Από την έντυπη έκδοση
Της Έφης Τριήρη
[email protected]
«Σοκ και δέος» προκαλούν οι κυρώσεις της Δύσης κατά της Ρωσίας, με την Ομάδα του G7 να ενεργοποιεί το «υπερόπλο» του SWIFT, αποκόβοντας ρωσικές τράπεζες από το σύστημα και μπλοκάροντας τα διεθνή συναλλαγματικά αποθέματα της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας, σε μία εξέλιξη που θέτει σε απομόνωση τη ρωσική οικονομία, αποσταθεροποιεί το χρηματοοικονομικό της σύστημα και βάζει πάγο στο σύμβολο του ρωσικού πλούτου, στο ενεργητικό των Ρώσων ολιγαρχών που βρίσκεται συγκεντρωμένος στα μεγάλα χρηματοοικονομικά κέντρα του πλανήτη.
H κεντρική τράπεζα βρίσκεται επί ποδός για αγορές χρυσού, για πρώτη φορά έπειτα από δύο χρόνια, σε μία προσπάθεια να συγκρατήσει μία κατάρρευση του ρουβλίου, σήμερα Δευτέρα, με τους επενδυτές να προετοιμάζονται για νέους κλυδωνισμούς στις διεθνείς αγορές.
Μέγα διακύβευμα είναι τώρα το αποτύπωμα της «ρωσικής λαίλαπας» πάνω στην παγκόσμια οικονομία, καθώς αυτομάτως οι κυρώσεις σταματούν οικονομικές, εμπορικές και χρηματιστηριακές συναλλαγές αξίας πολλών τρισεκατομμυρίων δολαρίων, διακόπτουν την τροφοδοσία άκρως σημαντικών εμπορευμάτων, από μέταλλα έως σιτηρά και πυροδοτούν εκρηκτική άνοδο στον πληθωρισμό.
Η Ρωσία είναι κυκλωμένη από τον «κλοιό» των κυρώσεων, από τη στιγμή που οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους αποφάσισαν να αποσυνδέσουν από το σύστημα ανταλλαγής μηνυμάτων SWIFT κάποιες επιλεγμένες ρωσικές τράπεζες, πλήττοντας έτσι την ικανότητά τους να λειτουργούν παγκοσμίως. Παρότι ορισμένες τράπεζες, συμπεριλαμβανομένης της Gazprombank, που εξυπηρετεί μεγάλες πληρωμές πετρελαίου και φυσικού αερίου, δεν υπόκεινται σε κυρώσεις, traders και αναλυτές εκτιμούν ότι οι τελευταίες εξελίξεις θα έχουν τεράστιο αντίκτυπο στη ροή κεφαλαίου. «Παρότι γίνονται προσπάθειες να εξαιρεθούν κάποιες συναλλαγές στην ενέργεια, το SWIFT μπορεί να προκαλέσει τεράστιες διαταραχές ακόμη και στην εμπορική ροή ενέργειας σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, τουλάχιστον έως ότου οι αγορές βρουν εναλλακτικές λύσεις, όπως το Telex», αναφέρει η Αμρίτα Σεν, ιδρύτρια του think tank Aspects.
To SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication) είναι ένα σύστημα μηνυμάτων που διευκολύνει τις γρήγορες διασυνοριακές συναλλαγές, μεταφέροντας τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, αποτελώντας τον κατεξοχήν μηχανισμό χρηματοδότησης του παγκόσμιου εμπορίου. Η Ρωσία παράγει το 10% του παγκόσμιου πετρελαίου και προμηθεύει το 40% του ευρωπαϊκού φυσικού αερίου, είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγός σιτηρών και λιπασμάτων στον πλανήτη, κορυφαίος παραγωγός παλλαδίου και νικελίου, ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγός άνθρακα και χάλυβα και ο πέμπτος εξαγωγός ξυλείας. Η απόφαση λοιπόν να εξαιρεθεί από το παγκόσμιο σύστημα ένα μεγάλο μέρος της 11ης μεγαλύτερης οικονομίας του πλανήτη δεν έχει προηγούμενο στον σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο κόσμο.
