Μετά την εξαγγελία από την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν του ολοκληρωμένου πακέτο κυρώσεων, που περιλαμβάνει και εμπάργκο ρωσικού πετρελαίου, έχει ξεκινήσει αγώνας δρόμου για την υιοθέτησή του. Γι αυτό χρειάζεται η ομοφωνία και από τις 27 χώρες-μέλη της ΕΕ. Κάτι που δεν είναι καθόλου δεδομένο τουλάχιστον αυτήν τη στιγμή. Πολύ συνοπτικά η κατάσταση έχει ως εξής: Ενώ μέχρι στιγμή εθεωρείτο η Γερμανία ως η χώρα εκείνη που πατούσε «φρένο» λόγω της στενής εξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια και του μεγέθους αναγκών της βιομηχανίας της, τώρα ενστάσεις εγείρουν κυρίως η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Αυστρία. Αυτό ελήφθη υπόψη από την Κομισιόν, γι αυτό έχουν προβλεφθεί ειδικές χρονικές ρυθμίσεις στην εφαρμογή των μέτρων.
Θετικές αντιδράσεις αλλά και διαφωνίες
Παρά τις εντατικές διαπραγματεύσεις που προηγήθηκαν των προχθεσινών ανακοινώσεων φον ντερ Λάιεν ξαφνικά η Βουδαπέστη προβάλλει αντιρρήσεις, ισχυριζόμενη ότι το σχέδιο της Κομισιόν δεν προβλέπει εγγυήσεις της ενεργειακής της ασφάλειας. Βέβαια ο πρωθυπουργός Όρμπαν, που θεωρείται φίλος του Πούτιν, έκανε σαφές ότι η στάση του δεν πρέπει να εκληφθεί ως «πολιτική αντίσταση» κατά του εμπάργκο πετρελαίου. Εάν αυτό ισχύει, κι αν ο Ούγγρος πρωθυπουργούς θέλει κι άλλες παραχωρήσεις από τις Βρυξέλλες, μένει να φανεί τις επόμενες ημέρες. Προς το παρόν το COREPER, οι μόνιμοι αντιπρόσωποι των 27, είναι χωμένοι στα χαρτιά τους και προσπαθούν να βρουν την χρυσή τομή που θα οδηγήσει σε ομοφωνία. Κι αυτό αναμένεται κατά το τέλος της εβδομάδας στην καλύτερη περίπτωση.
Οι πρώτες αντιδράσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ήταν γενικά θετικές. Οι περισσότεροι ευρωβουλευτές υπογράμμισαν την ανάγκη να διασώσει η ΕΕ την αξιοπιστία της απέναντι στον Πούτιν, ακόμη κι αν γι αυτό το τίμημα είναι πολύ υψηλό. Υπήρχαν μάλιστα Ευρωβουλευτές που υποστήριξαν ότι το πακέτο κυρώσεων έρχεται πολύ αργά, όπως η Μπεάτα Σίντλο από το πολωνικό κυβερνών κόμμα PiS. «Οι αποφάσεις πρέπει να εφαρμοστούν από όλους» ανέφερε με το βλέμμα στραμμένο στις προβλεπόμενες εξαιρέσεις ιδιαίτερα για την Ουγγαρία.
Αλλά υπάρχει ένα θεμελιώδες ερώτημα: Η σταδιακή κατάργηση των ρωσικών εξαγωγών πετρελαίου πλήττει πραγματικά την οικονομία και την πολεμική μηχανή του Πούτιν με τον τρόπο που θέλουν οι Ευρωπαίοι; Η υπηρεσία ενέργειας Rstad Energy εκτιμά ότι παρά τις αναμενόμενες περικοπές στη ρωσική παραγωγή πετρελαίου φέτος, η αύξηση των τιμών πετρελαίου θα οδηγήσει στην αύξηση των εσόδων της Ρωσίας στα 180 δις δολάρια. Αυτό είναι σχεδόν το ήμισυ περισσότερο από πέρυσι, παρόλο που η παραγωγή από την αρχή του πολέμου έχει μειωθεί κατά 1,6 δις βαρέλια.
