Με την προοπτική του κρύου χειμώνα στο προσκήνιο και σε ένα σενάριο χαοτικών αγορών και εκτίναξης των τιμών της ενέργειας στα ύψη στην Ευρώπη, η Ρωσία αναπτύσσει την ισχύ της ως ενεργειακό δυναμικό. Η χώρα προμηθεύει το ένα τρίτο του φυσικού αερίου της Ευρώπης, όντας ο μεγαλύτερος προμηθευτής της περιοχής και το Κρεμλίνο εκμεταλλεύεται την ενεργειακή κρίση για να προωθήσει την ατζέντα του και να υπενθυμίσει στην ΕΕ ότι χρειάζεται το φυσικό της αέριο, παρά τη χρόνια αντιπαράθεση.
Ορισμένοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι κατηγορούν τη Μόσχα και την εταιρεία φυσικού αερίου, Gazprom, ότι παρακρατούν εσκεμμένα τις προμήθειες ως μέτρο πίεσης για να επιταχυνθεί η έγκριση του αμφιλεγόμενου αγωγού Nord Stream 2, ο οποίος θα αντλεί φυσικό αέριο απευθείας στη Γερμανία. Το Κρεμλίνο το αρνείται και διαβεβαιώνει ότι όχι μόνο συμμορφώνεται αυστηρά με τις συμβάσεις του, αλλά ότι οι εξαγωγές του φέτος ήταν ανώτερες από άλλες.
Ο ρόλος της Ρωσίας στην τρέχουσα ενεργειακή κρίση αποτελεί σημείο έντονης συζήτησης μεταξύ ειδικών. Όχι όμως στην επιρροή της ως υπερδύναμης πετρελαίου και φυσικού αερίου, όπως αναφέρει η El País σε ανάλυσή της. Την Τετάρτη, σε μια ταραγμένη ημέρα κατά την οποία το ευρωπαϊκό αέριο αναφοράς αυξήθηκε κατά 40% μέσα σε λίγα λεπτά, η προθυμία του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν να αυξήσει «προσεκτικά» την προσφορά αερίου είχε άμεση επίδραση στις αγορές: οι τιμές μειώθηκαν.
Το φυσικό αέριο χρησιμοποιείται για την παραγωγή περίπου του ενός πέμπτου της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη. Και τώρα, λόγω διαφόρων παραγόντων, φαίνεται ότι δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες της ζήτησης. Αυτό αύξησε την τιμή του και, επομένως, την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, η οποία είχε αντίκτυπο στις αγορές και στις τσέπες των καταναλωτών.
Και με αυτή την πραγματικότητα, η Ρωσία θεωρεί ότι η ταχεία πιστοποίηση του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2 – που αποφεύγει τη διέλευση από την Ουκρανία και αντιτίθεται στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε πολλές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, οι οποίες πιστεύουν ότι αυξάνει την εξάρτηση από τη Μόσχα- θα ήταν ένα «θετικό σήμα» που θα μπορούσε να «καταπραΰνει λίγο την τρέχουσα κατάσταση», δήλωσε ο υπουργός Ενέργειας Αλεξάντερ Νόβακ
. «Η Ρωσία ήταν και είναι πάντα ένας αξιόπιστος προμηθευτής φυσικού αερίου για τους καταναλωτές της σε όλο τον κόσμο, τόσο για την Ασία όσο και για την Ευρώπη, και εκπληρώνει πάντα όλες τις υποχρεώσεις της στο ακέραιο», παρατήρησε ο κ. Πούτιν όταν ευρωπαϊκές πρωτεύουσες επέκριναν τη Μόσχα.
Εσκεμμένη η πολιτική του περιορισμού των προμηθειών
Το Κρεμλίνο κατηγόρησε επίσης τις ευρωπαϊκές αρχές για το «λάθος» της μετάβασης από μακροπρόθεσμες συμβάσεις, τις οποίες προτιμά και ευνοεί η Μόσχα – όπως το 15ετές σύμφωνο που μόλις υπέγραψε με την Ουγγαρία εν μέσω της κρίσης φυσικού αερίου – σε πωλήσεις βραχυπρόθεσμα σε χρηματιστήρια και με βάση την αγορά.
Παρά τη στάση του Κρεμλίνου, η Ρωσία, λέει, έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην τρέχουσα κρίση. «Η Gazprom άλλαξε σημαντικά τις αγορές αρνούμενη να υπογράψει νέες συμβάσεις προμήθειας φυσικού αερίου και τηρώντας μόνο αυτές που έχουν ήδη συμφωνηθεί», λέει ο βετεράνος αναλυτής Μιχάιλ Κρουτίνιν. «Διατηρεί μια εσκεμμένη πολιτική περιορισμού των προμηθειών ως σχέδιο εκβιασμού για την προώθηση του Nord Stream 2», λέει ο εμπειρογνώμονας, συνεργάτης της συμβουλευτικής Rusenergy. «Η πρόθεση των ρωσικών αρχών είναι να γονατίσουν την Ευρώπη για να επιτύχει τις προθέσεις της και να λειτουργήσει ως μονοπώλιο στον αγωγό φυσικού αερίου».