Τουλάχιστον 10 traders από τον χώρο πετρελαίου και φυσικού αερίου δήλωσαν στο Reuters ότι η ροή ρωσικών εμπορευμάτων προς τη Δύση θα αναστατωθεί επικίνδυνα ή και θα ανασταλεί ολοσχερώς για μέρες εάν όχι για εβδομάδες, έως ότου ξεκαθαριστεί ποιες θα είναι οι εξαιρέσεις από τις κυρώσεις. Επικρατεί απερίγραπτο χάος, καθώς, αν και κάποιες ρωσικές τράπεζες δεν βρίσκονται στη λίστα των κυρώσεων και μπορούν ακόμη να κάνουν εκκαθάριση δολαρίων, το πρόβλημα δεν επιλύεται. «Πολλές εταιρείες θα εκλάβουν ως γεγονός ότι το ρωσικό πετρέλαιο υπόκειται στις κυρώσεις και δεν πρόκειται να ακουμπήσουν καμία συναλλαγή ακόμη και εάν τους επιτρέπεται να το κάνουν».
Ωστόσο, η ροή ρωσικής ενέργειας και εμπορευμάτων προς την Ασία, ειδικά την Κίνα, θα συνεχιστεί, καθώς τόσο η Κίνα όσο και η Ρωσία έχουν αναπτύξει εναλλακτικές λύσεις στο SWIFT.
To Πεκίνο έχει προωθήσει τη χρήση του δικού του συστήματος, γνωστού ως CIPS, ενώ η Μόσχα έχει συστήσει το δικό της σύστημα τραπεζικών μηνυμάτων, το SPFS. Ρώσοι αξιωματούχοι, δε, ανέφεραν ότι η χώρα μπορεί να βρει παρακαμπτήριο οδό για τις εξαγωγές της προς τη Δύση μέσω Κίνας, σε περίπτωση που διακοπεί κάθε τροφοδοσία με τη Δύση. Αναλυτές, ωστόσο, απαντούν ότι αυτό δεν μπορεί να συμβεί με το φυσικό αέριο, ενώ η δυνατότητα του Πεκίνου για να παραλάβει περισσότερο πετρέλαιο είναι περιορισμένη.
Νομισματικοί περιορισμοί
Πλήγμα και στην Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας, με τους υπουργούς Εξωτερικών της Ε.Ε. να στηρίζουν σχέδιο απαγόρευσης όλων των συναλλαγών στις οποίες ενέχεται η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας, συμφωνία που αναμενόταν να τεθεί σε ισχύ από το βράδυ της Κυριακής. Νωρίτερα, το G7 αποφάσισε να μην επιτραπεί η χρήση των διεθνών αποθεμάτων της σε ξένο συνάλλαγμα, ύψους 630 δισ. δολαρίων, άκρως σημαντικών για να χρηματοδοτεί τις εισαγωγές της, αλλά και να στηρίξει το ρούβλι σε μία παρατεταμένη σύγκρουση με τη Δύση.
Η απόφαση αυτή είναι η πρώτη που ενεργοποιείται για κεντρική τράπεζα οικονομίας του μεγέθους της Ρωσίας. Η Ρωσική Κεντρική Τράπεζα ανακοίνωσε τον Ιανουάριο ότι το δολάριο εκπροσωπούσε το 16% των ξένων συναλλαγματικών αποθεμάτων της και των αποθεμάτων της σε χρυσό (132 δισ. δολάρια) στο δεύτερο τρίμηνο του 2021, ελαφρώς υψηλότερα από το 13% του γιουάν. Βέβαια, παραμένει άγνωστο πώς η Δύση θα μπλοκάρει τα συναλλαγματικά αποθέματα της Ρωσίας, σύμφωνα με το Reuters, δεδομένου ότι το ενεργητικό μίας κεντρικής τράπεζας που είναι κατατεθειμένο σε άλλες χώρες χαίρει εθνικής ασυλίας.