«Σε αυτήν την πρώτη φάση των κυρώσεων και του εμπάργκο η Ρωσία θα έχει οφέλη από την αύξηση της τιμής σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια» διαπιστώνει η αναλύτρια Ντάρια Μέλνικ. Αλλά μεσοπρόθεσμα η παραγωγή και τα έσοδα θα μειωθούν, επειδή ο αναπροσανατολισμός της στην Ασία θα χρειαστεί χρόνο και μαζικές επενδύσεις σε υποδομές. Μόνο από τα μέσα του 2023 θα ανακάμψει η παραγωγή αργού πετρελαίου, αυτό τουλάχιστον εκτιμούν οι ειδικοί του κλάδου. Η οικονομική εφημερίδα Financial Times γράφει στο κύριο άρθρο της ότι θα είναι δύσκολο να εφαρμοστεί το εμπάργκο πετρελαίου χωρίς να ανέβουν οι τιμές σε σημείο που να «ρίξουν» την παγκόσμια οικονομία.
Αμφιβάλλουν οι οικονομολόγοι
Για την ώρα δεν υπάρχει πολύ ελεύθερο διαθέσιμο πετρέλαιο στην παγκόσμια αγορά και δεν είναι βέβαιο αν ο ΟΠΕΚ και οι μεγάλοι παραγωγοί, όπως η Σαουδική Αραβία, είναι πρόθυμοι να αντικαταστήσουν τις ελλείψεις ρωσικού πετρελαίου. Μόνο η ανακοίνωση για επικείμενο εμπάργκο πετρελαίου στην ΕΕ οδήγησε στην άνοδο της της τιμή χθες κατά 30%. Αλλά και οι οικονομικοί εμπειρογνώμονες της δεξαμενής σκέψης Bruegel εκφράζουν αμφιβολίες για τη χρησιμότητα ενός εμπάργκο ανά φάσεις.
Ο Γκίντραμ Βολφ και η Σιμόνε Ταλιαπιέτρα επισημαίνουν ότι η αναμενόμενη αύξηση των τιμών θα μπορούσε να υπερκαλύψει τις απώλειες από τη σταδιακή μείωση των πετρελαϊκών εξαγωγών. Αυτό το βραχυπρόθεσμο αποτέλεσμα θα μπορούσε η Μόσχα να το χρησιμοποιήσει απέναντι στους πολίτες της, επειδή περίπου το ήμισυ του κρατικού προϋπολογισμού χρηματοδοτείται από τις εξαγωγές ενέργειας. Σύμφωνα με τη θέση των οικονομολόγων μόνο ένα άμεσο και πλήρες ενεργειακό εμπάργκο θα είχε ισχυρό αποτέλεσμα. Η σταδιακή έξοδος δίνει στη Ρωσία τον χρόνο να αναπροσανατολίσει τις εξαγωγές πετρελαίου της. Οι τιμωρητικοί δασμοί θα ήταν καλύτεροι, γιατί θα μπορούσαν να προσαρμοστούν πιο εύκολα αναλόγως των πολιτικών εξελίξεων. Τα τιμολόγια θα μπορούσαν να καταβληθούν σε δεσμευμένους λογαριασμούς ειδικού σκοπού και να χρησιμοποιηθούν για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.
Η Greenpeace ζητά περισσότερη εξοικονόμηση ενέργειας
Σε δική της δήλωση η Greenpeace επισημαίνει ότι η αργή έξοδος δίνει στη Ρωσία πολύ χρόνο. Οι περιβαλλοντολόγοι απαιτούν όμως πάνω από όλα περισσότερη εξοικονόμηση ενέργειας αντί αναζήτηση νέων παραγωγών ενέργειας. Ένα στόχο που η Ένωση Γερμανών Μηχανολόγων και Μηχανικών Εγκαταστάσεων VDMA μοιράζεται σε μια σπάνια επίδειξη ενότητας. Το μομέντουμ από την κρίση πρέπει να χρησιμοποιηθεί για την ταχεία προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης. Αλλά και οι κατασκευαστές μηχανών θεωρούν το σταδιακό εμπάργκο «όχι αρκετά φιλόδοξο». Ωστόσο, παρόλο που ο κλάδος επηρεάζεται η VDMA δεν βλέπει εναλλακτική από την αυστηροποίηση των κυρώσεων «σε σχέση με την επιθετική και απάνθρωπη συμπεριφορά της Ρωσίας».
