Το Επί Κολωνώ παρουσιάζει την παράσταση «Στέλιος Κασόνγκο» του Γιώργου Χατζηνικολάου σε σκηνοθεσία του ιδίου και της Ελένης Σκότη. Η νέα παράσταση της Ομάδας Νάμα είναι ένα δικό της καλλιτεχνικό δημιούργημα, από την έρευνα -με την ουσιαστική συμβολή του Σαμουήλ Ακίνολα- στα προβλήματα της μαύρης κοινότητας στην Αθήνα, και το κείμενο έως το τελικό ανέβασμά της επί σκηνής.
Τον Άλκη ερμηνεύει ο Άγης Εμμανουήλ· μιλήσαμε μαζί του.
«Στέλιος Κασόνγκο»· μιλήστε μας για το θεατρικό έργο και τα μηνύματά του.
«Με θρυαλλίδα ένα οικογενειακό δράμα, μυστικά και “λάθη” από το παρελθόν που τοκίζονται συν τω χρόνω, αποκαλύπτονται δηλητηριώδεις πλευρές των ψυχών των ανθρώπων με ολέθρια αποτελέσματα. Στο “Στέλιος Κασόνγκο” υπάρχουν δύο αντίπαλα στρατόπεδα διαφορετικής ισχύος και εύκολα μπορούμε να κάνουμε αναγωγή σε οποιοδήποτε πλαίσιο -οποιοδήποτε διαπροσωπικό, μεταξύ κοινωνικών ομάδων, οπαδικό, κρατών, εθνών, θρησκειών, αρκεί στην αναγωγή να υπάρχει ένας ισχυρός που θέλει να κυριαρχήσει και ένας αδύναμος που θέλει απλώς να συνυπάρξει. Μέσα, λοιπόν, από τον εγωισμό που οδηγεί στη σύγκρουση ξεπροβάλλουν θέματα όπως ο ρατσισμός, η πατριαρχία, όμως από την άλλη αναδεικνύεται η δημιουργικότητα, το “if you can dream it you can do it”, η δύναμη της αγάπης που είναι ό,τι πιο δυνατό, το οποίο κάνει τους ανθρώπους να μιλάνε με τις ψυχές τους, άρα πέρα από την ύλη».
Πείτε μας λίγα λόγια για τη συνεργασία σας με την Ομάδα Νάμα.
«Πρόκειται για ανθρώπους-η Ελένη Σκότη και ο Γιώργος Χατζηνικολάου- που η ζωή τους είναι το θέατρο, που εργάζονται σε αυτό που αγαπούν και γι’ αυτό είναι ακούραστοι, μην έχοντας χάσει καθόλου από τον παιδικό ενθουσιασμό της δημιουργίας. Δεν ήταν λίγες οι φορές στις πρόβες που έβλεπα την αδιάκοπη και αμείωτη ενεργητικότητα της Ελένης και του Γιώργου και προσπαθούσα να τους φανταστώ επί τω έργω 20-30 χρόνια πριν. Υπήρχε, επίσης, μια καθαρότητα, μια καλοσύνη και ένα νοιάξιμο στις συμπεριφορές των σκηνοθετών προς εμάς. Αν και με την Ελένη είχαμε συνεργαστεί το 2014 στην “Εκδοχή του Μπράουνινγκ” με τον Δημήτρη Καταλειφό επανασυστηθήκαμε στη δράση “2421 χιλιόμετρα για την κλιματική αλλαγή”, που πραγματοποίησα πριν δύο χρόνια. Έγινε από το πουθενά βασική χορηγός μου κουράγιου. Διαθέτει έναν παιδικό παρορμητισμό που μπορεί να είναι εξαιρετικά ωφέλιμος στη σκηνοθεσία, μιας και ηλεκτροδοτεί με ενέργεια διαρκώς την ομάδα. Από την άλλη, ο Γιώργος -συζητήσιμος συγγραφέας και συσκηνοθέτης, ήρεμη δύναμη, υπήρξε το κατάλληλο συμπλήρωμα για να κρατούνται οι ισορροπίες, σε μια δίμηνη κοπιαστική και για μένα ψυχοσωματικά επώδυνη σε σχέση με τον “Άλκη”, καταβύθιση στον κόσμο του “Στέλιου Κασόνγκο”».
