Η εμπορική συμφωνία για τη μετά Brexit εποχή είναι γεγονός. Στο παρά πέντε οι ηγέτες συμφώνησαν σε ένα κείμενο 1.200 σελίδων που μελετάται από τους εκπροσώπους των δύο πλευρών, ώστε να ψηφιστεί έως το τέλος του έτους.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός πανηγυρίζει για την επίτευξη συμφωνίας, τονίζοντας ότι επανάκτησε τον νομικό έλεγχο της χώρας του και μπορεί να αποφασίζει αυτόνομα για τη μοίρα της Βρετανίας, όμως η αλήθεια είναι ότι πολλά σημεία της συμφωνίας καταδεικνύουν μία πρόχειρη συμφωνία με αρκετά αδιευκρίνιστα σημεία για τις μελλοντικές διμερείς σχέσεις. Η υποδοχή από τους Ευρωπαίους αξιωματούχους ήταν «χλιαρή» καθώς δεν παύει να μιλάμε για ένα «διαζύγιο».
Στην ουσία πέρα από τις αλλαγές στα ποσοστά αλιείας, αντικατοπτρίζει την πρόταση που είχε καταθέσει η Ε.Ε. από το καλοκαίρι. Το Erasmus είναι η σημαία ανεξαρτησίας που διακηρύσσει ο Τζόνσον και δείχνει ότι η Βρετανία ακολουθεί τον δικό της δρόμο. Εξετάζοντας όμως επιμέρους σημεία και άρθρα της συμφωνίας γίνεται εμφανές ότι αυτά που αλλάζουν επιβαρύνουν και τις δύο πλευρές δυσχεραίνοντας τις διμερείς συναλλαγές. Μπορεί ωστόσο τα αδιευκρίνιστα και θολά σημεία της συμφωνίας να προχωρήσουν σε μία πιο ευέλικτη εφαρμογή επιτρέποντας πιο ομαλή ανταλλαγή προσώπων και αγαθών.
Η επιτομή είναι ότι αποφεύγεται η διακοπή ενός Brexit χωρίς συμφωνία εν μέσω της πανδημίας Covid-19 και σηματοδοτεί μια νέα εποχή μετά από περισσότερα από 40 χρόνια ένταξης στο Ηνωμένο Βασίλειο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το ΒΒC έκανε τη δική του ανάγνωση του νομικού κειμένου που περιγράφει πώς θα λειτουργήσει η σχέση στο μέλλον και παραθέτουμε 10 βασικές ερωτήσεις και απαντήσεις για την αλιεία, την ενιαία αγορά, τις υπηρεσίες, τον ανταγωνισμό, τη διακίνηση προοϊόντων και επαγγελματιών, τα δικαστήρια και την ασφάλεια.
1. Αλιεία
Ένα από τα πιο δύσκολα θέματα στις διαπραγματεύσεις: Πόσα ψάρια θα μπορούν να αλιεύσουν τα σκάφη της ΕΕ στα ύδατα του Ηνωμένου Βασιλείου και πόσο θα διαρκέσει οποιαδήποτε μεταβατική περίοδος πριν τεθούν σε ισχύ νέα μέτρα; Αξιωματούχοι που συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις αναφέρουν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο αρχικά ήθελε μείωση κατά 80% της αξίας των ψαριών που αλιεύθηκαν από σκάφη της ΕΕ στα ύδατα του Ηνωμένου Βασιλείου, ενώ η ΕΕ πρότεινε αρχικά μείωση 18%. Ποιος έχει δώσει περισσότερο έδαφος;
Απάντηση: Η αξία των ψαριών που αλιεύονται από την ΕΕ στα ύδατα του Ηνωμένου Βασιλείου θα μειωθεί κατά 25% – κάτι που είναι πολύ λιγότερο από ό, τι αρχικά ζήτησε το Ηνωμένο Βασίλειο. Η περικοπή θα γίνει σταδιακά σε μια μεταβατική περίοδο που θα διαρκέσει ενάμισι χρόνια – η οποία είναι πολύ μικρότερη από ότι είχε αρχικά ζητήσει η ΕΕ.
