Από την έντυπη έκδοση
Του Σταμάτη Ζησίμου
[email protected]
Με την εντατικοποίηση των ελέγχων για υπερβάσεις του περιθωρίου κέρδους στα προϊόντα και τις υπηρεσίες που τελούν υπό «διατίμηση», την πιο αισθητή εμφάνιση του συνόλου των ελεγκτικών αρχών στην αγορά, την άμεση «αντίδραση» της υπηρεσίας 1520 -της γνωστής γραμμής καταγγελιών της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου και Καταναλωτή που υποδέχεται σε 24ωρη βάση τα παράπονα και τις παρατηρήσεις των καταναλωτών που διαπιστώνουν παρενέργειες στην αγορά- και την αξιοποίηση των στοιχείων της πλατφόρμας e-καταναλωτής επιχειρεί το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, αν όχι να βάλει φρένο στις σημαντικές ανατιμήσεις που καταγράφονται το τελευταίο διάστημα σε πλήθος προϊόντων και υπηρεσιών, τουλάχιστον να παρεμποδίσει με κάθε τρόπο φαινόμενα και προθέσεις αισχροκέρδειας.
Στην ίδια γραμμή, αλλά κινούμενες αυτόνομα, κινούνται και οι ανεξάρτητες αρχές που εμπλέκονται με την αγορά, δηλαδή η Επιτροπή Ανταγωνισμού και ο Συνήγορος του Καταναλωτή. Η μεν πρώτη, εκ του ρόλου της, έχει καταστήσει περισσότερο από σαφή την πορεία που ακολουθεί στην αντιμετώπιση φαινομένων αθέμιτων εμπορικών πρακτικών και συνεπώς της αισχροκέρδειας, ενώ η δεύτερη έχει μετατραπεί σε ένα ισχυρό καταφύγιο για τους καταναλωτές που πέφτουν θύματα παραπλανητικών πρακτικών ή υπέρμετρων αυξήσεων.
Θα ήταν αναληθές να ισχυριστεί κάποιος και πολύ περισσότερο η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων ότι η ενεργοποίηση του συνόλου του ελεγκτικού μηχανισμού είναι ικανή από μόνη της να αποτρέψει την ακρίβεια, η οποία, ειδικά στον τομέα της ενέργειας, καταγράφει γεωμετρική… πρόοδο. Το φαινόμενο του πληθωρισμού, ο οποίος σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία της Eurostat ίσως και να ξεπεράσει το 4% για τον μήνα Νοέμβριο, είναι παγκόσμιο και η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αποτελεί την εξαίρεση. Ωστόσο, αυτό που επιχειρεί να αντιμετωπίσει το υπουργείο είναι η αποφυγή αυξήσεων που δεν δικαιολογούνται από τις διεθνείς ανατιμητικές τάσεις. Δηλαδή να αποφευχθούν φαινόμενα αισχροκέρδειας που είθισται διαχρονικά να κάνουν την εμφάνισή τους σε περιόδους όπου η αγορά δεν λειτουργεί ομαλά.
Το μικτό περιθώριο κέρδους
Η αντιμετώπιση των όποιων φαινομένων αισχροκέρδειας μπορεί να επιτευχθεί μέσω διάταξης που έχει θεσπίσει το υπουργείο, σύμφωνα με την οποία σε συγκεκριμένες κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών το μικτό περιθώριο κέρδους δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει το ποσοστό της 1ης Σεπτεμβρίου 2020 και όπως αναφέρει, μιλώντας στη «Ν», ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Άδωνις Γεωργιάδης, οι έλεγχοι για την τήρηση του μέτρου από τη Διυπηρεσιακή Μονάδα Ελέγχου της Αγοράς (ΔΙΜΕΑ) θα είναι ασταμάτητοι. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι το μικτό περιθώριο κέρδους υπερβαίνει το αντίστοιχο ποσοστό της 1ης Σεπτεμβρίου 2020, τότε μπορεί να επιβληθεί πρόστιμο έως και 1 εκατ. ευρώ.
Αν και το μέτρο ελήφθη για την αποφυγή πρακτικών κερδοσκοπίας στο πρώτο διάστημα της πανδημίας και αφορά τα τρόφιμα, τις υπηρεσίες υγείας, τα προϊόντα απολύμανσης και υπηρεσίες μετακίνησης, προκύπτει πως είναι εξαιρετικά επίκαιρο. Μάλιστα, θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι στο πλαίσιο ελέγχου των ποσοστών κέρδους τέθηκαν σε καθεστώς διατίμησης τα rapid και τα μοριακά τεστ διάγωνσης του κορονοϊού.
