Επί τρεις δεκαετίες το καθοριστικό στοιχείο στην παγκόσμια οικονομία ήταν η ικανότητά της να παράγει ολοένα και περισσότερα αγαθά σε ολοένα και χαμηλότερες τιμές. Αυτό έχει πάψει να ισχύει. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η πολιτική της μηδενικής ανοχής που ακολουθεί η Κίνα έναντι της Covid-19 είναι δύο παράγοντες που διογκώνουν τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα, «φρενάρουν» την ανάπτυξη, στέλνουν τον πληθωρισμό σε υψηλά 40 ετών και πυροδοτούν δραματικές προειδοποιήσεις για παγκόσμια επισιτιστική κρίση που ίσως κρατήσει για χρόνια.
Η εποχή των μεγάλων ελλείψεων έφτασε και ο αντίκτυπός της γίνεται ήδη αισθητός, διαμηνύουν οι ειδικοί του Bloomberg Economics και περιγράφουν ένα σοκ που τους αναγκάζει να υποβαθμίσουν την πρόβλεψή τους για την εφετινή ανάπτυξη του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά 1,6 τρισ. δολάρια.
Ο μεγάλος φόβος βεβαίως είναι ότι αυτό θα έιναι μόνο το αρχικό πλήγμα, με το κόστος να πολλαπλασιάζεται τα επόμενα χρόνια. Βεβαίως ο πόλεμος και η πανδημία δεν μπορούν να κρατήσουν για πάντα. Ωστόσο οι γεωπολιτικές εντάσεις και ο διχασμός της παγκόσμιας κοινότητας δεν θα ξεπεραστούν καθόλου σύντομα. Και αυτό σημαίνει νέα εμπόδια για το παγκόσμιο εμπόριο, εμπάργκο σε εισαγωγές, απαγορεύσεις σε εξαγωγές και ευρύτερα πρακτικές που θα κρατούν τις τιμές βασικών αγαθών στα ύψη.
Για τους επενδυτές ένας κόσμος γεμάτος δυσάρεστες εκπλήξεις για την ανάπτυξη και τον πληθωρισμό σημαίνει «αιμορραγία» σε μετοχές και ομόλογα. Κερδισμένοι όσοι επένδυσαν σε εμπορεύματα (ενέργεια, μέταλλα κτλ) των οποίων οι ελλείψεις έχουν ωθήσει τις τιμές σε δυσθεώρητα επίπεδα. Από κοντά και οι αμυντικές βιομηχανίες που σε ένα περιβάλλον ευρείας αναταραχής έρχονται και πάλι στο προσκήνιο.
«Ο κατακερματισμός ήρθε για να μείνει» προειδοποιεί στο Bloomberg ο Ρόμπερτ Κούπμαν, επικεφαλής οικονομολόγος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Περιμένει μία «αναδιοργανωμένη παγκοσμιοποίηση», η οποία θα έρθει με ένα τίμημα. «Δεν θα είμαστε σε θέση να χρησιμοποιούμε την παραγωγή χαμηλού κόστους όσο εκτεταμένα το κάναμε έως τώρα».
Τις προηγούμενες δεκαετίες η είσοδος περισσότερων από 1 δισεκατομμύριο εργαζομένων από την Κίνα και τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης στην παγκόσμια αγορά εργασίας, σε συνδυασμό με τη δραστική μείωση των εμπορικών εμποδίων και τη συνεχή βελτίωση της αποδοτικότητας των logistics είχαν “γεννήσει” την εποχή της αφθονίας.
Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, ωστόσο, η εικόνα αυτή άρχισε να ξεθωριάζει με ολοένα και ταχύτερους ρυθμούς. Οι δασμοί πολλαπλασιάστηκαν με τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ – Κίνας. Ακολούθησε η πανδημία της Covid-19 με τα σκληρά lockdown. Και τώρα έρχονται οι κυρώσεις και οι περιορισμοί στις εξαγωγές ως αποτέλεσμα του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Έτσι μικρές και μεγάλες οικονομίες σε ανεπτυγμένο και αναδυόμενο κόσμο αντιμετωπίζουν ξαφνικά ένα πρόβλημα που πίστευαν ότι έχει εξαφανιστεί: τις μεγάλες ελλείψεις. Για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες η απειλή για την ενεργειακή και επισιτιστική επάρκεια είναι σίγουρα πιο έντονη. Κανείς όμως δεν μένει αλώβητος. Ακόμη και πανίσχυρες οικονομίες όπως η γερμανική, αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο αυτό, ενώ συνολικά ο πλανήτης καλείται να αντιμετωπίσει το κύμα των ανατιμήσεων.
Όλα αυτά, σχολιάζει το Bloomberg, είναι από μία άποψη τα συμπτώματα μίας παγκόσμιας διαμάχης που φέρνει τις δημοκρατίες της Δύσης και τις ελεύθερες αγορές απέναντι στον κινεζικό και ρωσικό απολυταρχισμό. Δεν είναι όμως αναγκαίο να πιστεύει κανείς σε μια μανιχαϊστική πάλη ανάμεσα στο καλό και το κακό— ή να περιμένει τα αντίπαλα στρατόπεδα να χωριστούν πίσω από ένα νέο σιδηρούν παραπέτασμα — για να δει το μελλοντικό κόστος.
Αγαθά αξίας 6 τρισ. δολαρίων (που αντιστοιχούν στο 7% του παγκόσμιου ΑΕΠ) διακινούνται ανάμεσα σε δημοκρατικά και απολυταρχικά καθεστώτα. Σε περίπτωση «αποσύνδεσης» το παγκόσμιο εμπόριο θα μπορούσε να κάνει βουτιά 20%. Και αυτό θα ήταν πραγματικά μία δραστική και πιθανότατα δραματική μεταβολή για την παγκόσμια οικονομία.
