Η παράσταση «Αναφορά στον Γκρέκο» του Νίκου Καζαντζάκη, σε θεατρική προσαρμογή και σκηνοθεσία Τάκη Χρυσικάκου ανεβαίνει στο Θέατρο Τόπος Αλλού [Κεφαλληνίας 17, Κυψέλη].
Στην «Αναφορά στον Γκρέκο» -που ξεδιπλώνει το μεγαλείο της Ελλάδας και το ανυπόταχτο πνεύμα του ίδιου του συγγραφέα, ο Τάκης Χρυσικάκος ερμηνεύει τον Νίκο Καζαντζάκη και πρόσωπα του έργου του και συνομιλεί με τους πρωταγωνιστές του· τον Καπετάν Μιχάλη, τον Αλέξη Ζορμπά, τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο και την ωραία Ελένη του Ομήρου!
Με τον μεγάλο μας ηθοποιό, είχαμε τη χαρά να μιλήσουμε.
«Αναφορά στον Γκρέκο»· να ξεκινήσουμε, κύριε Χρυσικάκο, με λίγα λόγια σας για το έργο;
«Είναι το τελευταίο έργο του Καζαντζάκη και είναι Αναφορά με τη στρατιωτική έννοια· αναφέρει την ζωή του στον άλλο μεγάλο συμπατριώτη του, τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο (ελ Γκρέκο) και το κάνει γιατί, όπως λέει: “είναι ο μόνος απ’ τους αγωνιστές που ζουν ή που έχουν ζήσει που μπορεί να με νιώσει”. Εδώ ο Καζαντζάκης είναι πια απόλυτα κατασταλαγμένος, είναι το απόσταγμα της αναζήτησης και της γνώσης μιας ζωής, κάνει τον απολογισμό της ζωής του στον Θεοτοκόπουλο και το μόνο που του ζητάει, αν τα έκανε σωστά, να του δώσει την ευχή του».
Το έχετε ανεβάσει και δέκα χρόνια πριν· παίχτηκε, μάλιστα, και στις Βρυξέλλες μα και στον τάφο του Καζαντζάκη. Μιλήστε μας για αυτή την πρώτη, θεατρική σας συνάντηση με το τεράστιο, έργο.
«Μας χάρισε μεγάλες χαρές και συγκινήσεις και μεγαλύτερη, μετά το κάλεσμα στις Βρυξέλλες από το Ευρωκοινοβούλιο, την παράσταση στον τάφο του Καζαντζάκη. Αδύνατο να περιγράψω τα συναισθήματα που έζησα· πήραν την άδεια ο Δήμος Ηρακλείου και ο Μιχάλης Αεράκης -καλλιτεχνικός διευθυντής του ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης και δόθηκε, για πρώτη φορά, παράσταση στον τάφο του Καζαντζάκη χωρίς εισιτήριο, μόνο με καλεσμένους. Δυο συμμετοχές θα θυμάμαι πάντα· όταν έπαιξα “το Αμάρτημα της μητρός μου” ερμηνεύοντας τον Βιζυηνό στο Δρομοκαΐτειο -εκεί που άφησε την τελευταία του πνοή ο Βιζυηνός, και την “Αναφορά στον Γκρέκο” -ερμηνεύοντας τον Καζαντζάκη στον τάφο του».
Επιστρέφετε, λοιπόν, πάλι στο κύκνειο άσμα του Καζαντζάκη. Τι οδήγησε τα βήματά σας, ξανά εδώ; Τι παραμένει ίδιο και τι έχει αλλάξει, από το πρώτο ανέβασμα;
«Όπως πριν δέκα χρόνια ένιωσα ότι πρέπει να ακουστεί μια θαρραλέα φωνή έτσι ακριβώς και τώρα νιώθω ότι πρέπει να ακουστεί αυτή η δυνατή, χωρίς συμβιβασμούς, φωνή του Καζαντζάκη. Aυτό που παραμένει ίδιο είναι το μεγάλο έργο του συγγραφέα και καινούργιο είναι τα δέκα χρόνια γνώσης και εμπειρίας που αισθάνομαι ότι αλλιώς βγάνει από το στόμα μου ο λόγος του Καζαντζάκη».
