© Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη
«Η Πύλη της Κόλασης», το νέο έργο του Γιάννη Καλαβριανού παρουσιάζεται στην Κεντρική Σκηνή του Θεάτρου του Νέου Κόσμου [Αντισθένους 7 & Θαρύπου, Αθήνα].
Έχει ως αφετηρία δύο θυελλώδεις ερωτικές ιστορίες. Η πρώτη συνέβη τον 19ο αιώνα και συντάραξε το Παρίσι· δύο από τους σημαντικότερους γλύπτες του κόσμου, ο Αύγουστος Ροντέν και η Καμίγ Κλωντέλ ερωτεύονται. Ο Ροντέν, που διατηρούσε παράλληλα άλλη μόνιμη σύντροφο, ανακαλύπτει και εμπνέεται από την ιστορία ενός άλλου παράνομου ζευγαριού του 13ου αιώνα· ήταν ο Πάολο και η Φραντσέσκα, που έζησαν με τη σειρά τους έναν κρυφό έρωτα για εννέα χρόνια, γιατί η Φραντσέσκα ήταν παντρεμένη με τον αδερφό του, που τελικά θα τους δολοφονήσει.
Τέσσερις ερμηνευτές, στην πιο εικαστική μέχρι τώρα παράσταση του σκηνοθέτη, δημιουργούν έναν κόσμο για την αφύπνιση του ανθρώπινου πνεύματος, την προσπάθειά του να νικήσει τον χρόνο και την ασταμάτητη φόρα του να αναζητά τον έρωτα· δηλαδή, την αλήθεια.
Ο Γιάννης Καλαβριανός μίλησε μαζί μας.
Νέο έργο και νέα σκηνοθεσία. Μιλήστε μας για την διαδικασία συγγραφής του έργου αλλά και τη μεταφορά του επί σκηνής.
«Αν έπρεπε να ορίσουμε μία συγκεκριμένη αφετηρία ως έμπνευση του καινούριου έργου, θα λέγαμε πως ήταν ένας πίνακας, “Ο θάνατος της Φραντσέσκα ντα Ρίμινι και του Πάολο Μαλτέστα”, του Αλεξάντρ Καμπανέλ.
Εκεί, οι παράνομοι εραστές του 13ου αιώνα, Πάολο και Φραντσέσκα πέφτουν νεκροί, χτυπημένοι από το ξίφος του Τζιοβάνι, αδελφού του Πάολο και συζύγου της Φραντσέσκα.
Η ιστορία τους διαδραματίστηκε τον 13ο αιώνα και καταγράφηκε από τον Δάντη στην “Κόλαση”. Εξακόσια χρόνια μετά, ο γλύπτης Ογκίστ Ροντέν, έλαβε την ανάθεση να φτιάξει την πύλη για το νέο Μουσείο Διακοσμητικών Τεχνών που θα κατασκευαζόταν στη θέση του καμένου Παλαί Ντ’ Ορσέ. Άρχισε να διαβάζει την “Κόλαση” και μετέφερε τις ιστορίες και τα πρόσωπά της στο γλυπτό του, που ονόμασε “Πύλη της Κόλασης”. Ανάμεσά τους ήταν και οι Πάολο και Φραντσέσκα. Το κράτος ακύρωσε την κατασκευή του Μουσείου και ο Ροντέν πήρε τις φιγούρες που είχε βάλει στην “Πύλη” και έφτιαξε νέα γλυπτά, ανάμεσά τους τα πιο διάσημά του, τον “Σκεπτόμενο” και το “Φιλί”. Στο “Φιλί”, το ζευγάρι είναι ο Πάολο και η Φραντσέσκα. Την περίοδο που εμπνεόταν από την ερωτική ιστορία τους, ο ίδιος και η γλύπτρια Καμίγ Κλοντέλ ζούσαν τη δική τους παράφορη ιστορία έρωτα και δημιουργίας. Ο Ροντέν έγινε διάσημος και η Κλοντέλ κλείστηκε σε ψυχιατρείο για 30 χρόνια, μέχρι το τέλος της ζωής της.
