Από την έντυπη έκδοση
Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Έκλεψε την παράσταση στα social media στην Τουρκία το σκίτσο στο εξώφυλλο του εβδομαδιαίου σατιρικού περιοδικού Uykusuz (Άγρυπνος): Ένα ζευγάρι είναι στο σούπερ μάρκετ, έχοντας στο καροτσάκι μόνο μία… φρατζόλα ψωμί! Στη λεζάντα: «Δόξα τω Θεώ τα ράφια είναι γεμάτα!». Το περιοδικό χλευάζει με αυτόν τον τρόπο δήλωση του προέδρου Ερντογάν για τον πληθωρισμό: «Κοιτάξτε την Αμερική, καταστροφή, το ίδιο και η Ευρώπη. Εκεί, οι άνθρωποι δεν βρίσκουν φαγητό στα ράφια. Δόξα τω Θεώ, η Τουρκία δεν έχει τέτοιο πρόβλημα», ισχυρίστηκε ο Τούρκος προέδρος, προκαλώντας τεράστια αντίδραση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Με τον πληθωρισμό στο υψηλότερο ποσοστό εδώ και 20 χρόνια, το κυρίαρχο θέμα στη γείτονα είναι πλέον η κατάρρευση της οικονομίας και η μαζική φτωχοποίηση του πληθυσμού. Οι φυσιολογικές αγορές προϊόντων της καθημερινότητας έχουν γίνει πλέον πολυτέλεια. Οι τιμές των βασικών τροφίμων όπως το ηλιέλαιο, τα αυγά και το βούτυρο έχουν σχεδόν διπλασιαστεί σε ένα χρόνο. Σύμφωνα με το σωματείο Αρτοποιών, η τιμή του αλευριού εκτινάχθηκε κατά 85% μεταξύ Απριλίου και Νοεμβρίου και το ψωμί έγινε επίσης ακριβότερο. Στην Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα σχηματίζονται καθημερινά τεράστιες ουρές στα ειδικά, δημοτικά κιόσκια, που πωλούν το λεγόμενο halk ekmek (λαϊκό ψωμί). Η «λαϊκή» φρατζόλα των 250 γραμμαρίων κοστίζει 1,25 τουρκικές λίρες (περίπου έξι λεπτά του ευρώ), ενώ τα κανονικά αρτοποιεία την πωλούν στη διπλάσια τιμή – 2,50 λίρες και πάνω.
Με τη λίρα σε ελεύθερη πτώση έναντι των ξένων νομισμάτων, μπορεί να επωφελούνται οι εξαγωγείς, καθώς τα προϊόντα τους γίνονται φθηνότερα στην παγκόσμια αγορά, αλλά ταυτόχρονα οι εισαγωγές, από τις οποίες εξαρτάται η τουρκική βιομηχανία, γίνονται πιο ακριβές. Και οι τιμές στα ύψη…
Βασική αιτία της εξέλιξης αυτής είναι η ανορθόδοξη χρηματοπιστωτική και οικονομική πολιτική του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Ο Τούρκος πρόεδρος ασκεί συνεχώς τεράστιες πιέσεις στην Κεντρική Τράπεζα για να μειώνει συνεχώς τα επιτόκια. Ο λόγος για την αποστροφή του Ερντογάν για τα υψηλά επιτόκια είναι ότι, κατά την άποψή του, όχι μόνο επιβραδύνουν την ανάπτυξη, αλλά λειτουργούν και ως επιταχυντές του πληθωρισμού.
Επιπλέον, ο Τούρκος πρόεδρος επικαλείται συνεχώς το κοράνι, διακηρύσσοντας ότι τα επιτόκια είναι «ανήθικα εργαλεία εκμετάλλευσης». Όποιος αψηφά τις δοξασίες και τις εντολές Ερντογάν, διώκεται. Μόνο τα τελευταία δύο χρόνια απέλυσε τρεις διοικητές κεντρικών τραπεζών. Το γεγονός ότι ο σημερινός διοικητής, Σαχάπ Καβτσιόγλου, εξακολουθεί να είναι στη θέση του έπειτα από περίπου έναν χρόνο, οφείλεται στο ότι συμμορφώνεται πλήρως με τις επιθυμίες του Ερντογάν.
Τον «αγοράζουν» τα Εμιράτα
Με τα συναλλαγματικά αποθέματα να μειώνονται μήνα με τον μήνα και τη λίρα να έχει χάσει το 44% της αξίας της, η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας έσπευσε να υπογράψει συμφωνία με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για την ανταλλαγή νομισμάτων αξίας σχεδόν 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η συμφωνία ανταλλαγής, η οποία συνήφθη σε τοπικά νομίσματα, θα διαρκέσει για τρία χρόνια.