Η μαγεία της θεατροποιημένης αφήγησης· λίγα λόγια σας;
«Υπηρετώ τη θεατροποιημένη αφήγηση πολλά χρόνια με σπουδαία κείμενα λογοτεχνίας· Βιζυηνός, Παπαδιαμάντης, Μάνος Ελευθερίου, Καζαντζάκης, Διονύσης Χαριτόπουλος, Λάμπρος Λιάβας και τώρα πάλι Καζαντζάκης. H μαγεία, όπως σωστά αναφέρατε, που δημιουργείτε στη θεατροποιημένη αφήγηση, είναι ότι ο θεατής γίνεται συνδημιουργός της παράστασης· ο ηθοποιός αφηγείται με απόλυτο πάθος, όπως ακριβώς και ο αγγελιοφόρος στην αρχαία τραγωδία, τα γεγονότα, χωρίς να υπάρχουν οι χώροι και τα πρόσωπα και ο θεατής, ανάλογα την παιδεία του και τις καταβολές του, φτιάχνει τα πρόσωπα και τους χώρους· όπως ακριβώς διαβάζουμε ένα βιβλίο που μας αρέσει ή ακούμε ένα αγαπημένο τραγούδι. Θα σας πω ένα περιστατικό που συνέβη σε μια παράσταση του Παπαδιαμάντη· μια κυρία, μετά την παράσταση, με περίμενε στο φουαγιέ του θεάτρου και, γεμάτη απορία, με ρώτησε: “κύριε Χρυσικάκο, είναι η τρίτη φορά που βλέπω την παράσταση· πώς γίνεται εσείς να παίζετε στη σκηνή Παπαδιαμάντη και εμένα στην πλατεία του θεάτρου να μου μυρίζει θάλασσα;”. Καταλαβαίνετε το ταξίδι που έκανε, μέσα από το κείμενο, η κυρία αυτή».
Θα επιλέξετε να μας πείτε και λίγα λόγια από όσα λέτε ως Νίκος Καζαντζάκης;
«Υπάρχουν φράσεις που είμαι απόλυτα ταυτισμένος όπως: “φτάσε όπου δεν μπορείς” ή “ να λυτρωθώ από το μέσα μου σκοτάδι και να το κάμω φως, ακατάλυτα πάλευαν μέσα μου το Καλό και το Κακό, το φως και το σκοτάδι” ή “ένας δρόμος οδηγάει στο Θεό ο ανήφορος, ποτέ ο κατήφορος, ποτέ ο δρόμος ο στρωτός, ο ανήφορος μονάχα”».
Μιλήστε μας για τους μεγάλους Δασκάλους της Τέχνης, που οδήγησαν, που φώτισαν τη σκέψη και το ταλέντο σας.
«Είχα την τύχη να συναντήσω τους μεγάλους Δασκάλους και να μαθητεύσω μαζί τους· δεκαεπτά ετών, ένα παιδί από την Κοκκινιά, βρίσκομαι στο θέατρο Τέχνης και συγχρόνως με τη σχολή στο θέατρο συμμετέχοντας στον χορό στους “Όρνιθες” του Αριστοφάνη -Κουν, Χατζηδάκις, Τσαρούχης, Ζουζού Νικολούδη και “Πέρσες” του Αισχύλου -Κουν, Γιάννης Χρήστου, Τσαρούχης· πάντα ευγνωμονώ τον Κουν γιατί ήταν η αρχή να αλλάξει, σιγά σιγά, η ζωή μου· μετά Λεωνίδας Τριβιζάς, Αλέξης Σολομός, Μίνως Βολανάκης, Κώστας Τσιάνος, Σταύρος Τσακίρης και πολλοί άλλοι σπουδαίοι σκηνοθέτες και ηθοποιοί· αυτή ήταν η διαφορά με το σήμερα, είχαμε πρότυπα, Δασκάλους που προσπαθούσαμε να τους μοιάσουμε».
Και μια αναφορά, κάποιες θύμησες από θρυλικά ονόματα με τα οποία έχετε συνεργαστεί;
«Είναι τόσα πολλά, τι να πρωτοθυμηθώ· τα πρώτα χρόνια στο θέατρο Τέχνης, να τρέχω μετά την πρόβα στο υπόγειο με μια τυρόπιτα στο χέρι να μην αργήσω στη σχολή, τη μαγεία του απόλυτου θεατρανθρώπου Βολανάκη της απίστευτης γνώσης και δικαιοσύνης του θεάτρου, την προσέγγιση της γνώσης του θεάτρου από τον Τσαρούχη, την υπομονή και τη γνώση του λαϊκού θεάτρου από τον Ευγένιο Σπαθάρη, όταν μου μάθαινε την κίνηση στις φιγούρες στον μπερντέ και τη φωνή του Καραγκιόζη… τι να θυμηθώ, τι να ξεχάσω από τόσους σπουδαίους καλλιτέχνες».
Πόσο πλούσια η καλλιτεχνική σας πορεία! Υπάρχουν κάποιες στιγμές της που κρατάτε ως πιο ξεχωριστές; Που σας καθόρισαν, ίσως;
«Η ζωή μου καθορίζεται από τους ανθρώπους που γνώρισα και τους κουβαλάω μέσα μου σαν φυλαχτό, είναι μια αλυσίδα που ο κάθε κρίκος είναι πολύτιμος και με διαμορφώνει· δάσκαλοι και σπουδαία κείμενα· αυτά κουβαλάω».
