Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Η ρωσική ρουλέτα του φυσικού αερίου ξεκίνησε. Χθες το πρωί ο Βλαντίμιρ Πούτιν έβαλε την «πρώτη σφαίρα» στο ενεργειακό του όπλο: Ο αγωγός Nord Stream 1, ο οποίος συνδέει απευθείας τη Σιβηρία με τη Γερμανία και εγγυάται 60 από τα 200 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ρωσικού μεθανίου που διοχετεύεται στην Ευρώπη κάθε χρόνο, σταμάτησε να λειτουργεί. Αλλά και στην Ιταλία, η Gazprom μείωσε χθες την παροχή φυσικού αερίου κατά περίπου ένα τρίτο. Όπως ανακοίνωσε ο ιταλικός ενεργειακός κολοσσός Eni, ο ρωσικός γίγαντας φυσικού αερίου «ανακοίνωσε ότι θα προμηθεύει την Ιταλία με περίπου 21 εκατομμύρια κυβικά μέτρα την ημέρα, σε σύγκριση με τα περίπου 32 εκατομμύρια κυβικά μέτρα, που διοχέτευε προηγουμένως.
O αυστριακός προμηθευτής ενέργειας OMV ανακοίνωσε επίσης ότι η Gazprom ενημέρωσε ότι θα στείλει στην Αυστρία περίπου 70% λιγότερο φυσικό αέριο, από ό,τι είχε παραγγείλει. Οι περισσότερες από τις ρωσικές προμήθειες αερίου προς την Ιταλία και την Αυστρία προέρχονται μέσω του αγωγού Transgas, ο οποίος διέρχεται από την Ουκρανία και τη Σλοβακία.
Ολη η Ευρώπη έχει μπει σε μια περίοδο μεγάλης αβεβαιότητας για τη συνέχιση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου, που είχαν ήδη μειωθεί πολύ, τις τελευταίες εβδομάδες και σύντομα θα μπορούσαν να σταματήσουν εντελώς. Κάτι τέτοιο δεν θα τιμωρούσε μόνο την Γερμανία-την κορυφαία οικονομία της Ευρώπης. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα της εταιρείας Nord Stream, το αέριο που φτάνει στη Γερμανία, στην πόλη Λούμπμιν, μεταφέρεται στη συνέχεια στο Βέλγιο, τη Δανία, τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ολλανδία «και άλλες χώρες». Επομένως, μια παρατεταμένη διακοπή της παροχής, θα επιδεινώσει την ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη και θα εκτοξεύσει ακόμη περισσότερο τις τιμές της ενέργειας, ενόψει ενός πολύ δύσκολου χειμώνα.
Μείζον ευρωπαϊκό γεγονός
Φυσικά, το δεκαήμερο κλείσιμο του αγωγού, είχε ανακοινωθεί εδώ και καιρό και θεωρητικά, πρόκειται απλώς μια τεχνική τυπική διαδικασία. Μια από τις ιδιαιτερότητες αυτής της ενεργειακής κρίσης είναι όμως ότι έρχονται στο επίκεντρο κάποια πράγματα που σχεδόν κανείς δεν τα έβλεπε σε κανονικούς καιρούς: Ο ετήσιος τεχνικός έλεγχος του αγωγού Nord Stream 1 Baltic Sea είναι μια τέτοια περίπτωση: κάθε χρόνο τον Ιούλιο, η ροή φυσικού αερίου μέσω του αγωγού σταματούσε για σχεδόν δύο εβδομάδες. Στη συνέχεια, οι μηχανικοί ελέγχουν τα συστήματα υπολογιστών και αντικαθιστούσαν τις βίδες και τις βαλβίδες. Τα τελευταία χρόνια, αυτή η συντήρηση ήταν τόσο «συναρπαστική», όσο περίπου και ένα ετήσιο σέρβις αυτοκινήτου! Στο πλαίσιο όμως του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία και της όξυνσης της αναμέτρησης ανάμεσα στη Ρωσία και τη Δύση, ουδείς μπορεί να στοιχηματίσει για το τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον. Χωρίς υπερβολή, η ευημερία της Ευρώπης εξαρτάται από αυτόν τον αγωγό. Και έτσι αυτή η συντήρηση ρουτίνας γίνεται μείζον Ευρωπαϊκό γεγονός. Στη Γερμανία, οι αρχές εξετάζουν ήδη σχέδια παροχής του αερίου με δελτίο. «Σαν ναρκομανής σε κέντρο απεξάρτησης, η γερμανική κυβέρνηση πρέπει να ικετεύσει τον έμπορο φυσικού αερίου Πούτιν για την επόμενη δόση αερίου», γράφει με γλαφυρό τρόπο η Reutlinger General-Anzeiger. Η τεράστια χημική βιομηχανία της χώρας, είναι επίσης ιδιαίτερα ευάλωτη, καθώς εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το αέριο. Ο κολοσσός BASF εξετάζει το ενδεχόμενο να βάλει ορισμένους από τους εργαζόμενους σε μερική ανεργία. «Εάν δεν λαμβάνουμε πλέον ρωσικό αέριο, οι ποσότητες που είναι αποθηκευμένες αυτή τη στιγμή δεν επαρκούν, παρά μόνο για έναν ή δύο μήνες», προειδοποιεί ο Κλάους Μίλερ,πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Δικτύων.