Και για τον ρόλο σας.
«“Είμαι ο Άλκης”, κατά το “κι εγώ είμαι ο Στέλιος Κασόνγκο” που μου αντιγυρίζει ο “εχθρός” μου στο έργο. Έχω αποδράσει πριν είκοσι ένα χρόνια στην Αμερική για να γλιτώσω από κάποιους επικίνδυνους τύπους από τους οποίους δανείστηκα χρήματα για μια δουλειά που απέτυχε. Κατά κάποιο τρόπο, ρίχνω μαύρη πέτρα στην πατρίδα μου και ξεκινάω μια καινούρια ζωή στη χώρα των ευκαιριών και συγκεκριμένα στο Ντάλας, όπου τελικά τα καταφέρνω και πετυχαίνω ως μεσίτης. Η μόνη μου σύνδεση με την Ελλάδα είναι ο πατέρας μου, αλλά τα πράγματα αλλάζουν όταν σε ένα τηλεφώνημα προς αυτόν ακούω από κάποιον άγνωστο που ισχυρίζεται πως είναι γιος του, πως πέθανε. Το άκουσμα της είδησης είναι ικανό για να ενεργοποιήσει θαμμένα συναισθήματα και να επιστρέψω στην Αθήνα του 2023 για να διεκδικήσω το μοναδικό κληροδότημα της προηγούμενης ζωής μου, που από ένα γύρισμα της τύχης ανήκει πλέον κατά το ήμισυ σε κάποιον ετεροθαλή αδερφό. Ο Χρήστος προέκυψε από ένα “στιγμιαίο λάθος” του πατέρα, που όμως είχε διαρκέσει δύο ολόκληρα χρόνια, αρκετά για να δημιουργήσει ανεπανόρθωτα προβλήματα σε μένα και τη μητέρα μου· και μαζί με μια θεία του έχουν προλάβει να επενδύσουν στο πρώην λαστιχάδικο, με στόχο να το μεταμορφώσουν σε μουσικό χώρο. Τα πράγματα επιβαρύνονται όταν διαπιστώνω πως αυτός ο αδελφός συνεργάζεται με έναν μαύρο, ο οποίος λόγω των πεποιθήσεων μου, αποτελεί κόκκινο πανί από την πρώτη συνάντησή μας. Η ημιυπόγεια αποθήκη γίνεται σύντομα μια “Λωρίδα Γάζας” και η σύγκρουση του Άλκη με τους άλλους τρεις ολέθρια».
Το έργο θίγει ζητήματα όπως ο ρατσισμός / οι φυλετικές διακρίσεις. Σε ποιες κοινωνικές παθογένειες πιστεύετε πως οφείλεται το γεγονός πως το 2023 αυτά τα ζητήματα είναι ακόμα κυρίαρχα και παρόντα;
«Στο ότι ο άνθρωπος παραμένει, παρά τα συγκλονιστικά επιτεύγματά του, δίποδο. Κάκιστα μας τοποθετούμε στην κατηγορία homo sapiens sapiens. Ο Χόκινγκ έλεγε: “αν όχι μέχρι το τέλος του αιώνα που προβλέπω εγώ, σε 200-300 χρόνια ο πλανήτης θα γίνει μη κατοικήσιμος και ο άνθρωπος θα πρέπει να στρέψει την προσοχή του και να οραματιστεί το μέλλον του προς τον ουρανό και τον γαλαξία. Για να το κάνει θα πρέπει να μονοιάσει με τον συνάνθρωπό του ώστε να συνεργαστεί για την επίτευξη αυτού του στόχου και για να το πετύχει θα πρέπει να απαλλαγεί από τα εγωιστικά και επιθετικά ένστικτά του”. Το σύστημα είμαστε όλοι μας και όχι μόνο αυτοί που κρατάνε την εξουσία. Ακόμα κι ένας απλός άνθρωπος μπορεί να αλλάξει τα πράγματα, ένας σύγχρονος Σπάρτακος ή σύγχρονος Δαυίδ· οπότε