Τελικά, το Μουσείο φτιάχτηκε 100 χρόνια μετά· είναι το γνωστό Μουσείο Ορσέ και φιλοξενεί την “Πύλη της Κόλασης” και τον πίνακα του Καμπανέλ.
Το γεγονός, λοιπόν, πως βρισκόμουν στο σημείο που διασταυρώνονταν οι δύο ιστορίες ήταν η απαρχή της ιδέας της παράστασης.
Ξεκίνησα να μελετάω τη ζωή τους με τη βοήθεια της ιστορικού Ελένης Δρίβα, που ανέτρεξε σε βιβλιοθήκες και μελέτες, μια και τα στοιχεία που υπήρχαν στο διαδίκτυο δεν ήταν επαρκώς τεκμηριωμένα και είχαν αποκτήσει διαστάσεις θρύλου. Παράλληλα, συγκέντρωνα το υλικό για τη ζωή και το έργο του Ροντέν και της Κλοντέλ.
Η περίοδος μελέτης ήταν πολύ εκτεταμένη και το υλικό που συγκεντρώθηκε τεράστιο. Κατόπιν, έγινε μια γενναία επιλογή των πραγματολογικών στοιχείων που θα έμεναν στο κείμενο. Είχα αποφασίσει πως ο θίασος θα αποτελούνταν από τέσσερις ηθοποιούς, που ήδη είχαν λάβει οδηγίες και υλικό μελέτης για τα ιστορικά πρόσωπα και ξεκίνησα το γράψιμο των δύο παράλληλων ιστοριών. Δεν ήθελα μια παρατακτική παράθεση των ζωών τους και έγραφα έχοντας στο μυαλό μου την παράλληλη σκηνική εξέλιξή τους, που, έτσι κι αλλιώς, θα ήταν απλώς η αφετηρία. Δεν είναι μια παράσταση ντοκιμαντέρ για τη γλυπτική ούτε ένα έργο βιογραφιών, αλλά μια παράσταση για τον χρόνο, για τη ζωή που επιμένει και για το τι αφήνουμε ως αποτύπωμα του περάσματός μας από τη ζωή».
Ποια στοιχεία σας ενέπνευσαν και σας συγκίνησαν στη σχέση των Ροντέν και Κλοντέλ, και ποια η σύνδεσή τους με το δεύτερο ζευγάρι, Φραντσέσκα και Πάολο;
«Ο Ροντέν και η Κλοντέλ ήταν δύο πολύ ιδιαίτερες περιπτώσεις ανθρώπων. Εργατικοί, επίμονοι, ταλαντούχοι, ριψοκίνδυνοι, έζησαν έμπλεοι πάθους και έντασης. Έχοντας, όμως, και πολλές διαφορές. Ο Ροντέν υπέμεινε για πολλά χρόνια την έλλειψη αναγνώρισης και συνέχισε να προσπαθεί· αντίθετα, αυτό τσάκισε την Κλοντέλ, που παράλληλα δεν είχε τη στήριξη της δικής της οικογένειας. Ο Ροντέν είχε μια άλλη σταθερή σύντροφο και αυτό έκανε ακόμη χειρότερη τη δική τους σχέση. Όμως, η φόρα τους ήταν τέτοια που δεν θα άφηναν τη ζωή να τους κατευθύνει. Προσπάθησαν, λοιπόν, να την ορίσουν εκείνοι, ακριβώς όπως προσπάθησαν και ο Πάολο με τη Φραντσέσκα. Ο Ροντέν εμπνεύστηκε από αυτούς και έφτιαξε το διασημότερο γλυπτό του, “Το Φιλί”, και με κάποιον τρόπο η ζωή τους στοίχειωσε και τη δική του με την Κλοντέλ. Είναι πολύ περίεργο, πώς οι άνθρωποι ζούμε παρόμοιες ιστορίες, ακόμη και αν μας χωρίζουν 600 χρόνια. Τελικά, το υλικό μας είναι κοινό, αλλάζει μόνο το πλαίσιο και η μόδα».
