Από την έντυπη έκδοση
Του Γιώργου Παλαιτσάκη
[email protected]
Αύξηση των κρουσμάτων απάτης στον ΦΠΑ των ενδοκοινοτικών συναλλαγών καταγράφηκε κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου του 2022.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) για τους ελέγχους που πραγματοποίησε η Υπηρεσία Ελέγχων Διασφάλισης Δημοσίων Εσόδων (ΥΕΔΔΕ), κατά το α’ τρίμηνο του τρέχοντος έτους ολοκληρώθηκαν 49 έρευνες για υποθέσεις απάτης στον ΦΠΑ των ενδοκοινοτικών συναλλαγών, από τις οποίες εντοπίστηκαν διαφυγόντα έσοδα συνολικού ύψους 1,73 εκατ. ευρώ. Οι ελεγκτές της ΥΕΔΔΕ προχώρησαν κατά το ίδιο χρονικό διάστημα στην απενεργοποίηση 47 Αριθμών Φορολογικού Μητρώου (ΑΦΜ) φυσικών προσώπων και εταιρειών που εμπλέκονταν στα κυκλώματα απάτης ως «εξαφανισμένοι έμποροι».
Σημειώνεται ότι κατά τη διάρκεια του 2021 οι ελεγκτές της ΥΕΔΔΕ ολοκλήρωσαν 178 έρευνες για απάτη στον ΦΠΑ, από τις οποίες εντόπισαν 38 εκατ. ευρώ διαφυγόντα έσοδα, και προχώρησαν στην απενεργοποίηση 139 ΑΦΜ φυσικών προσώπων και εταιρειών ως «εξαφανισμένων εμπόρων». Το 2020 οι ΥΕΔΔΕ ολοκλήρωσαν 207 έρευνες, από τις οποίες εντόπισαν διαφυγή εσόδων ύψους 20,85 εκατ. ευρώ και προχώρησαν στην απενεργοποίηση 144 ΑΦΜ επιχειρήσεων.
Πρόσθετα μέτρα
Η αύξηση των κρουσμάτων απάτης στον ΦΠΑ έχει ήδη κινητοποιήσει την ΑΑΔΕ, η οποία από τον Οκτώβριο του 2020 έθεσε σε εφαρμογή πρόσθετα μέτρα για την πρόληψη και καταπολέμηση των φαινομένων καταστρατήγησης των διατάξεων για την καταβολή του ΦΠΑ των ενδοκοινοτικών συναλλαγών.
Με τα μέτρα αυτά:
1) Προβλέπεται απαγόρευση θέσης εμπορευμάτων σε ελεύθερη κυκλοφορία με εφαρμογή του τελωνειακού καθεστώτος 42 σε περίπτωση όπου το ΑΦΜ/VIES του εισαγωγέα ή του αποκτώντα πελάτη των εμπορευμάτων στο άλλο κράτος-μέλος έχει διαγραφεί από το σύστημα VIES.
2) Θεσπίστηκε η υποχρέωση σύστασης εγγύησης ισόποσης με το ποσό του ΦΠΑ που τυγχάνει απαλλαγής, διενέργεια φυσικού ελέγχου των εμπορευμάτων και υποβολή αιτήματος διοικητικής συνδρομής σε περιπτώσεις όπου ο εισαγωγέας ή ο αποκτών πελάτης των εμπορευμάτων φέρεται, βάσει πληροφοριών, ως «εξαφανισμένος έμπορος» ή «εμπλεκόμενος σε απάτη ΦΠΑ τύπου εξαφανισμένου εμπόρου». Η εγγύηση αποδεσμεύεται ή καταπίπτει με τα αποτελέσματα της διοικητικής συνδρομής.
Όπως ήδη έχει επισημάνει η «Ν», μια από τις σημαντικότερες αιτίες για τις οποίες σημειώνονται σημαντικές απώλειες εσόδων ΦΠΑ από ενδοκοινοτικές συναλλαγές ιδιαίτερα στη χώρα μας είναι οι απάτες. Σημαντικής έκτασης απώλειες προκαλούν οι απάτες στον ΦΠΑ τύπου «καρουζέλ», οι οποίες είναι πολύπλοκες και δύσκολα ανιχνεύσιμες, καθώς καλύπτονται πίσω από πραγματικές συναλλαγές. Όπως προκύπτει και από το όνομα της απάτης -«καρουζέλ»- εγκληματικά δίκτυα και απατεώνες στήνουν μια σειρά από συναλλαγές -με την εκκίνηση να αποτελεί μια ενδοκοινοτική συναλλαγή- μέσα από τις οποίες ανακτάται παράνομα ΦΠΑ. Επειδή απαιτείται μεγάλος αριθμός συναλλαγών για να χαθεί ο φόρος, η εμπειρία έχει δείξει ότι οι απατεώνες χρησιμοποιούν προϊόντα μικρά σε όγκο, αλλά μεγάλης αξίας, όπως κινητά, επεξεργαστές υπολογιστών και κοσμήματα.