Μόλις τελειώσει η μεταβατική περίοδος, το Ηνωμένο Βασίλειο θα ελέγχει πλήρως την πρόσβαση στα ύδατά του και θα μπορούσε να κάνει πολύ μεγαλύτερες περικοπές. Εάν αποφασίσει να αποκλείσει τα αλιευτικά σκάφη της ΕΕ, αυτά θα μπορούν να αποζημιωθούν για τις απώλειές τους, είτε μέσω δασμών για τα αλιευτικά προϊόντα του Ηνωμένου Βασιλείου είτε εμποδίζοντας τα βρετανικά αλιευτικά σκάφη από τα ύδατα της ΕΕ.
2. Το «ισότιμο πεδίο»
Πώς θα είναι οι κανόνες για τον θεμιτό ανταγωνισμό, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι επιχειρήσεις από τη μία πλευρά δεν θα αποκτήσουν αθέμιτο πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών τους από την άλλη; Εκείνο που είναι σημαντικό είναι ο ορισμός του τι συνιστά ανεκτό επίπεδο κρατικής ενίσχυσης ή κρατικών επιδοτήσεων για επιχειρήσεις.
Απάντηση: Υπάρχουν ισότιμα μέτρα που δεσμεύουν τόσο το ΗΒ όσο και την ΕΕ να διατηρήσουν κοινά πρότυπα για τα δικαιώματα των εργαζομένων, καθώς και κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς κανόνες. Αυτό ήταν ένα βασικό αίτημα της ΕΕ. Δεν χρειάζεται να είναι πανομοιότυπες στο μέλλον, επομένως το Ηνωμένο Βασίλειο δεν χρειάζεται να ακολουθεί το δίκαιο της ΕΕ, αλλά πρέπει να θεωρηθεί ότι προστατεύει τον θεμιτό ανταγωνισμό.
Το Ηνωμένο Βασίλειο συμφώνησε επίσης να τηρήσει κοινές αρχές σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας των καθεστώτων κρατικών ενισχύσεων υπό μια ανεξάρτητη υπηρεσία ανταγωνισμού που θα τα αξιολογεί. Αλλά μπορεί να επιλέξει να αναπτύξει ένα σύστημα που λαμβάνει αποφάσεις μόνο όταν παρουσιαστούν αποδείξεις αθέμιτου ανταγωνισμού. Αυτό είναι διαφορετικό από το σύστημα της ΕΕ που αξιολογεί τον πιθανό αντίκτυπο των επιδοτήσεων πριν από την εφαρμογή τους.
3. Επίλυση διαφορών
Αυτό θα αποτελέσει το αντικείμενο των επόμενων ετών διαπραγματεύσεων. Πώς θα εφαρμοστεί πραγματικά η συμφωνία εάν και από τις δύο πλευρές παραβιάσει κάποιον από τους όρους και τις προϋποθέσεις; Εάν το Ηνωμένο Βασίλειο επιλέξει να απομακρυνθεί πιο ριζικά από τους κανόνες της ΕΕ στο μέλλον, πόσο γρήγορα μπορεί να ανταποκριθεί η ΕΕ; Θα έχει τη δυνατότητα να επιβάλλει δασμούς (ή φόρους στις εξαγωγές του Ηνωμένου Βασιλείου) σε έναν τομέα (για παράδειγμα σε αυτοκίνητα) ως απάντηση σε παραβίαση της συμφωνίας σε κάποιον άλλο (για παράδειγμα, αλιεία);
Απάντηση: Εάν και οι δύο πλευρές απομακρυνθούν από τα κοινά πρότυπα που ισχύουν στις 31 Δεκεμβρίου 2020, και εάν αυτό έχει αρνητικό αντίκτυπο στην άλλη πλευρά, μπορεί να ενεργοποιηθεί ένας μηχανισμός διαφωνιών που θα μπορούσε να σημαίνει επιβολή δασμών (φόροι επί αγαθών).
