιας ενεργειακής Lehman Brothers. Και το 2008, η Fed δεν δίστασε να θυσιάσει τη Lehman για να σώσει το σύστημα. Η Ευρώπη τι θα θυσιάσει;
Απίστευτη καθυστέρηση
Από τον Οκτώβριο του 2021 η Κομισιόν προειδοποιούσε βέβαια ότι «τα κράτη της ΕΕ πρέπει να κάνουν περισσότερα για να μετριάσουν τις ταχέως αυξανόμενες τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας και να βοηθήσουν τους πολίτες που πλήττονται ιδιαίτερα». Εννιά μήνες πριν δηλαδή και φυσικά πολύ πριν ξεσπάσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, η
η κατάσταση ήταν τεταμένη. Η αγορά ενέργειας «υπερθερμαινόταν», οι χώρες του Νότου πίεζαν για ένα ανώτατο όριο τιμών για το φυσικό αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια. Αλλά οι 27 χώρες της ΕΕ δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν σε μια κοινή προσέγγιση, λόγω της αλαζονικής στάσης του Βορρά. Τέσσερις σύνοδοι κορυφής της ΕΕ ασχολήθηκαν με την ενεργειακή κρίση, χωρίς αποτέλεσμα. Μετά τη ρωσική εισβολή επιβλήθηκαν επτά πακέτα κυρώσεων (μαζί με αυτό που είναι σε εξέλιξη σήμερα για τον ρωσικό χρυσό). Όμως οι κίνδυνοι και οι παρενέργειες των κυρώσεων της ΕΕ αγνοήθηκαν. Και τώρα η αγορά εκδικείται την ΕΕ, γιατί δεν πήρε στα σοβαρά την κρίση του φυσικού αερίου.
Μήπως πρέπει να σφίξουμε τα ζωνάρια και να τερματίσουμε την έως τώρα αρκετά επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, όπως ανακοίνωσε το Eurogroup στην τελευταία του συνεδρίαση; Αυτό μπορεί να αντιμετωπίζει τον κίνδυνο υπερχρέωσης, αλλά ταυτόχρονα (όπως ακριβώς και η προγραμματισμένη αύξηση των επιτοκίων) περιορίζει την ήδη αποδυναμωμένη ανάπτυξη. Ο κίνδυνος ύφεσης θα συνεχίσει να αυξάνεται απουσία δημοσιονομικών κινήτρων. Και χωρίς να χρειαστεί ο Πούτιν να κουνήσει το δακτυλάκι του…