Η μεγαλύτερη δυσκολία στον εντοπισμό και τη στοιχειοθέτηση των υποθέσεων είναι ότι οι περισσότεροι από τους εμπλεκόμενους δεν έχουν ιδέα ότι μετέχουν σε απάτη. Σε ένα «καρουζέλ» μπορεί να υπάρξουν ακόμη και 100 ενδιάμεσες συναλλαγές, με την πλειοψηφία των εμπλεκομένων να μη γνωρίζει ότι χρησιμοποιήθηκε ως «απομονωτής» για να χαθούν τα ίχνη των πραγματικών δραστών.
Πώς στήνεται το «κόλπο»
Οι επιτήδειοι που διαπράττουν απάτη τύπου «καρουζέλ» εκμεταλλεύονται το σύστημα ενδοκοινοτικών συναλλαγών. Με βάση την ενωσιακή φορολογική νομοθεσία, στις ενδοκοινοτικές εμπορικές συναλλαγές δεν επιβάλλεται ΦΠΑ, γεγονός που λειτουργεί ως εφαλτήριο για την απάτη. Μια απλή μορφή απάτης τύπου «καρουζέλ» περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα:
Πρώτο βήμα: Ο κύκλος της απάτης ξεκινά με την «Εταιρεία Α», που βρίσκεται στο «ΚράτοςΜέλος 1» η οποία πωλεί αγαθά στην «Εταιρεία Β» στο «ΚράτοςΜέλος 2». Η «Εταιρεία Α» δεν επιβάλλει ΦΠΑ επί της συναλλαγής εφόσον είναι η «Εταιρεία Β» που έχει την υποχρέωση καταβολής του ΦΠΑ μέσω της μεθόδου της διπλής καταχώρησης.
Αυτό σημαίνει με απλά λόγια πως η «Εταιρεία Β» χρεώνει τον εαυτό της ΦΠΑ και την ίδια στιγμή διεκδικεί αυτόν τον ΦΠΑ, με αποτέλεσμα να μην έχει να καταβάλει φόρο στις φορολογικές αρχές του «Κράτους-Μέλους 2». Αυτές οι συναλλαγές, όμως, δηλώνονται στο σύστημα VIES, ένα ηλεκτρονικό σύστημα στο οποίο οι επιχειρήσεις καταχωρούν τις ενδοκοινοτικές συναλλαγές τους, προϊόντων και υπηρεσιών.
Δεύτερο βήμα: Όταν η «Εταιρεία Β», που απέκτησε τα αγαθά χωρίς να καταβάλει ΦΠΑ, προχωρήσει σε πώληση των αγαθών στην «Εταιρεία Γ», ας πούμε για 100.000 ευρώ, εντός του «ΚράτουςΜέλους 2», η πράξη θα περιλαμβάνει ΦΠΑ του «Κράτους-Μέλους 2», για παράδειγμα 24%, εφόσον αποτελεί εγχώρια παράδοση αγαθών.
Κανονικά, η «Εταιρεία Β» θα είναι υποχρεωμένη να δηλώσει και να καταβάλει τον ΦΠΑ που εισέπραξε, δηλαδή 24.000 ευρώ, στη φορολογική αρχή. Η «Εταιρεία Β», όμως, αποτελεί τον λεγόμενο «εξαφανισμένο έμπορο» και δεν θα καταβάλει τελικά οποιονδήποτε ΦΠΑ εισέπραξε από την «Εταιρεία Γ».
Τρίτο βήμα: Οι συναλλαγές συνεχίζονται με πωλήσεις εντός του «Κράτους-Μέλους 2», από την «Εταιρεία Γ» στην «Εταιρεία Δ», που μεταπωλεί στην «Εταιρεία Ε». Οι έμποροι μετά την «Εταιρεία Β», οι λεγόμενοι «απομονωτές», έχουν επιβάλει, εισπράξει και αποδώσει κανονικά στις αρχές τον ΦΠΑ. Η «Εταιρεία Ε» πωλεί τα ίδια αγαθά πίσω στην «Εταιρεία Α» στο «Κράτος-Μέλος 1», όπου πάλι δεν επιβάλλεται ΦΠΑ εφόσον εφαρμόζεται η διπλή καταχώρηση από την «Εταιρεία Α». Οι απατεώνες ρυθμίζουν τις τιμές πώλησης μεταξύ των διαφόρων εταιρειών με τέτοιο τρόπο που η συναλλαγή να είναι κερδοφόρα, για τις εταιρείες που συμμετέχουν, δίχως να γνωρίζουν όμως πως αποτελούν πιόνια της απάτης.
Το αποτέλεσμα
Στο παράδειγμά μας το «Κράτος-Μέλος 2» χάνει 24.000 ευρώ, τα οποία δεν εισέπραξε από την «Εταιρεία Β», αλλά που υποχρεούται να τα επιστρέψει στην «Εταιρεία Γ» εφόσον η εταιρεία αυτή έχει το δικαίωμα έκπτωσης. Το γεγονός πως η «Εταιρεία Β» δεν έχει αποδώσει τον ΦΠΑ στη φορολογική αρχή δεν αφαιρεί το δικαίωμα της «Εταιρείας Γ» να διεκδικήσει τον ΦΠΑ που πλήρωσε σε αυτήν, αρκεί φυσικά να μην τεκμηριώνεται πως εις γνώσιν της συμμετείχε στην απάτη.