Βασίζεται σε μια ρήτρα «επανεξισορρόπησης» που δίνει τόσο στην ΕΕ όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο το δικαίωμα να λάβουν μέτρα εάν υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις. Αυτή η ρήτρα είναι πολύ πιο αυστηρή από τα μέτρα άλλων πρόσφατων εμπορικών συμφωνιών της ΕΕ και ήταν ένα βασικό αίτημα από την πλευρά της Ε.Ε. Είναι ένας μηχανισμός για τον οποίο μπορεί να ακούσουμε πολύ περισσότερα τα επόμενα χρόνια.
Η συνολική εποπτεία της εμπορικής συμφωνίας σημαίνει επίσης ότι οι δασμοί μπορούν να στοχεύουν έναν συγκεκριμένο τομέα ως αποτέλεσμα διαφοράς σε έναν άλλο. Θα υπάρξει ένα δεσμευτικό σύστημα διαιτησίας που θα περιλαμβάνει υπαλλήλους και από τις δύο πλευρές. Αυτό σημαίνει ότι, παρόλο που πρόκειται για συμφωνία χωρίς δασμούς, η απειλή ότι οι δασμοί μπορούν να εισαχθούν ως αποτέλεσμα μελλοντικών διαφορών θα είναι πάντα ένας σταθερός παράγοντας στις σχέσεις Ηνωμένου Βασιλείου-ΕΕ.
4. Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (ΔΕΚ)
Το ανώτατο δικαστήριο της ΕΕ θα παραμείνει ο απόλυτος διαιτητής του ευρωπαϊκού δικαίου. Ωστόσο, η βρετανική κυβέρνηση δήλωσε ότι η άμεση δικαιοδοσία του ΔΕΚ στη Βρετανία θα λήξει. Τελικά, λοιπόν, το Ευρωπαϊκό δικαστήριο θα παίξει κάποιο ρόλο στην εποπτεία της μελλοντικής συμφωνίας των διμερών σχέσεων;
Απάντηση: Η ΕΕ έχει απορρίψει το αίτημά της να δώσει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο άμεσο ρόλο στην εποπτεία της διακυβέρνησης της συμφωνίας στο μέλλον. Αυτή ήταν μια σαφής βρετανική κόκκινη γραμμή. Ένα ζήτημα όπου το ΔΕΚ θα εξακολουθήσει να παίζει ρόλο είναι η Βόρεια Ιρλανδία, η οποία έχει ειδικό καθεστώς σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας αποχώρησης του Brexit. Θα εξακολουθήσει να υπόκειται στους κανόνες της ενιαίας αγοράς και της τελωνειακής ένωσης της ΕΕ, πράγμα που σημαίνει ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θα παραμείνει η ανώτατη νομική αρχή για ορισμένες διαφορές σε ένα τμήμα του Ηνωμένου Βασιλείου.
5. Ταξίδια
Ποιοι θα είναι οι κανόνες για τους Βρετανούς που θέλουν να ταξιδέψουν στην ΕΕ από την 1η Ιανουαρίου 2021; Γνωρίζουμε ήδη μερικές από τις λεπτομέρειες, αλλά θα υπάρξουν πρόσθετες συμφωνίες για θέματα όπως η κοινωνική ασφάλιση ή η ασφάλιση οχημάτων; Και θα υπάρχουν λεπτομέρειες σχετικά με οποιαδήποτε ρύθμιση αντικατάστασης της Ευρωπαϊκής Κάρτας Ασφάλισης Υγείας (EHIC);
Απάντηση: Οι υπήκοοι του Ηνωμένου Βασιλείου θα χρειαστούν βίζα εάν θέλουν να παραμείνουν στην ΕΕ περισσότερες από 90 ημέρες μίαςνός περιόδου 180 ημερών. Θα εξακολουθούν να μπορούν να χρησιμοποιούν τα EHIC τους, τα οποία θα παραμένουν σε ισχύ έως τη λήξη τους. Η βρετανική κυβέρνηση αναφέρει ότι θα αντικατασταθεί από μια νέα βρετανική κάρτα ασφάλισης υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου (GHIC), αλλά δεν υπάρχουν ακόμη λεπτομέρειες σχετικά με τον τρόπο απόκτησής της.