Ο Ροντέν γνωρίζει την καταξίωση ενώ η Καμίλ Κλοντέλ συντρίβεται από το βάρος της πατριαρχικής εποχής. Πόσα συνδέουν τη σημερινή εποχή μας με τον 19ο αιώνα στη σχέση των δύο φύλων.
«Η Κλοντέλ πιέστηκε από πολλά. Η πατριαρχική εποχή ήταν το πρώτο, που δεν της επέτρεψε καν να φοιτήσει στη Σχολή Καλών Τεχνών που τότε, δεν δεχόταν γυναίκες. Η πιεστική φιγούρα της μητέρας της, που δεν συμπάθησε ποτέ τις καλλιτεχνικές ανησυχίες της κόρης της, ήταν ο δεύτερος πόλος πίεσης. Ακολούθησαν η επαγγελματική αναγνώριση του συγγραφέα και διπλωμάτη αδελφού της, Πωλ, που επίσης δεν συμπαθούσε την καλλιτεχνική της ενασχόληση και τη σχέση της με τον Ροντέν· και, τέλος, αυτή καθαυτή η σχέση της με έναν τιτάνα της τέχνης, απολύτως αφοσιωμένο στο έργο του, με ό,τι αυτό φανταζόμαστε πως συνεπάγεται, επιδείνωσαν την ήδη επιβαρυμένη ψυχική της υγεία, την ύπαρξη της οποίας δεν πρέπει να αγνοούμε. Η Κλοντέλ είχε ιατρικώς τεκμηριωμένα ψυχιατρικά ζητήματα· το μεγάλο ερώτημα είναι αν αυτά ήταν τόσο σοβαρά που επέτρεψαν τον εγκλεισμό της σε ψυχιατρείο για 30 χρόνια. Σήμερα, δεν μπορούμε σαφώς να μιλάμε για συνθήκες πατριαρχικής καταπίεσης με την ίδια ένταση, σίγουρα όμως γυναίκες και άνδρες δεν απολαμβάνουμε ίδιων προνομίων, επιλογών, αμοιβών και ελευθερίας και αυτό αποδεικνύεται από όλους τους σχετικούς δείκτες, ακόμη και στις πιο ευημερούσες χώρες. Μπορεί, πλέον, να θεωρούμε τη φοίτηση των γυναικών στην Καλών Τεχνών ως κάτι αυτονόητο, πόσοι όμως από εμάς παρακάμπτουμε το φύλο όταν αναφερόμαστε στην ανάληψη θέσεων εξουσίας από τις γυναίκες; Δυστυχώς, έχουμε ακόμη πολύ δρόμο να διανύσουμε, και αυτό καλό θα ήταν να μην το ξεχνάμε ποτέ».
Στα μάτια σας, η Κλοντέλ είναι μια τραγική φιγούρα ή μπορεί να θεωρηθεί και σύμβολο γυναικείας χειραφέτησης;
«Όλοι οι άνθρωποι είμαστε τραγικές φιγούρες, με όρους δραματικούς. Η ζωή της είναι φανερά δύσκολη, γιατί επιχείρησε να τη ζήσει με τους όρους που εκείνη επιθυμούσε, έξω από τις επιταγές και τα όρια που επεφύλασσαν για το φύλο της, άρα σίγουρα θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως πρότυπο χειραφέτησης. Τα πρότυπα όμως δεν περιορίζονται στα φύλα. Θα προτιμούσα, λοιπόν, να μιλούσαμε για σύμβολο χειραφέτησης και ελεύθερων επιλογών για όλους τους ανθρώπους που ακολουθούν τις επιθυμίες τους».
Μιλήστε μας, λίγο, για την ομάδα ηθοποιών και για την επιλογή τους, σε ένα τόσο ιδιαίτερο έργο.