Οι υπόλοιποι αγωγοί
Μετά το κλείσιμο του αγωγού Nord Stream 1, το ρωσικό φυσικό αέριο συνεχίζει να ρέει προς την Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας, η οποία έχει κλονιστεί από τον πόλεμο της Ρωσίας. Σύμφωνα με ρωσικές πληροφορίες, το Κίεβο επιτρέπει επί του παρόντος μόνο ένα σκέλος του δικτύου της να χρησιμοποιείται για τη μεταφορά φυσικού αερίου. Αυτός είναι επί του παρόντος ο τελευταίος αγωγός φυσικού αερίου που απομένει προς τη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη.
Το ερώτημα είναι πλέον μόνο ένα: Κατά πόσον ο Πούτιν είναι αποφασισμένος να χρησιμοποιήσει το φυσικό αέριο ως όπλο στη σύγκρουση με τη Δύση. Στα μέσα Ιουνίου, η Gazprom μείωσε τις μεταφορές φυσικού αερίου κατά 60% εν μία νυκτί, με το επιχείρημα ότι έλειπε μια τουρμπίνα που επισκευαζόταν στον Καναδά. Η κυβέρνηση Τριντό συμφώνησε το Σαββατοκύριακο να παραδώσει την τουρμπίνα, παρά τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Γερμανοί ειδικοί πιστεύουν όμως ότι η Μόσχα προσποιείται. Υπάρχουν όμως και φωνές που εκφράζουν την πεποίθηση ότι ο Πούτιν δεν θα κλείσει οριστικά τη στρόφιγγα. «Στη Μόσχα, λέγεται ότι η Ρωσία συνεχίζει να εκτιμά τη φήμη της ως μακροχρόνιου προμηθευτή φυσικού αερίου και ως εκ τούτου δεν θα επιδιώξει να σταματήσει τις προμήθειες φυσικού αερίου από μόνη της. Προς το παρόν, δεν υπάρχει κανένα ευδιάκριτο όφελος που θα είχε το Κρεμλίνο από το κλείσιμο του αγωγού. Οι ανησυχίες στη Δύση για μια επικείμενη ύφεση και η γερμανο-καναδική τριβή για τη συντήρηση μιας τουρμπίνας στο πλαίσιο των κυρώσεων θα πρέπει ήδη να προσφέρουν στον Πούτιν αρκετή ικανοποίηση. Επιπλέον, ο Πούτιν χρειάζεται ακόμη τα αξιόπιστα έσοδα από τις εξαγωγές ενεργειακών πηγών», γράφει η Badischen Neuesten Nachrichten.
Στη θέση του Πούτιν
Αν μπει κάποιος στη θέση του Πούτιν για μια στιγμή, δεν χρειάζεται πολλή φαντασία για να φανταστεί πώς μπορεί να συνεχιστούν τα πράγματα μετά τις δέκα ημέρες των εργασιών συντήρησης, στον Nord Stream 1: Με τις τιμές να έχουν εκτοξευθεί στα ύψη, η Μόσχα θα συνεχίσει να κάνει καλές δουλειές με το φυσικό αέριο. Ο Ρώσος πρόεδρος θα έχανε αυτά τα εύκολα χρήματα αν σταματούσε εντελώς την προμήθεια. Και δεν είναι σαφές πώς η ρωσική οικονομία θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τη διακοπή παράδοσης φυσικού αερίου.
Σε κάθε περίπτωση όμως, ο επόμενος χειμώνας θα είναι σκληρός για νοικοκυριά και επιχειρήσεις στην Ευρώπη. Αναμένεται να τεθούν όρια στην κατανάλωση των ενεργοβόρων εταιρειών, με κίνδυνο επομένως να τεθεί σε κίνδυνο η παραγωγικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας σε τομείς όπως του τσιμέντου, του χάλυβα και του γυαλιού.
Όλη η Ευρώπη θα αντιμετωπίσει παρόμοια προβλήματα, επειδή οι πραγματικές εναλλακτικές λύσεις στις ρωσικές προμήθειες, γιατί δεν υπάρχουν αποτελεσματικές και κυρίως επαρκείς εναλλακτικές πηγές. Αναμφίβολα, χρειάζεται μια στιγμή προβληματισμού για την ηγεσία της ΕΕ, ένα mea culpa, για το γεγονός ότι η Ευρώπη εξαρτάται υπερβολικά από ξένο αέριο. Και τώρα ακούγονται φωνές για αξιοποίηση του ρυπογόνου άνθρακα. Η ΕΕ θυμίζει τις ιστορίες κάποιων ποδοσφαιριστών που στην αρχή της σεζόν βρίσκονται στο περιθώριο των σχεδίων του προπονητή, αλλά κατά τη διάρκεια του πρωταθλήματος, καθίστανται απαραίτητοι, λόγω έλλειψης λύσεων. Ωστόσο, υπάρχει μια διαφορά: δεν είναι θέμα ποδοσφαίρου αλλά κατάρρευσης μιας πολιτικής στην οποία στηρίχθηκε η ΕΕ δεκάδες χρόνια. Φθηνές λύσεις, αγνοώντας τη στρατηγική εξάρτηση…