Τα διαβατήρια κατοικίδιων ζώων της ΕΕ δεν θα ισχύουν πλέον, αλλά οι άνθρωποι θα μπορούν να ταξιδεύουν με κατοικίδια, ακολουθώντας μια διαφορετική και πιο περίπλοκη διαδικασία.
Οι δύο πλευρές συμφώνησαν να συνεργαστούν στη διεθνή περιαγωγή μέσω κινητού τηλεφώνου, αλλά δεν υπάρχει τίποτα στη συμφωνία που θα εμπόδιζε τη χρέωση των ταξιδιωτών του Ηνωμένου Βασιλείου για τη χρήση του τηλεφώνου τους στην ΕΕ και το αντίστροφο. Οι πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου δεν θα χρειαστούν άδεια διεθνούς οδηγού για οδήγηση στην ΕΕ.
6. Χρηματοοικονομικές υπηρεσίες
Η εμπορική συμφωνία αφορά κυρίως τους κανόνες για τα εμπορεύματα που διασχίζουν τα σύνορα. Θα σημαίνει πολύ λιγότερα για το εμπόριο υπηρεσιών. Θα υπάρξει μια ξεχωριστή δήλωση από την ΕΕ που θα αναγνωρίζει τους κανόνες του Ηνωμένου Βασιλείου που διέπουν τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες ως περίπου «ισοδύναμους» με τους κανόνες της ΕΕ; Αυτό θα διευκόλυνε πολύ τις επιχειρήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου που εξάγουν υπηρεσίες να συνεχίσουν να δραστηριοποιούνται στην αγορά της ΕΕ.
Απάντηση: Δεν υπάρχουν πολλά, όπως αναμενόταν, σε αυτήν τη συμφωνία για να ενθαρρύνουν τις εταιρείες παροχής υπηρεσιών. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα εξακολουθεί να ελπίζει ότι η ΕΕ θα εκδώσει απόφαση “ισοδυναμίας” για τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες στο εγγύς μέλλον, αλλά οι εταιρείες παροχής υπηρεσιών γενικά δεν έχουν λάβει τόσο μεγάλη στήριξη σε αυτή τη συμφωνία όσο η βρετανική κυβέρνηση είχε πιέσει. Η εγγυημένη πρόσβαση που είχαν οι εταιρείες του ΗΒ στην ενιαία αγορά της ΕΕ έχει τελειώσει.
7. Δεδομένα
Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημα. Ποιοι θα είναι οι κανόνες προστασίας δεδομένων για εταιρείες του Ηνωμένου Βασιλείου που χειρίζονται δεδομένα από την ΕΕ; Και πάλι, το Ηνωμένο Βασίλειο ελπίζει ότι η ΕΕ θα εκδώσει χωριστά αυτό που είναι γνωστό ως απόφαση επάρκειας δεδομένων που αναγνωρίζει τους κανόνες του ΗΒ ως ισοδύναμους με τους δικού του. Αλλά οι λεπτομέρειες θα πρέπει να εξεταστούν προσεκτικά.
Απάντηση: Και οι δύο πλευρές λένε ότι θέλουν τα δεδομένα να ρέουν πέρα από τα σύνορα όσο το δυνατόν πιο ομαλά, αλλά η συμφωνία τονίζει επίσης ότι τα άτομα έχουν δικαίωμα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής και ότι «υψηλά πρότυπα από την άποψη αυτή συμβάλλουν στην εμπιστοσύνη στην ψηφιακή οικονομία και στην ανάπτυξη του εμπορίου».
