Συνέντευξη στη Νατάσα Στασινού
[email protected]
Ηχηρό καμπανάκι για τις προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν σήμερα οι επιχειρήσεις του λιανεμπορίου – και ειδικά οι μικρομεσαίες- κρούει η Lucia Cusmano, Deputy Head of Entrepreneurship, SMEs and Tourism Division στον ΟΟΣΑ. Η κ. Cusmano, η οποία θα συμμετέχει στο συνέδριο της ΕΣΕΕ «Καταγράφοντας το Μέλλον του Εμπορίου», σε συνέντευξή της στη Ναυτεμπορική, προειδοποιεί ότι καθώς οι επιχειρήσεις έρχονται αντιμέτωπες με την ενεργειακή κρίση, εκρηκτικές ανατιμήσεις, αλλά και ένα περιβάλλον σημαντικής αύξησης των επιτοκίων, υπάρχει ο κίνδυνος η κρίση ρευστότητας που πυροδότησε η πανδημία να εξελιχθεί σε κρίση φερεγγυότητας.
Τόσο οι κυβερνήσεις όσο και ο επιχειρηματικός κόσμος θα πρέπει λοιπόν να δράσουν άμεσα, τονίζει και περιγράφει την «εργαλειοθήκη», που χρειάζονται οι ΜμΕ για να ανταποκριθούν στους νέους κινδύνους, αλλά και να αδράξουν τις σημαντικές νέες ευκαιρίες. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός, τα εργαλεία διαφοροποίησης των πηγών χρηματοδότησης, αλλά και η βελτίωση του ρυθμιστικού πλαισίου έχουν κεντρικό ρόλο.
Η πανδημία της Covid-19 έχει αλλάξει άρδην το τοπίο στο λιανικό εμπόριο. Έχει οδηγήσει σε άνοδο του ηλεκτρονικού εμπορίου, έχει επανακαθορίσει συνήθειες και προτεραιότητες καταναλωτών και έχει προκαλέσει προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα. Ποια είναι τα σημαντικότερα εφόδια που πρέπει να έχουν οι επιχειρήσεις στη μετα- πανδημίας εποχή;
Η Covid -19 έχει δραματικά επιταχύνει τις τάσεις που ήταν ήδη σε εξέλιξη και που για πολλούς ομίλους λιανικής, ειδικά τους μικρότερους, φάνταζαν μακρινές. Μεταξύ αυτών είναι οι ακόλουθες:
Α) Η επιταχυνόμενη ψηφιοποίηση, οι αλλαγές στη συμπεριφορά των καταναλωτών, που θέλουν πιο βιώσιμα προϊόντα και η ανάδυση νέων επιχειρηματικών μοντέλων, όπως το πολυκαναλικό μοντέλο πωλήσεων (omni channels).
Β) Αναδιαμόρφωση στις εφοδιαστικές αλυσίδες, σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο.
Η μετα- πανδημική εποχή καλεί τους λιανοπωλητές να προσαρμοστούν στα mega- trends, να αδράξουν ευκαιρίες και την ίδια ώρα να αντιμετωπίσουν διαρθρωτικές αδυναμίες που η πανδημία έφερε στο φως. Αυτό είναι αναγκαίο για να εξασφαλίσουν ανθεκτικότητα, ευελιξία και την ικανότητα για διαρκή αλλαγή/καινοτομία. Τα εργαλεία για αυτό είναι:
Α) Ψηφιακός μετασχηματισμός. Αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την απόκτηση νέου λογισμικού ή hardware ή με το ανοίξεις ένα παράθυρο ηλεκτρονικού εμπορίου στην πλατφόρμα. Έχει να κάνει με ένα ολόκληρο «ταξίδι αναμόρφωσης», με καινοτομία στα επιχειρηματικά μοντέλα, την πλήρη ενσωμάτωση της οικονομίας των δεδομένων. Και αυτό με τη σειρά του απαιτεί επενδύσεις σε υποδομές και εργαλεία ICT , σε data analytics που θα δίνουν πληροφορίες για τις αγορές και τους καταναλωτές, ώστε να εφαρμόζουν αποτελεσματικές στρατηγικές marketing και να βελτιώνουν τις προβλέψεις τους για τις πωλήσεις και τις εντάσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα.
Ειδικά για τους μικρούς λιανοπωλητές που για πρώτη φορά εισήλθαν στο ηλεκτρονικό εμπόριο κατά την πανδημία, το να κάνουν το επόμενο βήμα (ψηφιακές λογιστικές λύσεις, ψηφιακές πληρωμές, επενδύσεις στην ψηφιακή ασφάλεια, καθώς αυξάνονται οι κυβερνο- απειλές) είναι καθοριστικής σημασίας.