Τα συναλλαγματικά αποθέματα της Τουρκίας μειώθηκαν τα τελευταία δύο χρόνια κατά 57 δισ. δολάρια, μετά τις συνεχείς παρεμβάσεις της κεντρικής τράπεζας -με τη βοήθεια κρατικών τραπεζών- στις αγορές συναλλάγματος για να ενισχύσει την αξία της λίρας. Η τουρκική κεντρική τράπεζα είχε υπογράψει προηγουμένως συμφωνίες ανταλλαγής νομισμάτων με την Κίνα, τη Νότια Κορέα και το Κατάρ αξίας περίπου 23 δισ. δολαρίων.
Όπως δήλωσε στους «Financial Times» ο Μοχάμεντ Χασάν αλ Σουβάιντι, διευθύνων σύμβουλος του κρατικού επενδυτικού ταμείου (ADQ) των Εμιράτων,η συγκυρία είναι ιδανική για αγορές και επενδύσεις στην τουρκική αγορά και σε διάφορους κλάδους. Έτσι, εκτός των άλλων, φαίνεται να δικαιώνει τις κατηγορίες που έχει εξαπολύσει η τουρκική αντιπολίτευση σε βάρος του Ερντογάν, ότι για να επιβιώσει πολιτικά έχει βγάλει στο… σφυρί τα «διαμάντια» των κρατικών επιχειρήσεων, μην εξαιρώντας και στρατηγικούς κλάδους όπως είναι η πολεμική βιομηχανία. Ο Σουβάιντι πρόσθεσε ότι η ADQ βρισκόταν ήδη σε «συζητήσεις με το τουρκικό κρατικό ταμείο (TWF) για μερικές εξαιρετικές ευκαιρίες, όπως επιχειρήσεις τροφίμων, που σίγουρα μας ενδιαφέρουν».
Τόνισε ακόμη ότι το Ταμείο των Εμιράτων ενδιαφέρεται επίσης «πολύ» για τις τουρκικές χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. «Αυτό που μου αρέσει στην Τουρκία είναι ότι λόγω της γεωγραφικής της θέσης, η παράδοση των προϊόντων μας θα γίνει, για παράδειγμα, στη Γερμανία σε 12 ώρες, ενώ η χώρα έχει 84 εκατομμύρια κατοίκους» τόνισε.
Ραγδαία πολιτική φθορά
Όλα αυτά ελάχιστα επηρεάζουν τον πληθυσμό, με αποτέλεσμα η δημοτικότητα του Τούρκου προέδρου να πέφτει ραγδαία και πολλοί πλέον να τον θεωρούν προσωπικά υπεύθυνο για την κρίση.
Επιπλέον, πολλοί Τούρκοι πιστεύουν επίσης ότι η σημερινή ηγεσία είναι ανίκανη να ξεπεράσει την κρίση. Για πρώτη φορά μετά από 20 χρόνια, στις δημοσκοπήσεις το κόμμα AKP του Ερντογάν έχει υποχωρήσει στο 24% και βρίσκεται πλέον πίσω από το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης, το Κεμαλικό CHP, που προηγείται με 26,4%.
Σύμφωνα με το ινστιτούτο έρευνας κοινής γνώμης Metropoll, ο Ερντογάν είναι στην… τέταρτη θέση μεταξύ των πιο δημοφιλών πολιτικών στη γείτονα. Προηγείται ο δήμαρχος της Άγκυρας Μανσούρ Γιαβάς με 60% και ακολουθούν: ο δήμαρχος Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου με 51% και η επικεφαλής του συντηρητικού κόμματος iyi, Μεράλ Άκσενερ με 38,5% και πιο πίσω ο Ερντογάν με 37,9%.
Ο πρώην υπουργός Οικονομίας και νυν επικεφαλής του αντιπολιτευόμενου κόμματος Deva, Αλί Μπαμπατζάν, προειδοποιεί ότι η χώρα βρίσκεται «στη μέση της χειρότερης κρίσης, στην πρόσφατη ιστορία. Η Τουρκία έχει γίνει σχεδόν σαν τα καταστήματα των γειτονικών χωρών που πωλούν “τα πάντα για ένα ευρώ-εδώ είναι τα πάντα για μία λίρα”», λέει ο Μπαμπατζάν.
Δεκαοκτώ μήνες πριν από τις προεδρικές εκλογές στην Τουρκία, τον Ιούνιο του 2023, ο Ερντογάν βρίσκεται σε ένα δύσκολο δίλημμα: πρέπει να λύσει πάρα πολλά προβλήματα ταυτόχρονα, σε όλο και λιγότερο χρόνο. Ξαφνικά η εκλογική του ήττα δεν αποτελεί πλέον έκπληξη. Το αντίθετο. Αυτή τη στιγμή είναι πιο αποδυναμωμένος από ποτέ και επιπλέον -για πρώτη φορά- έχει να ανταγωνιστεί μια ενωμένη αντιπολίτευση. Τούρκοι δημοσιογράφοι επισημαίνουν μάλιστα ότι «ο Ερντογάν έχει αρχίσει να γίνεται βάρος για το ίδιο του το κόμμα, το AKP, το οποίο στις δημοσκοπήσεις αποσπά μεγαλύτερα ποσοστά δημοτικότητας από τον πρόεδρο»