η ευθύνη είναι του καθενός. Η Νωθρότητα είναι πιστεύω η μεγαλύτερη “πληγή”, η μεγαλύτερη πανδημία στην Ανθρωπότητα (είναι κωμικοτραγικό ότι οι δύο λέξεις μοιάζουν τόσο), η οποία δημιουργείται από τον φόβο. Η νωθρότητα, λοιπόν, σου ρουφάει την ενέργεια, σου αφαιρεί κάθε ίχνος ενσυναίσθησης, σε αποχαυνώνει και πριν το καταλάβεις έχεις τελειώσει. Λογικά τα πράγματα θα αλλάξουν, όπως πάντα υπάρχει το άλλο μέρος της εξίσωσης, νιώθω πως είμαστε σε μια παγκόσμια μετάβαση, πως η ιστορία είναι γκαστρωμένη, το πρόβλημα όμως σε αυτή τη φάση είναι πως με 35 βαθμούς Κελσίου τον Νοέμβρη στην Κρήτη, τα σημάδια λένε πως δεν έχουμε και πολύ χρόνο».
Είστε ένας καλλιτέχνης με αξιοσημείωτη ακτιβιστική δράση και ευαισθησία στα περιβαλλοντικά ζητήματα. Πείτε μας λίγα λόγια για τις περιβαλλοντικές σας δράσεις. Στην Ελλάδα, είμαστε πιστεύετε πίσω σχετικά με άλλες ευρωπαϊκές χώρες στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση;
«Για να είμαι βάναυσα ειλικρινής, δεν αισθάνομαι καλλιτέχνης. Εξερευνητής θα μου ταίριαζε περισσότερο, οραματιστής και επαναστάτης (Προς “Θεού” μη δώσει ο αναγνώστης μεγαλειώδες φορτίο στη λέξη επαναστάτης). Εξαιτίας αυτής της Ανάγκης να αλλάξω τον κόσμο (“Τίποτα πιο δυνατό από την Ανάγκη” -Σοφοκλής, Αντιγόνη) και της έλξης προς την ανακάλυψη του Δρόμου προς την Ουτοπία κάνω ό,τι κάνω στη ζωή μου. Λειτουργώ σαν να είμαι παιδί που έχει εκατομμύρια κι έτσι αν μου τη “δώσει”, όπως πριν περίπου τρία χρόνια καθώς παρακολουθούσα το ντοκιμαντέρ του Σερ Ντέιβιντ Ατένμπορο “A life on our planet”, να αποφασίζω σε ένα κλάσμα του δευτερολέπτου, αφήνοντας στην άκρη την “κανονική” ζωή μου, να δημιουργήσω ένα “Σύμπαν” πραγματοποιώντας μια ακτιβιστική δράση… Χρησιμοποίησα, λοιπόν, για άλλη μια φορά, μετά τον Ιούλιο του 2014 που είχα τρέξει “240 χιλιόμετρα για τον Αιγιαλό”, το άλλο πάθος μου, το τρέξιμο, αυτή τη φορά για “2421 χιλιόμετρα για την κλιματική αλλαγή”. Χρειάστηκαν 87 μέρες για να τρέξω μέχρι τη Γλασκώβη που διοργανωνόταν η 26η Διάσκεψη του Ο.Η.Ε (2021) για την κλιματική αλλαγή. Τερμάτισα τη σύγχρονη χωρίς υπερβολή Οδύσσεια στις 5 Νοεμβρίου και την επόμενη μέρα παραβρέθηκα στη μεγάλη διαδήλωση ανθρώπων από πάρα πολλές χώρες του κόσμου, πρώτα και κύρια από χώρες που πλήττονται άμεσα από την κλιματική αλλαγή, που ήδη έχει γίνει κρίση και πολύ πιθανό να γίνει κλιματική κατάρρευση. Η Γκρέτα Τούνμπεργκ λέει: “πρέπει να αντιδράσουμε λες και έχει πάρει φωτιά το σπίτι μας, γιατί έχει πάρει”, ο Γιόχαν Ρόκστρεμ: “πρέπει να κινητοποιηθούμε σαν να