Της Νατάσας Στασινού
[email protected]
H Eυρωπαϊκή Ένωση δεν θέλει να αφήσει τον Παγόσμιο Οργανισμό Εμπορίου να «πεθάνει». Αν ωστόσο οι άλλες μεγάλες εμπορικές δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ, επιμένουν να αγνοούν τον διεθνή οργανισμό και να αρνούνται την επίλυση διαφορών σε αυτόν, τότε η ίδια θα απαντήσει με το όπλο που γνωρίζει πολύ καλά ο Ντόναλντ Τραμπ: τους δασμούς.
Η στροφή στην στάση της δεν ήρθε ξαφνικά. Γίνεται με αργά βήματα εδώ και περίπου τρία χρόνια. Ανεβάζει όμως ταχύτητα. Επισήμως η Ε.Ε. τάσσεται κάτα των πρακτικών προστατευτισμού. Ωστόσο δεν μπορεί να αγνοήσει την πραγματικότητα, που θέλει τις υπερδυνάμεις τους πλανήτη να στρέφονται σε αυτές ή να επιδίδονται σε αθέμιτες πρακτικές, όπως το ντάμπινγκ. Την πρόθεσή της να απαντήσει με το «ίδιο νόμισμα» μαρτυρά και η στροφή της σε ένα άλλο πεδίο- αυτό των κανόνων ανταγωνισμού. Η Μαργκρέτε Βεστάγκερ, που πέρυσι είπε όχι στην συγχώνευση των σιδηροδρομικών δραστηριοτήτων Siemens- Alstom, τώρα αναγνωρίζει την ανάγκη για εκσυγχρονισμό του πλαισίου προκειμένου να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες προκλήσεις.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε αλλαγές στον υφιστάμενο κανονισμό, τον οποίο έχει ήδη χρησιμοποιήσει για να βάλει «φρένο» στις εισαγωγές χάλυβα από τρίτες χώρες. Όταν η αμερικανική αγορά έκλεισε τις δικές της πόρτες επιβάλλοντας δασμούς στον χάλυβα το 2018, ένα «τσουνάμι» από Κίνα, Τουρκία και άλλες χώρες κατευθύνθηκε προς την ευρωπαϊκή αγορά, απειλώντας τη βιωσιμότητα των χαλυβουργιών της ηπείρου που ήδη αντιμετώπιζαν οξύτατες προκλήσεις.
Έως τώρα έχει κλείσει συμφωνίες με τον Καναδά και τη Νορβηγία ώστε να επιτρέπει την κατάθεση έφεσης στο διαιτητικό σώμα του ΠΟΕ και θέλει να πείσει και άλλες χώρες με τις οποίες έχει εμπορικές διαφορές σε εκκρεμότητα να πράξουν το ίδιο. Η πρόταση της Κομισιόν πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα. Εάν η Ε.Ε. κερδίσει μία απόφαση του ΠΟΕ υπέρ της, αλλά η άλλη χώρα αρνηθεί να την εφαρμόσει, θα μπορεί να υπολογίσει την αποζημίωσή της στη μορφή δασμών και ποσοστώσεων στις εισαγωγές.
Αυτό το πράττει τώρα ένα ειδικό όργανο του ΠΟΕ. Οι Βρυξέλλες θέλουν να πάρουν την κατάσταση στα δικά τους χέρια, διατεινόμενες πως από τη στιγμή που οι «αντίπαλοι» αγνοούν τις αποφάσεις του διεθνούς οργανισμού, δεν χρειάζεται και αυτές να περιμένουν τη δική του ετυμηγορία για το ύψος της αποζημίωσης. Ωστόσο και οι δικοί τους υπολογισμοί θα στηριχθούν στο σύστημα, που ισχύει σήμερα στον ΠΟΕ.
Η Ε.Ε. περιμένει αποφάσεις σε προσφυγές της κατά των ΗΠΑ, της Κίνας και της Ρωσίας, ενώ έχει τους τελευταίους μήνες καταθέσει διαμαρτυρίες στον οργανισμό κατά της Κολομβίας, της Ινδίας, της Ινδονησίας και της Τουρκίας.
Τι την έκανε να περάσει τόσο δυναμικά στην αντεπίθεση; Όχι δεν ήταν η εμπορική ανακωχή ΗΠΑ- Κίνας που την φόβισε. Αυτή την επιθυμούσε, αφού ο πόλεμος πλήγωνε και τις δικές της οικονομίες. Ήταν η κρίση που βιώνει ο ΠΟΕ και που βαθαίνει ακόμη περισσότερο όσο περνάει ο χρόνος. Πρόκειται για έναν διεθνή οργανισμό στον οποίο η Ε.Ε. στηρίχθηκε για 25 χρόνια και ο οποίος ήταν βασικός πυλώνας του πολυμερούς συστήματος διαπραγματεύσεων και επίλυσης διαφορών. Ο «εγκεφαλικός θάνατός» του, για να χρησιμοποιήσουμε τον χαρακτηρισμό Μακρόν για το ΝΑΤΟ, που εδώ φαίνεται να δικαιολογείται πολύ περισσότερο, θα πρέπει να είναι ένα ηχηρό καμπανάκι για όλους.
Η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ μπλοκάροντας τη διαδικασία διορισμού νέων δικαστών στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο του οργανισμού και στερώντας του έτσι την εξουσία να εκδίδει αποφάσεις για νέες υποθέσεις αντιπαράθεσης, φαίνεται να θέλει να δωσει το τελειωτικό χτύπημα στο σύστημα αυτό που ρύθμιζε τις διεθνείς εμπορικές σχέσεις τις τελευταίες δεκαετίες. Ωστόσο εάν ο ΠΟΕ φτάσει στον θάνατο, δεν θα ευθύνονται μόνο οι ΗΠΑ.
Η Κίνα κατηγορείται εδώ και καιρό ότι παρόλο που χρησιμοποίησε την ένταξη στον οργανισμό για να ενισχύσει την παρουσία της στην παγκόσμια σκηνή, υπονόμευε συστηματικά τις αρχές του. Αλλά ακόμη και η Ε.Ε. με μεγάλες διμερείς εμπορικές συμφωνίες, οπως αυτή με την Ιαπωνία, που ρυθμίζουν λεπτομερώς το εμπορικό παιχνίδι, έχει δείξει πως δίνει αλλού προτεραιότητα.
Τα όρια του οργανισμού είχαν γίνει αισθητά και τον Δεκέμβριο του 2017, όταν υπό τις ενστάσεις της Ινδίας και άλλων οικονομιών, τα μέλη δεν κατάφεραν να υιοθετήσουν ένα ενιαίο πλαίσιο για το ηλεκτρονικό εμπόριο, που σήμερα κυριαρχεί. Αλλά και πολύ νωρίτερα: κατά τον διαβόητο πια γύρο της Ντόχα. Οι πολυετείς διαπραγματεύσεις για μία πολυμερή συμφωνία εμπορίου, ύστερα από διακοπές, εντάσεις, προσπάθειες επανέναρξης, ναυάγησαν οριστικά τον Δεκέμβριο του 2015. Έκτοτε όλοι ακολούθησαν τον δρόμο των διμερών συμφωνιών.