Ουρές στα ATMs
Ήδη σοκαρισμένοι από την απόφαση της Ευρώπης να κλείσει τον εναέριο χώρο της για ρωσικές πτήσεις και τη διακοπή λειτουργίας της εφαρμογής ApplePay, αλλά και υπό τον φόβο κατάρρευσης του ρουβλίου, οι Ρώσοι έσπευσαν να αποσύρουν τις αποταμιεύσεις τους σε ξένο συνάλλαγμα, με αποτέλεσμα να σχηματιστούν τεράστιες ουρές έξω από τα ATMs. Ορισμένα πιστωτικά ιδρύματα πωλούν δολάρια σε τιμή κατά ένα τρίτο υψηλότερη από το κλείσιμο της αγοράς την Παρασκευή, πολύ πιο πάνω από το «ψυχολογικό φράγμα» των 100 ρουβλίων ανά δολάριο, που, σύμφωνα με οικονομολόγους, θα μπορούσε να πυροδοτήσει σειρά από επιτοκιακές αυξήσεις από την Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας.
Η κεντρική τράπεζα ανακοίνωσε ότι έχει αυξήσει την προμήθεια ρευστού στα ATMs προκειμένου να καλύψει τη ζήτηση, ενώ δεσμεύθηκε να παράσχει στις τράπεζες απεριόριστη ποσότητα σε ρούβλι. «Η κατάσταση είναι άκρως επικίνδυνη», αναφέρει η Αλεξάνδρα Σουσλίνα της Economic Expert Group στη Μόσχα, η οποία βλέπει κατάρρευση της αγοράς ξένου συναλλάγματος, διακοπή των συναλλαγών, για να καθοριστεί εν συνεχεία μία τεχνητή συναλλαγματική ισοτιμία. Μαζικές αναλήψεις είχαν γίνει το 2014, όταν η πτώση των τιμών πετρελαίου μετά την επιβολή κυρώσεων λόγω της προσάρτησης της Κριμαίας από τη Ρωσία οδήγησαν σε κατάρρευση της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Σε μία μόλις εβδομάδα, η Sberbank, η μεγαλύτερη τράπεζα της Ρωσίας, είχε εκροή κεφαλαίου της τάξης των 16 δισ. δολαρίων.
Η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας ανακοίνωσε χθες ότι θα επαναλάβει τις αγορές σε χρυσό σήμερα Δευτέρα, σε μία προσπάθεια να διασφαλίσει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, ενώ η δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα της Ρωσίας, η VTB, θα αυξήσει τα επιτόκια των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων κατά 4%, στο 15,3% από σήμερα, αναστέλλοντας προσωρινά την αναχρηματοδότηση δραστηριοτήτων της, όπως ανακοίνωσε. Οι συναλλασσόμενοι θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι για «άγριες» αναταράξεις σήμερα όταν θα ανοίξουν οι διεθνείς αγορές στην Ασία, αναζητώντας ξανά καταφύγιο σε ομόλογα, δολάριο, γιεν και ελβετικό φράγκο, προειδοποιούν αναλυτές. Το ρούβλι υποχωρεί περίπου 10% έναντι του δολαρίου φέτος, ενώ οι ρωσικές μετοχές έχουν απολέσει περίπου το ένα τρίτο της αξίας τους.
Άρχισαν οι οίκοι τις υποβαθμίσεις
Η S&P υποβάθμισε την Παρασκευή την πιστοληπτική αξιολόγηση της Ρωσίας στην κατηγορία junk (υψηλού ρίσκου) στη βαθμίδα «ΒΒ+», ενώ η Moody’s ανακοίνωσε ότι θα επανεξετάσει την αξιολόγησή τους με σκοπό πιθανή υποβάθμιση. Αντίστοιχα, η Fitch υποβάθμισε την πιστοληπτική αξιολόγηση της Ουκρανίας στη βαθμίδα «CCC» από «B» στην ίδια κατηγορία με το Ελ Σαλβαδόρ και την Αιθιοπία. Αίσθηση προκαλεί και η απόφαση της Νορβηγίας να αφαιρέσει από το επενδυτικό κρατικό της ταμείο -το μεγαλύτερο στον κόσμο, αξίας 1,3 τρισ. δολαρίων- το ρωσικό ενεργητικό. Σημειώνεται ότι διακρατούσε ρωσικές μετοχές και ομόλογα αξίας 3,3 δισ. δολαρίων στα τέλη του 2020.