«Συνηθίζω να δουλεύω με σταθερή ομάδα συνεργατών, με τους οποίους έχει αναπτυχθεί μια κοινή γλώσσα και, θέλω να ελπίζω, αλληλεκτίμηση. Βασική προϋπόθεση πέρα από τις τεχνικές δυνατότητες είναι να πάντα να υπάρχει ένα είδος καλλιέργειας. Η κουλτούρα πρέπει να είναι αδιαπραγμάτευτο συστατικό των εφοδίων ενός καλλιτέχνη. Δεν μπορείς να μεταφέρεις ένα κείμενο στη σκηνή αν δεν έχεις διαβάσει και δύο βιβλία στη ζωή σου. Θα μπορέσεις, φυσικά, να το πεις. Αλλά δεν θα το μεταφέρεις. Έχω ευτυχήσει να συνεργάζομαι με καλλιεργημένους ηθοποιούς, που εκτιμούμε, συγκινούμαστε και γελάμε με τα ίδια πράγματα. Για τη συγκεκριμένη παράσταση έγινε και ακρόαση νέων ηθοποιών και φτιάχτηκε μία ομάδα τεσσάρων, ομοιόστροφων και με κοινό στόχο καλλιτεχνών. Έτσι, έχουμε τους δόκιμους Γιώργο Γλάστρα και Χριστίνα Μαξούρη, μαζί με τους νεότερους Κωνσταντίνο Ζωγράφο και Λυγερή Μητροπούλου. Χαίρομαι, ιδιαίτερα, που σε μια εποχή απόλυτης ατομικότητας δουλεύω με ανθρώπους που έχουν ως κοινό στόχο την παράσταση και όχι την ατομική τους προβολή. Μόνο έτσι μπορεί να ξεχωρίσει κάποιος, όταν βρίσκεται σε ένα περιβάλλον ικανών ανθρώπων που προσπαθούν για το καλύτερο».
Μιλήστε μας για τα επόμενα σχέδιά σας.
«Διαβάζω και προετοιμάζομαι για να μπορέσουν να πραγματοποιηθούν. Προς το παρόν, και μετά την ολοκλήρωση των παραστάσεων στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, θα παίξουμε την άνοιξη στη Θεσσαλονίκη και την Κομοτηνή».
Ταυτότητα παράστασης
Κείμενο−Σκηνοθεσία: Γιάννης Καλαβριανός
Σκηνικά: Μαρία Καραθάνου
Κοστούμια: Βάνα Γιαννούλα
Μουσική: Θοδωρής Οικονόμου
Κίνηση: Μαριάννα Καβαλλιεράτου
Σχεδιασμός φωτισμών: Εβίνα Βασιλακοπούλου
Ηχητικός σχεδιασμός: Κώστας Μπώκος
Βίντεο: Βασίλης Κουντούρης
Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή
Βοηθός σκηνοθέτη: Αλεξία Μπεζίκη
Βοηθός ενδυματολόγου: Τζίνα Ηλιοπούλου
Ιστορικός σύμβουλος: Ελένη Δρίβα
Παίζουν: Γιώργος Γλάστρας, Κωνσταντίνος Ζωγράφος Χριστίνα Μαξούρη, Λυγερή Μητροπούλου
Σε βίντεο: Λυδία Φωτοπούλου
Συμπαραγωγή: Θέατρο του Νέου Κόσμου – Εταιρεία Θεάτρου Sforaris – ΔΗΠΕΘΕ Κομοτηνής
Με την υποστήριξη του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδος
Θέατρο του Νέου Κόσμου – Κεντρική Σκηνή (Αντισθένους 7 & Θαρύπου) Παραστάσεις από 1η Νοεμβρίου 2024, κάθε Τετάρτη 18.30, Παρασκευή 21.00, Σάββατο 21.15 και Κυριακή 18.30
Εισιτήρια: https://nkt.gr/plays/h-pylh-ths-kolashs/ & https://www.more.com/theater/i-pyli-tis-kolasis/