Πρέπει επίσης να ξανασκεφτούν τη διαχείριση των logistics και των αποθεμάτων και να καινοτομήσουν με νέες λύσεις IT όπως η επαυξημένη πραγματικότητα και η τεχνητή νοημοσύνη.
Β) Οικονομική θωράκιση: Η πανδημία υπογράμμισε το πόσο ευάλωτες είναι οι ΜμΕ σε ξαφνικά σοκ, καθώς πολλές είχαν πολύ μικρό «μαξιλάρι» για να επιβιώσουν όταν άρχισαν τα lockdown. Αυτές ήταν βέβαια έκτακτες καταστάσεις, αλλά οι ελλείψεις ρευστότητας και η οικονομική πίεση που βίωσαν αποκαλύπτει προκλήσεις που έχουν να κάνουν τις οικονομικές γνώσεις, τον σχεδιασμό, τη χρηστή διαχείριση και τη διαχείριση ρίσκου.
Η «εργαλειοθήκη» για την εποχή μετά την πανδημία θα πρέπει να περιλαμβάνει ετοιμότητα σε κραδασμούς, σε αυξημένη αβεβαιότητα, σχέδια επιχειρηματικής συνέχειας, ικανότητα σύλληψης σεναρίων και εντοπισμού εναλλακτικών λύσεων. Αυτό είναι μέρος της «ευκινησίας» που πρέπει να αναπτύξουν οι ΜΜΕ. Αλλά η ευελιξία εξαρτάται επίσης από πιο στέρεες οικονομικές προϋποθέσεις, μεταξύ άλλων από τον καλύτερο οικονομικό σχεδιασμό και τη διαφοροποίηση των χρηματοοικονομικών μέσων.
Γ) Ένα από τα μεγάλα αγκάθια είναι τα περιορισμένα αποθέματα και η υπερβολική εξάρτηση από λίγους προμηθευτές, που συνήθως οδηγούν σε περιορισμένη διαπραγματευτική ισχύ. Αυτή η πρόκληση επιδεινώνεται από την πιο πρόσφατη κρίση που προκλήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία, αν και ήταν ήδη εμφανής καθώς οι οικονομίες άρχισαν να ανακάμπτουν από την πανδημία.
Οι επιχειρήσεις και ειδικά οι μικρομεσαίες έχουν σήμερα νέες προκλήσεις μπροστά τους: την ενεργειακή κρίση και τον υψηλό πληθωρισμό. Πόσο απειλούν αυτές την επιβίωσή τους;
Πρόκειται για μεγάλες απειλές, ακόμη περισσότερο καθώς έρχονται ύστερα από μια άνευ προηγουμένου κρίση, η οποία άφησε πολλές ΜμΕ σε αποδυναμωμένη κατάσταση. Η άνοδος των τιμών ήταν πρωταρχική ανησυχία ακόμη και πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν περιορισμένη ικανότητα διαπραγμάτευσης κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού τους ή με παρόχους ενέργειας. Και έχουν επίσης περιορισμένη ικανότητα να μετακυλήσουν στους καταναλωτές αυξήσεις τιμών, σε έναν τομέα όπου η ελαστικότητα ως προς την τιμή είναι πολύ υψηλή, με τους καταναλωτές να κινούνται γρήγορα προς υποκατάσταση. Ο αυξανόμενος πληθωρισμός σημαίνει επίσης ότι και η αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών επηρεάζεται, Είναι λοιπόν ακόμη πιο σημαντικό να ανταποκριθούν στα ακόλουθα:
Α) Βελτίωση της εμπειρίας των πελατών, ανάπτυξη πιο αποτελεσματικών στρατηγικών μάρκετινγκ, αξιοποίηση της διαδικτυακής παρουσίας για την προσέλκυση πελατών επιτόπου και οικοδόμηση μακροπρόθεσμων σχέσεων με πελάτες που ενισχύονται μέσω διαδικτυακών εργαλείων.