Ωστόσο, πλην αυτών, η κυβέρνηση δεν φέρεται διατεθειμένη να προχωρήσει στην υποβολή πλαφόν σε άλλες κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών, καθώς εκτιμά ότι δεν θα πρέπει να υπάρχει παρέμβαση στη διαμόρφωση των τιμών σε μια ελεύθερη αγορά και μάλιστα σε μια στιγμή που θεωρεί ότι το φαινόμενο της ακρίβειας θα είναι παροδικό. Συνεπώς, η ΔΙΜΕΑ, η οποία με τον ιδρυτικό της νόμο έχει αποκτήσει υπερεξουσίες ως προς τον έλεγχο της αγοράς, επιφορτίζεται και με τον έλεγχο των τιμολογίων αγοράς και πώλησης, ώστε να διαπιστώσει αν υπάρχουν φαινόμενα αισχροκέρδειας. Οι έλεγχοι, βέβαια, θα είναι στοχευμένοι, καθώς θα λαμβάνονται υπόψη στοιχεία και πληροφορίες που θα «μεταδίδονται» από τη Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή, τα οποία θα προέρχονται είτε από καταγγελίες καταναλωτών μέσω της γραμμής 1520 είτε από επιτόπιους ελέγχους, είτε και από την ανάλυση δεδομένων από την εφαρμογή e-καταναλωτής, η οποία «υποδέχεται» καθημερινά τις τιμές περισότερων από χιλίων κωδικών από τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ.
Ιδιαίτερα εμφανής σχεδιάζεται να είναι και η παρουσία του λοιπού ελεγκτικού μηχανισμού (κλιμάκια περιφερειών, ΥπΑΑΤ) ειδικά κατά την περίοδο των γιορτών, όπου μεταξύ άλλων θα ασχοληθούν με την αντιμετώπιση του πάγιου, πλέον φαινομένου, των «ελληνοποίησης» εισαγόμενων προϊόντων και ειδικά των κρεάτων.
«Συγκράτηση τιμών, διατήρηση πελατών»
Για τον τρόπο που θα επιχειρεί να αποτραπούν υπερβολικές ανατιμήσεις, η «Ν» απευθύνθηκε στον υπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων Άδωνι Γεωργιάδη. Όπως δήλωσε ο κ. Γεωργιάδης, «το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων και η Διυπηρεσιακή Μονάδα Ελέγχου της Αγοράς (ΔΙΜΕΑ) κάνουν ασταμάτητους ελέγχους ώστε να εξασφαλίσουν ότι κανένας επιχειρηματίας εν μέσω εορτών δεν θα αξιοποιήσει τη συγκυρία του διεθνούς πληθωρισμού, για να αυξήσει υπέρμετρα τις τιμές». Ωστόσο, όπως ο ίδιος διευκρινίζει, «υπάρχουν και αυξήσεις τιμών που είναι αναγκαστικές. Εάν δεν υπάρξουν αυτές (σ.σ.: οι ανατιμήσεις), δεν θα υπάρχουν αγαθά στην Ελλάδα».
Ερωτηθείς για το είδος των ελέγχων της ΔΙΜΕΑ, ο κ. Γεωργιάδης τονίζει ότι «η ΔΙΜΕΑ έχει το δικαίωμα να ελέγχει αν το περιθώριο του κέρδους έχει αυξηθεί σε σχέση με τα προ πανδημίας επίπεδα». Όπως εξηγεί ο υπουργός, «ελέγχει τα τιμολόγια αγοράς και πώλησης και αν διαπιστώσει υπέρβαση, επιβάλει πρόστιμα». Υπενθυμίζεται ότι στις κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών που ισχύει το συγκεκριμένο μέτρο, το μικτό περιθώριο κέρδους δεν επιτρέπεται να είναι μεγαλύτερο από αυτό της 1ης Σεπτεμβρίου 2020. Σύμφωνα με τον κ. Γεωργιάδη, μάλιστα, το εν λόγω μέτρο, που βάσει νόμου ισχύει έως το τέλος του 2021, «θα παραταθεί έως το τέλος Ιουνίου του 2022», ενώ ερωτηθείς για το ενδεχόμενο διεύρυνσης των προϊόντων και υπηρεσιών που εμπίπτουν σε αυτό, απαντά ότι «είναι πολύ γενικό το άρθρο και στην ουσία ελέγχουμε πάρα πολλά προϊόντα. Δεν ελέγχουμε τα είδη πολυτελείας, αλλά αυτό που λέγεται “καλάθι της νοικοκυράς” ελέγχεται σίγουρα».
