Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Δεν είναι η πρώτη φορά που η Ελβίρα Ναμπιούλινα αντιμετωπίζει μια μεγάλη οικονομική κρίση. Για αυτόν το λόγο άλλωστε ο Βλάντιμιρ Πούτιν τη διόρισε το 2013 πρόεδρο της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας. Για να αντιμετωπίζει κρίσεις. Παντρεμένη με οικονομολόγο, με γιό οικονομολόγο, η 58χρονη κεντρική τραπεζίτης της Ρωσίας είναι επιφορτισμένη με το δυσκολότερο ίσως καθήκον στην καριέρα της: Να σώσει ό,τι μπορεί από την οικονομία της χώρας της, μετά τις σκληρές κυρώσεις που επέβαλε η Δύση στη Μόσχα, λόγω της εισβολής στην Ουκρανία. Η Ναμπιούλινα είχε διατελέσει υπουργός Οικονομίας το διάστημα 2008-2009, στα πιο δύσκολα χρόνια της μεγάλης παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Το 2015, το αγγλόφωνο μηνιαίο Euromoney ανακήρυξε τη Ναμπιούλινα ως την κεντρική τραπεζίτη της χρονιάς. Ακόμη και το Forbes, ανέφερε το 2014 τη Ναμπιούλινα – κόρη ενός οδηγού φορτηγού και μιας εργάτριας – μεταξύ των πιο ισχυρών γυναικών στον κόσμο για την αντιμετώπιση της νομισματικής κρίσης, λόγω μιας άλλης εισβολής του Πούτιν – στην Κριμαία. Η διεθνής αναγνώριση της Ναμπιούλινα συνεχίστηκε και το 2017, το βρετανικό περιοδικό The Banker την αποκάλεσε και πάλι Κεντρικό τραπεζίτη της χρονιάς. Υπό την ηγεσία της, τα τελευταία χρόνια, η Τράπεζας της Ρωσίας αύξησε τα επιτόκια και όρισε ως ανώτατο όριο του πληθωρισμό στο 4% (τώρα είναι 8,7%), για να σταθεροποιηθεί το χρηματοπιστωτικό σύστημα και να προσελκύσει ξένες επενδύσεις.
Αλλά αυτή τη φορά, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά, πολύ πιο επικίνδυνα για τη ρωσική οικονομία. Σημειολογικά, όσοι γνωρίζουν τη Ναμπιούλινα, κατάλαβαν τη δύσκολη κατάσταση που έχει περιέλθει, την περασμένη Δευτέρα: Όταν ανακοίνωσε τον διπλασιασμό του βασικού επιτοκίου της Κεντρικής Τράπεζας στο 20%, από 9,5%, που ήταν πριν τον ουκρανικό πόλεμο. Το βλέμμα της ήταν σκοτεινό και χαμηλωμένο, το πρόσωπό της βυθισμένο στο μαύρο ζιβάγκο του total black κοστουμιού της. Σαν να πήγαινε σε κηδεία… Κυρίως όμως δεν φορούσε …καρφίτσα στο πέτο του σακακιού της. Για πρώτη φορά, η Κεντρική Τραπεζίτης εμφανίστηκε στις κάμερες χωρίς την παραδοσιακή …καρφίτσα στο πέτο.
Το μήνυμα της καρφίτσας
Η πρόεδρος της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας έγινε διάσημη άλλωστε για αυτές τις καρφίτσες. Άλλοτε η Ελβίρα Ναμπιουλίνα φορούσε ένα περιστέρι, άλλοτε ένα πέταλο στο πέτο της. Ώστε οι τηλεθεατές να αναρωτιούνται τι θέλει να πει με αυτό. Γιατί η ίδια είχε αποκαλύψει σε τηλεοπτική της συνέντευξη πως έστελνε μήνυμα με τα κοσμήματά της. Στο ρωσικό Διαδίκτυο υπάρχουν ολόκληρες σειρές φωτογραφιών με τις καρφίτσες της Ναμπιούλινα, τις οποίες λέει ότι θέλει να χρησιμοποιήσει για να βελτιώσει την επικοινωνία της κεντρικής τράπεζας.
«Οι συνθήκες για τη ρωσική οικονομία έχουν αλλάξει δραματικά» δήλωσε η διοικητής της κεντρικής τράπεζας. Παραδέχτηκε ότι οι κυρώσεις έχουν περιορίσει τη δυνατότητα της κεντρικής τράπεζας να χρησιμοποιεί τα αποθέματά της σε χρυσό και μετρητά. «Το χρηματοπιστωτικό σύστημα και η οικονομία της Ρωσίας βρίσκονται αντιμέτωπα με μια εντελώς έκτακτη κατάσταση» συνέχισε, μιλώντας για το «έλλειμμα ρευστότητας» των ρωσικών τραπεζών.
Η Ναμπιούλινα είδε εν μία νυκτί όλα τα αποθεματικά που είχε η ρωσική κεντρική τράπεζα στις δυτικές χώρες να καθίστανται ουσιαστικά άχρηστα. Δεν μπορεί πλέον να τα χρησιμοποιήσει για να στηρίξει το νόμισμα ή να γεμίσει το πολεμικό ταμείο του Πούτιν για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Στο τέλος, η κεντρική τραπεζίτης του Πούτιν πιθανότατα θα παραμείνει μόνο με τον χρυσό στο θησαυροφυλάκιό της. Χρυσό αξίας 132 δισεκατομμυρίων δολαρίων που είναι αποθηκευμένος στη Ρωσία. Μπορεί, φυσικά, να τον πουλήσει κρυφά με έκπτωση σε ξένο νόμισμα. Πρώτα όμως πρέπει να βρει κάποιον που θα το αγοράσει και θα διακινδυνεύσει με αντίποινα από τους Αμερικανούς. Διότι ακόμη κι αν κάποιος αγοράσει χρυσό ή άλλα αποθέματα εκτός αμερικανικού εδάφους, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα τον κυνηγήσουν με τις λεγόμενες δευτερεύουσες κυρώσεις: η όποια ξένη τράπεζα έκανε κάτι τέτοιο, θα μπορούσε να καταλήξει στη λίστα κυρώσεων των ΗΠΑ.
Ο Ρώσος πρόεδρος μπορεί να δηλώνει ότι δεν παίρνει στα σοβαρά τις κυρώσεις. Ήδη πάντως πτώχευσε μια ρωσική τράπεζα που είναι σε μεγάλο βαθμό κρατική: η Sberbank, ο σημαντικότερος δανειστής για τη ρωσική οικονομία.
«Οι κυρώσεις θέτουν το ρωσικό χρηματοπιστωτικό σύστημα υπό τεράστια πίεση» λέει ο Γεργκ Κράμερ, επικεφαλής οικονομολόγος της Commerzbank. Και αυτό παρά το γεγονός ότι ο αποκλεισμός των ρωσικών τραπεζών από το Swift, αποφασίστηκε με εξαιρέσεις.
Όσο για τη Ναμπιούλινα; Δεν χρειάζεται πολλές και περίπλοκες αναλύσεις. Μια βόλτα στους κεντρικούς δρόμους της Μόσχας αρκεί για να καταλάβει την τραγωδία που εξελίσσεται: Οι ουρές μπροστά από τα υποκαταστήματα των τραπεζών της Ρωσίας και στα ΑΤΜ είναι τεράστιες. Ο πληθυσμός προσπαθεί να τραβήξει τα χρήματά του.