πρόκειται να πέσει αστεροειδής στη Γη” κι εγώ πως δεν είμαστε επτάψυχες γάτες για να χαζεύουμε τη νταλίκα που έρχεται καταπάνω μας να μας μετατρέψει σε γατόπιτα. Στη μεγάλη διαδήλωση στη Γλασκώβη έχασα σχεδόν όλες τις ελπίδες μου γιατί δεν είδα παλμό ανάλογο της κρισιμότητας των καιρών από τους διαδηλωτές. Στα μάτια μου έμοιαζαν σαν ηττημένοι, σα να εκτελούσαν μηχανικά ένα μάταιο καθήκον. Πάλι μπορεί η συχνότητα που λειτουργούσα μετά τον Άθλο να με έκανε απαιτητικό υπέρ του δέοντος. Θα δείξει…
Πίστευα πως έκανα μια δράση σε σχέση με την κλιματική αλλαγή αλλά αυτό ήταν τελικά μια αφορμή για να βγάλω μια κραυγή σαν αυτή που είχε βγάλει στο “Braveheart” στην τελευταία σκηνή ο Μελ Γκίμπσον. Μετά από καιρό, συνειδητοποίησα το βαθύτερο κίνητρό μου που με ώθησε να κάνω αυτόν τον Φορεστγκαμπιγκό συναισθηματικό υπαρξιακό Υπερμαραθώνιο. Ήταν, ίσως, πιο δύσκολο να φτάσω στην αφετηρία στις 11/8/2021 γιατί προκειμένου να κατορθώσω την πολύ δύσκολη παραγωγή, να υπερπροπονηθώ, να προλάβω να κάνω αποκατάσταση από την αρθροσκόπηση αρχές Ιουνίου, έπρεπε επιπλέον να μη λυγίσω απέναντι στην υποκρισία και την περιφρόνηση που δέχτηκα, παρά το ότι είχα ήδη στο παλμαρέ μου την αξιοπιστία της προηγούμενης δράσης για τον Αιγιαλό. Αυτό που ακολούθησε άλλαξε τη ζωή μου και το προτείνω ανεπιφύλακτα στον καθένα, να πραγματοποιήσει δηλαδή τη δική του “Γλασκώβη”.
Υπήρξε μια μέρα που μετά από 62 χιλιόμετρα κατέληξα από τη Ντιζόν σε μια μικρή, “έρημη” πόλη στην κεντρική Γαλλία, τη Λε Λωμ. Είχε τρεις βαθμούς Κελσίου, δεν είχα νερό, βρήκα καταφύγιο σε ένα αποθηκάκι για ποδήλατα και όταν άνοιξε δίπλα ο σταθμός των τραίνων στις πέντε το πρωί, βίωσα την απόλυτη ικανοποίηση-δικαίωση- πληρότητα μόνο και μόνο επειδή θα έπαιρνα νερό από το μηχάνημα και θα ζεσταινόμουν. Τα μαθήματα ζωής είναι εκεί έξω, αρκεί να θες να τα πάρεις…
Στις μέρες μας δε μπορούν να υπάρχουν αξιοσημείωτες διαφορές μεταξύ ανθρώπων που κατοικούν σε διαφορετικές χώρες του Δυτικού κόσμου ή και γενικά, λόγω της σύνδεσης, λόγω της παγκοσμιοποίησης και λόγω της ταχύτητας της πληροφορίας. Υπάρχει το ντοκιμαντέρ μιας … “συναδέλφου” ακτιβίστριας, της Κριστίνα Πάλτεν, το “Alone through Iran”. Η Κριστίνα έτρεξε όλο το Ιράν, μόνη, γυναίκα, με σκοπό να διαλύσει τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που διακατέχουν έναν Δυτικό σε σχέση με λαούς όπως ο Ιρανικός και όντως το κατάφερε με συγκλονιστικό τρόπο και όντως γνωρίσαμε μέσα από τις λήψεις της κάμεράς της ανθρώπους που δε διαφέρουν όσο νομίζουμε από εμάς.