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μια απόφαση της ΕΕ να αναγνωρίσει επίσημα ότι οι κανόνες για τα δεδομένα του ΗΒ είναι περίπου οι ίδιοι με τους δικούς του είναι τόσο σημαντικός. Εν τω μεταξύ, η ΕΕ συμφώνησε σε μια «καθορισμένη περίοδο» τεσσάρων μηνών, η οποία μπορεί να παραταθεί κατά δύο ακόμη μήνες, κατά την οποία τα δεδομένα μπορούν να ανταλλάσσονται με τον ίδιο τρόπο που ισχύει τώρα, εφόσον το Ηνωμένο Βασίλειο δεν κάνει αλλαγές στους κανόνες του σχετικά με την προστασία δεδομένων.
8. Πρότυπα προϊόντων
Γνωρίζουμε ότι θα υπάρξει μεγαλύτερη γραφειοκρατία και καθυστερήσεις στα σύνορα στο μέλλον, για εταιρείες που πραγματοποιούν συναλλαγές μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ. Αλλά θα συμφωνήσουν οι δύο πλευρές σε μέτρα που να διευκολύνουν πράγματα; Υπάρχει κάτι που ονομάζεται «αμοιβαία αναγνώριση της αξιολόγησης της συμμόρφωσης», η οποία θα σήμαινε ότι οι έλεγχοι στα πρότυπα των προϊόντων δεν θα έπρεπε να είναι τόσο ενοχλητικοί όσο θα μπορούσε να ήταν σε διαφορετική περίπτωση.
Απάντηση: Δεν υπάρχει συμφωνία για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης, παρόλο που η βρετανική κυβέρνηση ήλπιζε να υπάρξει. Είναι απλώς μια υπενθύμιση για το πόσα νέα εμπόδια στο εμπόριο πρόκειται να υπάρξουν. Στο μέλλον, εάν θέλετε να πουλήσετε το προϊόν σας τόσο στο ΗΒ όσο και στην ΕΕ, ίσως χρειαστεί να το ελέγξετε δύο φορές για να το πιστοποιήσετε.
Σε άλλα συνοριακά ζητήματα, δεν υπάρχει επίσης συμφωνία για την αμοιβαία αναγνώριση των προτύπων υγιεινής και ασφάλειας στην εξαγωγή τροφίμων ζωικής προέλευσης, πράγμα που σημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρχουν αρκετοί και δαπανηροί έλεγχοι για προϊόντα που εισέρχονται στην ενιαία αγορά της ΕΕ.
Θα υπάρξουν, ωστόσο, ορισμένα μέτρα που μειώνουν τα τεχνικά εμπόδια στο εμπόριο και την αμοιβαία αναγνώριση αξιόπιστων εμπορικών συστημάτων που θα διευκολύνουν τις μεγάλες εταιρείες να λειτουργούν διασυνοριακά.
9. Επαγγελματικά προσόντα
Πολλοί άνθρωποι, από λογιστές έως σεφ, εργάζονται σε διαφορετικές χώρες της ΕΕ και δεν χρειάζεται να ανησυχούν για τη διέλευση των συνόρων πολλές φορές, όσο το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν μέρος της ΕΕ. Αλλά θα αναγνωρίζονται στο μέλλον τα επαγγελματικά προσόντα που απέκτησε κάποιος στο Ηνωμένο Βασίλειο σε ολόκληρη την ΕΕ και αν ναι θα υπάρχουν περιορισμοί;
Απάντηση: Η σύντομη απάντηση είναι όχι – δεν θα αναγνωριστούν αυτόματα. Αυτό θα δυσκολέψει τους πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου που παρέχουν κάθε είδους υπηρεσία να εργαστούν στην ΕΕ. Θα πρέπει συχνά να υποβάλλουν αίτηση σε μεμονωμένες χώρες και να προσπαθήσουν να αποδεχτούν τα προσόντα τους, χωρίς εγγύηση επιτυχίας. Υπάρχει ένα πλαίσιο στη συμφωνία για το Ηνωμένο Βασίλειο και την ΕΕ να συμφωνήσουν για την αμοιβαία αναγνώριση ατομικών προσόντων, αλλά αυτό είναι πιο αδύναμο από αυτό που ισχύει σήμερα για τους επαγγελματίες.