Β) Αύξηση των προσπαθειών για πιο βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα που μπορεί να ανταποκριθούν στην αυξανόμενη ζήτηση των καταναλωτών για πιο βιώσιμα προϊόντα και διαδικασίες, ενώ ταυτόχρονα αντιμετωπίζουν την αύξηση της επιβάρυνσης των τιμών από την κατανάλωση ενέργειας
Γ) Βελτίωση των διαδικασιών, της παραγωγικότητας για τη μείωση άλλων δαπανών, την αντιμετώπιση των καθυστερήσεων ή της αναποτελεσματικής χρήσης των πόρων
Αυτά αντιπροσωπεύουν πολύ φιλόδοξους στόχους, τους οποίους συνήθως ένας μικρός λιανοπωλητής δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνος του. Είναι όλο το οικοσύστημα γύρω από τις μικρές επιχειρήσεις που μπορεί να διαδραματίσει ρόλο, συμπεριλαμβανομένων των φορέων χάραξης πολιτικής, αλλά και των επιχειρηματικών ενώσεων, των εξειδικευμένων παρόχων υπηρεσιών, των οργανισμών γνώσης και έρευνας, των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Σημαντικός ρόλος για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής είναι να διασφαλίζουν ευνοϊκές συνθήκες για τους φορείς του οικοσυστήματος για την ενίσχυση των δεσμών, των ροών γνώσης και της συνεργασίας, διασφαλίζοντας παράλληλα τον ανταγωνισμό.
Υπάρχει επίσης χώρος για τους υπεύθυνους πολιτικής να μειώσουν τα βάρη και τις τριβές στο επιχειρηματικό περιβάλλον, όπως στο ρυθμιστικό σκέλος. Για παράδειγμα, η Ελλάδα, μαζί με άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης, όπως η Ιταλία και η Πορτογαλία, έχει το πιο άκαμπτο ρυθμιστικό πλαίσιο στο λιανικό εμπόριο μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ.
Οι πιστωτικές συνθήκες είναι επίσης πολύ σημαντικές για τις ΜμΕ. Τα τελευταία χρόνια ήταν πολύ ευνοϊκές. Η εποχή του φθηνού χρήματος όμως τελειώνει. Η ΕΚΤ για παράδειγμα ετοιμάζεται για τρεις αυξήσεις επιτοκίων φέτος. Είναι προετοιμασμένες για αυτό;
Τα τελευταία χρόνια, οι ευνοϊκές πιστωτικές συνθήκες συνέβαλαν στην αύξηση του χρέους των ΜΜΕ σε ορισμένες χώρες του ΟΟΣΑ. Η Ελλάδα αποτέλεσε ως ένα βαθμό εξαίρεση, καθώς το απόθεμα των δανείων παρουσίαζε πτωτική τάση, μετά από εκτεταμένες αναδιαρθρώσεις των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Όμως το 2020 ο δανεισμός νέων επιχειρήσεων αυξήθηκε στην Ελλάδα κατά σχεδόν 180% σε ετήσια βάση. Όπως και σε άλλες χώρες του ΟΟΣΑ, η αύξηση του δανεισμού συνδέεται με μέτρα για την αντιμετώπιση της COVID-19, συμπεριλαμβανομένων των άμεσων δανείων και εγγυήσεων πιστώσεων, που χρησιμοποιήθηκαν ευρέως. Τα εναλλακτικά χρηματοδοτικά μέσα (π.χ. leasing, factoring, υβριδικά μέσα κ.λπ.), των οποίων η απορρόφηση από τις ΜμΕ αυξανόταν σημαντικά πριν από την κρίση, μειώθηκαν, αντιστρέφοντας προηγούμενες τάσεις διαφοροποίησης. Υπάρχει έτσι κίνδυνος «υπερχείλισης» χρέους, οι επιπτώσεις της οποίας μπορεί να είναι πιο έντονες λόγω της αύξησης των επιτοκίων. Υπάρχει κίνδυνος η προηγούμενη κρίση ρευστότητας να μετατραπεί σε κρίση φερεγγυότητας.
Ενδέχεται να χρειαστεί να ληφθούν πρόσθετα μέτρα για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της αφερεγγυότητας των ΜΜΕ, οι οποίες καλύπτονται ελάχιστα στα πακέτα στήριξης, όπως είναι λύσεις αναδιάρθρωσης χρέους και δράσεων για την ενίσχυση των ικανοτήτων των συστημάτων αφερεγγυότητας. Είναι σημαντικό να προωθηθεί η διαφοροποίηση των χρηματοδοτικών μέσων των ΜμΕ. Το Fintech, το οποίο χρησιμοποιήθηκε ελάχιστα σε φάσεις διάσωσης για την παροχή κρατικής στήριξης, μπορεί να υποδεχθεί πολλά υποσχόμενο.