Τρεις και πλέον μήνες λοιπόν, έζησα τους Βόρειους Ιταλούς και τους ακτιβιστές τους, τους Γάλλους, τους Άγγλους και τους Σκωτσέζους. Πολλές φορές όταν συνομιλούσα μαζί τους ή όταν τους παρατηρούσα, έκανα προσπάθεια να διακρίνω τις διαφορές τους από εμάς. Τι κι αν έχουν καλύτερο κράτος από εμάς, τι κι αν έχουν καινοτόμο ιδιαιτερότητα που εμείς τη συνθλίβουμε ανάμεσα στην προσπάθεια να βρούμε έναν βηματισμό προς την ωριμότητα και την ανάγκη να βγάζουμε τον μήνα μας. Οι νοοτροπίες ομογενοποιούνται, όλοι μαζί προχωράμε, αλλά πιστεύω πως εάν δεν κάνει ο καθένας την προσωπική του υπέρβαση, στο βιβλίο της ιστορίας ενός επόμενου είδους του πλανήτη, θα καταλαμβάνουμε ένα κεφάλαιο πολύ μικρότερο από αυτό των δεινοσαύρων.
Έχουμε ξεχάσει να αγωνιζόμαστε για το γενικό καλό και δεν εννοούμε αυτό που λέμε. Αυτό το τελευταίο υπάρχει ιδιαίτερα στην τέχνη της Υποκριτικής. Το διαπιστώνω όλο και περισσότερο τα τελευταία πέντε χρόνια ως μέλος και τα τελευταία δύο ως Πρόεδρος της Επιτροπής του Υπουργείου Πολιτισμού για τις πτυχιακές εξετάσεις των ιδιωτικών Δραματικών Σχολών -θα κάνω σύντομα κάτι για αυτό. Βλέπω όλο και μεγαλύτερο αριθμό τελειόφοιτων με αυτό που λέμε ταλέντο, αλλά σπάνια κάποιον ή κάποιαν που αναδεικνύει το πνεύμα του κλασικού συγγραφέα. Τα τελευταία δύο χρόνια, μόνο ένα κορίτσι “καιγόταν σαν τα κίτρινα ρωμαϊκά κεριά”. Φέρνουμε τα πράγματα στα ασήμαντα μέτρα μας ενώ το ζητούμενο είναι το αντίθετο και επιπλέον, όπως είπε και κάποιος,… “Πολλά ατομικά καλά φέρνουν πάντα ένα μεγάλο κακό”».
Τα τελευταία χρόνια η μυθοπλασία στις τηλεοπτικές σειρές έχει ανακάμψει. Ποιες είναι οι δικές σας εντυπώσεις από τις σειρές των τελευταίων ετών;
«Παρακολουθώ τα πάντα ως “λευκό χαρτί”. Ο πιο μη συμβατός άνθρωπος με μένα αν είναι αληθινός επί σκηνής το αναγνωρίζω χωρίς δεύτερη σκέψη. Στην τηλεόραση τα κείμενα δεν είναι αντίστοιχα κλασικού θεατρικού έργου, οπότε δε μπορεί να παραχθεί κάτι μεγαλειώδες. Αυτός ήταν και ο λόγος που ενώ άρχισα αυτό που λέμε καριέρα ως πρωταγωνιστής σε σήριαλ του Mega, αμέσως έχασα τη διάθεση για αυτό το κομμάτι της δουλειάς και μετά από 5-6 χρόνια παρουσίας μου σε καλές δουλειές δεν ξανάπαιξα. Είναι, επίσης, και η φύση της σημερινής τηλεόρασης, ακόμα και στις καλύτερες των περιπτώσεων. Απαιτείται ταχύτητα που οδηγεί στην εξωτερικότητα, την περιγραφή και με μαθηματική ακρίβεια στην επιφάνεια. Είναι και τα