10. Ασφάλεια
Δεν αφορά μόνο το εμπόριο. Το ΗΒ θα χάσει την αυτόματη και άμεση πρόσβαση σε μια ποικιλία βάσεων δεδομένων της ΕΕ που χρησιμοποιεί η αστυνομία καθημερινά – καλύπτοντας θέματα όπως ποινικά αρχεία, δακτυλικά αποτυπώματα και καταζητούμενους. Λοιπόν, τι είδους πρόσβαση θα έχουν και πώς θα λειτουργεί η συνεργασία ασφάλειας στο μέλλον;
Απάντηση: Το Ηνωμένο Βασίλειο χάνει πρόσβαση σε ορισμένες πολύ βασικές βάσεις δεδομένων, αλλά θα έχει συνεχή πρόσβαση σε άλλες, συμπεριλαμβανομένου του συστήματος που ελέγχει τα δακτυλικά αποτυπώματα σε ολόκληρη την ήπειρο. Ωστόσο, συνολικά, η συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας δεν θα βασίζεται πλέον στην πρόσβαση σε πραγματικό χρόνο. Και σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως η πρόσβαση σε δεδομένα στις πτήσεις που πραγματοποιούν οι άνθρωποι, αυτά τα δεδομένα θα διατίθενται μόνο υπό πολύ πιο αυστηρές συνθήκες.
Έχει επιτευχθεί συμφωνία για την έκδοση, και ο ρόλος του Ηνωμένου Βασιλείου στην Europol, τη διασυνοριακή υπηρεσία ασφαλείας, της επιτρέπει να συμμετέχει σε συναντήσεις αλλά να μην έχει άμεσο λόγο στις αποφάσεις. Και τα δύο είναι θετικά.
Οι διαφωνίες σχετικά με τα δεδομένα θα αντιμετωπιστούν από μια νέα επιτροπή, όχι από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο – και πάλι, μια κόκκινη γραμμή για το Ηνωμένο Βασίλειο. Αλλά συνδυαστικά, η ταχύτητα με την οποία το Ηνωμένο Βασίλειο λαμβάνει σημαντικά δεδομένα και η επιρροή που έχει στις αποφάσεις, έχει μειωθεί.
Οι φοιτητές
Ωστόσο υπάρχουν πολλά ακόμη αναπάντητα ερωτήματα και ασαφή πεδία για τη μελλοντική σχέση Βρετανίας και Ε.Ε. και το πώς αυτή θα επηρεάσει τους πολίτες. Ένα από τα φλέγοντα ζητήματα είναι οι Έλληνες κυρίως φοιτητές που σπουδάζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο. Θα ακριβύνουν τα δίδακτρα; Θα ισχύουν τα βρετανικά κρατικά φοιτητικά δάνεια για την πληρωμή διδάκτρων; Το τοπίο είναι ακόμη θολό αλλά οι απόψεις συγκλίνουν σσε ακτιβότερα δίδακτρα και πιο περίπλοκες διαδικασίες εγγραφής.
Το σίγουρο είναι ότι το Brexit φέρνει αλλαγές στο Erasmus. Eπρόκειτο για μια «δύσκολη» απόφαση, τόνισε ο Βρετανός πρωθυπουργός, Μπόρις Τζόνσον, τονίζοντας ότι, αν και ήταν «υπέροχο» να φιλοξενεί η χώρα του τόσους πολλούς Ευρωπαίους φοιτητές, το Erasmus ήταν «υπερβολικά ακριβό» για το Ηνωμένο Βασίλειο. Η βρετανική κυβέρνηση θα αντικαταστήσει το Erasmus από το εθνικό πρόγραμμα Alan Turing (από το όνομα του γνωστού Βρετανού μαθηματικού), που θα βοηθά τους Βρετανούς φοιτητές να σπουδάζουν «στα καλύτερα πανεπιστήμια» παντού στον κόσμο και όχι μόνο στην Ευρώπη. Ο Ευρωπαίος διαπραγματευτής Μισέλ Μπαρνιέ εξέφρασε τη λύπη του για την αποχώρηση της Βρετανίας από το Erasmus, στο οποίο συμμετείχε από το 1987.
naftempporikigr