Οι κυβερνήσεις έλαβαν άνευ προηγουμένου μέτρα στήριξης κατά την πανδημία και τώρα προσπαθούν να περιορίσουν τον «πόνο» της ενεργειακής κρίσης. Πώς αξιολογείτε την «απάντηση» της ελληνικής κυβέρνησης;
Καθώς η κρίση δεν είχε προηγούμενο, άνευ προηγουμένου ήταν και η απάντηση σε ταχύτητα και εύρος. Η Ελλάδα υιοθέτησε μέτρα παρόμοια με αυτά άλλων χωρών του ΟΟΣΑ, εστιασμένα εν πολλοίς στην αντιμετώπιση των προβλημάτων ρευστότητας και τη διατήρηση των θέσεων εργασίας. Έλαβε επίσης εγκαίρως μέτρα για τη στήριξη του ψηφιακού μετασχηματισμού των ΜμΕ όταν ξέσπασε η κρίση, ειδικά μέσω πρωτοβουλιών αλληλεγγύης με μεγάλες επιχειρήσεις να προσφέρουν δωρεάν εκπαίδευση σε μικρές. Το ποσοστό των πόρων του εθνικού σχεδίου ανάκαμψης που κατευθύνονται στον ψηφιακό μετασχηματισμό (25%) είναι αντίστοιχο των μεγάλων ευρωπαϊκών οικονομιών. Ωστόσο ένα μικρότερο μερίδιο αυτών των κεφαλαίων, σε σχέση με άλλες χώρες, κατευθύνεται σε ΜμΕ. Αυτό Αυτό αντικατοπτρίζει την προτεραιότητα αντιμετώπισης μακροχρόνιων ζητημάτων, όπως τα κενά των υποδομών.
Τι άλλο θα μπορούσε να γίνει;
Τα διαρθρωτικά μέτρα για την ενίσχυση της παραγωγικότητας και την ανάπτυξη είναι καθοριστικής σημασίας για να μπορέσουν οι ΜμΕ να ευδοκιμήσουν στη μετα πανδημίας εποχή, να προσαρμοστούν και να να ενισχύσουν την ανθεκτικότητα τους σε ένα εξαιρετικά αβέβαιο περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένης της τρέχουσας πρόκλησης που θέτει η άνοδος της ενέργειας τιμές.
Ωστόσο, αυτό απαιτεί μία ολοκληρωμένη οπτική και στρατηγική από το οικοσύστημα και την κυβέρνηση, προκεμένου να ξεπεραστούν οι ασυνέπειες των πολιτικών και να αναπτυχθούν συνεκτικές, οριζόντιες πολιτικές για τις ΜμΕ. Ένα ευρύ και ποικίλο φάσμα πολιτικών έχει αντίκτυπο στις ΜμΕ και τους επιχειρηματίες, με μεγάλο αριθμό παραγόντων που εμπλέκονται, μεταξύ των υπουργείων και φορέων σε διαφορετικά επίπεδα. Τα αποτελεσματικά πλαίσια πολιτικής για τις ΜμΕ πρέπει να διασφαλίζουν τη συνοχή και τη συνέργεια μεταξύ τόσο διαφορετικών τομέων πολιτικής και παραγόντων. Θα πρέπει επίσης να λαμβάνουν υπόψη τη μεγάλη ποικιλομορφία του πληθυσμού των ΜμΕ.
Για να υποστηρίξει τις χώρες που σχεδιάζουν και εφαρμόζουν συνεκτικές πολιτικές για τις ΜμΕ και την επιχειρηματικότητα, ο ΟΟΣΑ ανέπτυξε πρόσφατα ένα σύνολο Κατευθυντήριων Αρχών, που διαρθρώνονται γύρω από τρεις βασικούς πυλώνες, οι οποίοι έχουν μεγάλη σημασία και στο πλαίσιο της Ελλάδας:
• Συντονισμός πολιτικών και ανάπτυξη ισχυρών μηχανισμών για την αξιολόγηση και την παρακολούθηση της πολιτικής.
• Ανθεκτικότητα ώστε οι μικρομεσαίες να μπορούν να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες που προκύπτουν από τις μεγάλες τάσεις (ψηφιοποίηση, παγκοσμιοποίηση, μετάβαση στη βιωσιμότητα, γήρανση, κ.λπ.) αντιμετωπίζοντας παράλληλα τις προκλήσεις που αυτές φέρνουν.
• πρόσβαση σε πόρους για να ξεκινήσουν τη λειτουργία τους και και να ακμάσουν, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών, των δεξιοτήτων, της καινοτομίας, των δημοσίων συμβάσεων, των δικτύων και του ευρύτερου επιχειρηματικού οικοσυστήματος.
Οι Κατευθυντήριες Αρχές ενσωματώνονται σε ένα Σχέδιο για τις ΜΜΕ και την Πολιτική Επιχειρηματικότητας με στόχο την υιοθέτησή του στην προσεχή Σύνοδο Υπουργικού Συμβουλίου του ΟΟΣΑ τον Ιούνιο.