Σε ό,τι αφορά τα αποτελέσματα των ελέγχων για υπέρβαση των ορίων του περιθωρίου κέρδους στα προϊόντα και τις υπηρεσίες που βρίσκονται στο μικροσκόπιο, ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων επισημαίνει ότι «οι περιπτώσεις αυτές είναι ελάχιστες, καθώς δεν υπάρχει γενικευμένο κύμα αισχροκέρδειας στην Ελλάδα».
Σε ερώτηση εάν στην προσπάθεια αποτροπής των μη δικαιολογημένων ανατιμήσεων θα επιδιώξει τη «συμμαχία» της Επιτροπής Ανταγωνισμού, ο κ. Γεωργιάδης ξεκαθάρισε ότι «η Επιτροπή Ανταγωνισμού είναι ανεξάρτητη αρχή, κάνει τις δικές της έρευνες στα σούπερ μάρκετ και το χονδρικό εμπόριο από μόνη της. Δεν έχω καμία εμπλοκή».
Τέλος, ερωτηθείς για το αν θα απηύθυνε έκκληση στις επιχειρήσεις για συγκράτηση των τιμών, απαντά: «Θεσμικά δεν επιτρέπεται να προχωρώ σε καμία προσυνεννόηση με τις επιχειρήσεις, κατά παράβαση του ανταγωνισμού. Γενικά όμως πιστεύω ότι ο πληθωρισμός είναι ένα παροδικό φαινόμενο και άρα, όσοι συγκρατήσουν τις τιμές, θα συγκρατήσουν και τους πελάτες τους».
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού
Κομβικής σημασίας στην αντιμετώπιση του φαινομένου της ακρίβειας όχι μόνο ως αποτέλεσμα των διεθνών ανατιμήσεων, αλλά και των πρακτικών ενερμόνισης της εμπορικής πολιτικής μεταξύ των επιχειρήσεων, είναι ο ρόλος της Επιτροπής Ανταγωνισμού. Το θέμα των τιμών και της εναρμόνισής τους βρίσκεται ψηλά στην αντζέντα της, κάτι που αποδεικνύεται από την ενέργειά της να συστήσει task force για τα σούπερ μάρκετ και να θέσει υπό το μικροσκόπιο τη διαμόρφωση και διακύμανση των τιμών δεκάδων προϊόντων που απαρτίζουν το αποκαλούμενο «καλάθι της νοικοκυράς».
Μάλιστα, πέρα από την τακτική ανάλυση των τιμών στα προϊόντα που παρακολουθεί, το τελευταίο διάστημα έχει εντείνει τους αιφνίδιους ελέγχους σε επιχειρήσεις, προκειμένου να επιβεβαιώσει τις υπόνοιές της ότι σε μια μεγάλη γκάμα αγορών υπάρχουν εναρμονισμένες πρακτικές μεταξύ των επιχειρήσεων κατά παράβαση των αρχών του ανταγωνισμού και πάντα εις βάρος των καταναλωτών και άλλων επιχειρήσεων.
Ο ρόλος του ΣτΚ
Αν και στην «πίσω γραμμή», ουσιαστικός είναι και ο ρόλος του Συνηγόρου του Καταναλωτή (ΣτΚ) και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Καταναλωτή (ΕΚΚ), που υποδέχονται και αναφορές – παράπονα καταναλωτών. Η δραστηριότητά του γίνεται ολοένα και πιο γνωστή, καθώς όλο και περισσότεροι καταναλωτές προσφεύγουν καταγγέλλοντας αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, ζητώντας την παρέμβασή του για την αποκατάσταση της βλάβης που υπέστησαν. Σημειώνεται ότι μέσα στο 2020 το προσωπικό της αρχής χειρίστηκε 13.687 αιτήματα, αριθμός αυξημένος κατά 15,7% σε σχέση με το 2019. Με βάση τα στοιχεία του ΣτΚ, το 77,5% των υποθέσεων επιλύεται υπέρ του καταναλωτή, το 7,8% υπέρ της επιχείρησης, ενώ 14,6% δεν επιλύεται με τη φιλική διαδικασία.