Κοιτώντας μέσα από τον φακό όλης αυτής της διαδρομής σας -της τόσο πλούσιας και τόσο αξιακά «βαριάς», κάποιες σκέψεις σας για το σήμερα -της Τέχνης αλλά και της ζωής μας, γενικότερα;
«Τα σπουδαία γεγονότα και πρόσωπα αναδεικνύονται από την εποχή τους. Σήμερα, ζούμε μια εποχή αντί πνευματική, χωρίς μεγάλους συγγραφείς και καλλιτέχνες και χωρίς μεγάλους πολιτικούς ηγέτες. Στο θέατρο, οι νέοι σκηνοθέτες απ’ τη στιγμή που δεν υπάρχουν μεγάλοι σύγχρονοι συγγραφείς, παίρνουν έργα κλασικά πια και τα ανεβάζουν με έναν δικό τους τρόπο για να μιλήσουν για το σήμερα, άλλοτε πετυχημένο και άλλοτε όχι. Όσον αφορά την πολιτική, αν ρίξουμε μια ματιά παγκόσμια θα δούμε αμέσως τι συμβαίνει. Αισιόδοξος άνθρωπος από τη φύση μου, ελπίζω στη νέα γενιά· ότι κάποια στιγμή θα παρέμβει και θα αλλάξουν τα πράγματα».
Η πρώτη εικόνα που έρχεται στον νου, στο άκουσμα του τόπου καταγωγής σας, της αγαπημένης σας Μάνης;
«Η Μάνη και η Κοκκινιά με διαμόρφωσαν και με έκαναν να είμαι προσγειωμένος. Ταξιδεύω συχνά στη Μάνη, έχω συγγενείς. Όταν πατάω στο προγονικό χωριό μου, με την εκκλησία και το νεκροταφείο της οικογένειας, νιώθω γιατί έχω αυτόν τον χαρακτήρα, γιατί είμαι τόσο περήφανος και πολλές φορές εγωιστής -που αρκετές φορές με δυσκόλεψαν στη δουλειά και στη ζωή μου· καταλαβαίνω ότι είμαι η συνέχεια από κάτι που έρχεται από πολύ μακριά».
Μια γλυκιά εικόνα που κρατάτε από τα παιδικά σας χρόνια;
«Στο πατρικό σπίτι, οι μυρωδιές των φαγητών της μητέρας μου και της Σμυρνιάς γειτόνισσάς· και να λέει τον καφέ στην μητέρα μου και να της λέει: “βρε Σταματία, αυτός ο μικρός γιος σου δεν ξέρω τι θα γίνει, αλλά όταν μεγαλώσει θα τον δείχνουν με το δάχτυλο”· και η μητέρα μου να φοβάται και να λέει: “ωχ Παναγία μου! Κανένας κακούργος θα γίνει το παιδί μου”».
Κάτι που σας φτιάχνει τη διάθεση;
«Η θάλασσα που βλέπω από το παράθυρό μου και οι βόλτες που κάνω δίπλα της ή όταν κολυμπάω. Και όταν συναντάω ανθρώπους ευγενείς».
Και κάτι που τη χαλά;
«Οι αγενείς και αλαζόνες άνθρωποι».
Μια αγωνία σας;
«Έχοντας χάσει από πολύ νέος δικούς μου ανθρώπους, η αγωνία μου είναι η οικογένειά μου και αυτοί που αγαπώ να είναι καλά».
Κύριε Χρυσικάκο, να κλείσουμε με μια ευχή σας;
«Επειδή ζούμε δύσκολες μέρες, ευχή μου είναι να έχουμε ενσυναίσθηση και να μάθουμε να συγχωρούμε».
Ταυτότητα παράστασης
Θεατρική προσαρμογή – σκηνοθεσία-εικαστικά: Τάκης Χρυσικάκος
Συνεργάτης – σκηνοθέτης: Εμμανουέλα Αλεξίου
Επιλογές τραγουδιών: Χαΐνης Δημήτρης Αποστολάκης
Ημέρες και ώρες παραστάσεων:
Σάββατο 20:30
Κυριακή 20:30
Προπώληση εισιτηρίων: https://www.more.com/gr-el/tickets/theater/anafora-sto-gkreko-tou-n-kazantzaki/
Τιμές εισιτηρίων:
Γενική είσοδος: 15 ευρώ
Άνω των 65 και άνεργοι: 12 ευρώ
Φοιτητικό και κάτω των 25: 10 ευρώ
Διάρκεια: 85 λεπτ