Ρεκόρ εννεαμήνου στις εξαγωγές για την Gazprom
Με τα δεδομένα στο χέρι, η Gazprom εξήγαγε όγκο ρεκόρ στην Ευρώπη κατά τους πρώτους εννέα μήνες του έτους. Αν και οι αποστολές μειώθηκαν τον Σεπτέμβριο και οι χαμηλότερες προμήθειες μέσω των οδών διαμετακόμισης της Ουκρανίας και της Πολωνίας προκάλεσαν κριτική και υποψίες ότι η Μόσχα συγκρατεί τις προμήθειες για να αναγκάσει ταχύτερη έγκριση του αμφιλεγόμενου αγωγού φυσικού αερίου. Από τη Βαλτική Θάλασσα και περιμένει μόνο τελική πιστοποίηση μετά από χρόνια πολιτικών αγώνων.
Ο Βιτάλι Γερμακόφ, ανώτερος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Οξφόρδης για τις Ενεργειακές Σπουδές, πιστεύει ότι η στάση πολλών Ευρωπαίων αναλυτών και αξιωματούχων να κατηγορήσουν τη Μόσχα είναι «ανόητη». «Δεν μπήκαν στον κόπο να επαληθεύσουν τα δεδομένα και τα γεγονότα. Η Ρωσία αύξησε τις εξαγωγές της στην Ευρώπη, αν και δεν ήταν αρκετές », διαβεβαιώνει. Η χώρα, επισημαίνει επίσης, είναι μια μεγάλη και ψυχρή περιοχή, και παρόλο που έχει πλούσια αποθέματα δεν έχει απεριόριστες προμήθειες, και πριν από την εξαγωγή στην Ευρώπη έχει, από τον νόμο, να καλύψει την εσωτερική ζήτηση και να προμηθεύσει τη δική της αγορά.
Ο Γερμακόφ επισημαίνει έναν συνδυασμό παραγόντων που οδήγησαν στην τρέχουσα ενεργειακή κρίση: το κλίμα, με έναν ψυχρότερο χειμώνα που ακολουθείται από μια μακρά και κρύα άνοιξη και ένα σκληρό καλοκαίρι στο οποίο δεν είχε πολύ άνεμο. τις συνέπειες της πανδημίας και τους περιορισμούς που επέβαλε ο covid-19, οι οποίοι είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής αερίου σε ορισμένες αγορές.
Επισημαίνει τον ρόλο της Κίνας ως βασικού φορέα, ο οποίος αύξησε τις εισαγωγές ενέργειας. επίσης ότι η Λατινική Αμερική εισήγαγε περισσότερη ενέργεια φέτος. «Ως αποτέλεσμα, η ευρωπαϊκή αγορά έχει λιγότερη προσφορά, λιγότερη διαθέσιμη ενέργεια», λέει ο ειδικός, ο οποίος υποστηρίζει ότι η Ρωσία έχει αυξήσει τις εξαγωγές της στη Γερμανία και την Τουρκία, με τις οποίες έχει μακροπρόθεσμα συμβόλαια.
Στην πραγματικότητα, λέει η Άννα Κοκόρεβα, ανώτερη αναλυτής της εταιρείας συμβούλων Coface Russia, η ΕΕ φαίνεται τώρα «να εδιαφέρεται περισσότερο» για την επιταχυνόμενη έγκριση του Nord Stream 2. «Ο χειμώνας έρχεται και δεν είναι γνωστό αν θα είναι ήπιος. Και παρόλο που οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης της ΕΕ είναι αρκετά γεμάτες για τη χειμερινή περίοδο, το Nord Stream 2 θα βοηθήσει στην εξάλειψη των απρόβλεπτων κινδύνων της αυξημένης ζήτησης σε κακές καιρικές συνθήκες», αφθονούν. Η ενεργειακή κρίση έχει επίσης αντίκτυπο στα ρωσικά χρηματιστήρια. Οι τιμές των μετοχών της Gazprom αγγίζουν τα υψηλότερα επίπεδα όλων των εποχών σε ρούβλια.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ερευνά καταγγελίες από ορισμένες χώρες ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί την επιρροή της. «Ενώ η Ρωσία σέβεται τις μακροπρόθεσμες συμβάσεις», δήλωσε την Τετάρτη η Ευρωπαία Επίτροπος Ενέργειας, Κάντρι Σίμσον, «δεν διέθεσε πρόσθετη χωρητικότητα, παρά την αύξηση της τιμής, γεγονός που επιδεινώνει τη στενή ισορροπία », πρόσθεσε στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τις τιμές της ενέργειας. Εκτός από την έρευνα, οι Βρυξέλλες ανακοίνωσαν ότι θα δημοσιεύσουν μια «εργαλειοθήκη» ή μέτρα για την αντιμετώπιση της αύξησης της τιμής. Η ενεργειακή κρίση αναγκάζει τους υπουργούς της ΕΕ να αντιμετωπίσουν την εξάρτησή τους από το φυσικό αέριο.
Επίσης, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ), σε μια σπάνια επίπληξη προς το Κρεμλίνο, τόνισε ότι η Ρωσία «θα μπορούσε να κάνει περισσότερα για να αυξήσει τη διαθεσιμότητα φυσικού αερίου στην Ευρώπη και να διασφαλίσει ότι η αποθήκευση θα γεμίσει σε επαρκή επίπεδα για προετοιμασία για τον χειμώνα». Άλλοι αναλυτές επισημαίνουν ότι αποφεύγοντας σταδιακά την Ουκρανία, η Ρωσία δεν χρησιμοποιεί όλη της την ικανότητα να εξάγει φυσικό αέριο στην Ευρώπη και αυτό επηρεάζει επίσης τις αγορές.
Επιμέλεια: Ελίζα Καραγιώργη
[email protected]