σενάρια τόσο προβλέψιμα. Αναρωτιέμαι αν οι ζωές των σεναριογράφων είναι το ίδιο… Πιστεύω πως όχι. Πώς γίνεται, όχι μόνο στην τηλεόραση αλλά και στο θέατρο και στον κινηματογράφο, να μετατρεπόμαστε σε στερεοτυπικούς ανόητους ανθρώπους που δε μπορούμε να αντιληφθούμε κάποιον που κινείται πίσω μας στα δύο μέτρα, σε ένα επικίνδυνο δρομάκι νύχτα χειμώνα… Εκτός από το τρέιλερ του “Milky Way”, δε μου έχει κινήσει κάτι άλλο το ενδιαφέρον, αλλά κι αυτό όταν είδα ένα επεισόδιο μου θύμισε τόσο πολύ αμερικάνικο ανεξάρτητο σινεμά που δεν το αναζήτησα ξανά. Φανταστείτε πως προτιμούσα να βλέπω κάποιους κύκλους Survivor, γιατί επρόκειτο για ένα πρόγραμμα που όσο κι αν ήθελε κανείς να το κατευθύνει, να το δραματοποιήσει, να υπερβάλλει, ήταν αδύνατο να αλλοιώσει πραγματικά αληθινές στιγμές. Νομίζω, αν ο μέσος άνθρωπος -που σε αυτούς ανήκω- συνειδητοποιήσει τις απίστευτες δυνατότητές του και νιώσει κάτι ολοκληρωτικό στη ζωή του ή θα κλείσουν οι τηλεοράσεις ή τα σήριαλ θα γίνουν καλύτερα από κινηματογραφικά αριστουργήματα».
Επανερχόμενοι στην παράσταση «Στέλιος Κασόνγκο», ποια είναι για εσάς τα δυνατά της σημεία και για ποιους λόγους θα προτείνατε στους θεατές να έρθουν στην παράσταση;
«Το δυνατότερο σημείο είναι η ψυχή της ομάδας που σφυρηλατήθηκε από την Ελένη και τον Γιώργο και η αλήθεια που πασχίζουμε να βγάλουμε επί σκηνής, ώστε να αναδείξουμε το βάθος του έργου του Γιώργου. Είναι, επίσης, η διαρκής προσπάθεια και ο αγώνας να επικοινωνήσουμε πραγματικά, ώστε να παράξουμε κάτι όσο πιο κοντά σε Ελευσίνιο Μυστήριο και να εκπέμψουμε φως· έστω κι αν από την πλευρά μου υποδύομαι ίσως τον πιο ελεεινό σκοτεινό χαρακτήρα που υπάρχει στο θέατρο».
Ταυτότητα Παράστασης
Μυθοπλασία / Κείμενο: Γιώργος Χατζηνικολάου
Σκηνοθεσία: Ελένη Σκότη, Γιώργος Χατζηνικολάου
Σκηνικά, συνεργάτης σκηνοθεσίας: Γιώργος Χατζηνικολάου
Κοστούμια: Μαρία Αναματερού
Φωτισμοί: Αντώνης Παναγιωτόπουλος
Μουσική & Sound design: Στέλιος Γιαννουλάκης
Φωτογραφίες: Γιώργος Χατζηνικολάου
Βοηθός σκηνοθέτιδος: Βίκη Σταμούλη
Σχεδιασμός οπτικής ταυτότητας: Ιωάννης Κ. Τσίγκας
Τρέιλερ παράστασης: Στέφανος Κοσμίδης
Social Media: Δανάη Γκουτκίδου
Υπεύθυνοι επικοινωνίας παράστασης: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας
Διεύθυνση Παραγωγής: Μαρία Αναματερού
Παραγωγή: Ομάδα Νάμα
Ερμηνεύουν: Σαμουήλ Ακίνολα, Τζίνη Παπαδόπουλου, Άγης Εμμανουήλ, Πάρης Σκαρτσολιάς
