«Το ερωτευμένο σύννεφο» της Σοφίας Καμαγιάννη, η εξαιρετικά επιτυχημένη όπερα για παιδιά -άνω των οκτώ ετών, και νέους, βασισμένη στο ομώνυμο παραμύθι του Ναζίμ Χικμέτ, σε λιμπρέτο Ελένης Ζαφειρίου και σκηνοθεσία Ελένης Ευθυμίου επιστρέφει στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ [λεωφ. Συγγρού 364, Καλλιθέα]. Το έργο, υψηλών συμβολισμών και συναισθηματικού πλούτου, είναι ένα μαγευτικό παραμύθι από την Ανατολή που υμνεί τον άνθρωπο.
«Το Ερωτευμένο σύννεφο» θα ανέβει στις 30 Νοεμβρίου και 1, 2 και 3 Δεκεμβρίου, εξακολουθώντας να ταξιδεύει τους θεατές σε τόπους και χρόνους μακρινούς μέσα από τη δύναμη της μουσικής και της ποίησης.
Η Σοφία Καμαγιάννη μίλησε μαζί μας.
Τι σας ενέπνευσε στο κείμενο του Ναζίμ Χικμέτ για τη σύνθεση της όπερας;
«Πρώτα από όλα, η τρυφερότητά του. Παράλληλα, ο πολύ απλός και άμεσος τρόπος που μιλά για τόσο υψηλά νοήματα, και άρα τα διαφορετικά επίπεδα ανάγνωσης μέσω των συμβολισμών. Νοήματα όπως η ελευθερία, η αλληλεγγύη, η φιλία, η δύναμη της συλλογικότητας έναντι στο άδικο. Μετά, το ότι χρησιμοποιεί και στοιχεία της φύσης, και έτσι η μεγάλη εικόνα του κύκλου της ζωής ανοίγεται ακόμα περισσότερο στον χρόνο».
Τι σας οδήγησε στην απόφαση να δώσετε στην χορωδία Rosarte τον πρωταγωνιστικό ρόλο του αφηγητή;
«Ο “πρωταγωνιστικός ρόλος” και ο “αφηγητής” είναι μια διαδικασία σε δύο στάδια. Πολύ συχνά θέτω τον εαυτό μου σε μία πρόκληση, η οποία θα με απασχολήσει σε όλη τη δημιουργική διαδικασία. Με τη χορωδία Rosarte μάς ένωναν μουσικοί δεσμοί χρόνων, με έργα μικρότερης διάρκειας. Έτσι, όταν οι συνθήκες ωρίμασαν για τη δημιουργία μιας όπερας, άρχισα με μεγάλο ενθουσιασμό να ονειρεύομαι το έργο με τη χορωδία σε πρωταγωνιστικό ρόλο, γνωρίζοντας από τη μία ότι αυτό δεν θα ήταν κάτι εύκολο, αλλά από την άλλη θα μας έβαζε σε μια συναρπαστική περιπέτεια -όπως και έγινε. Το να είναι, τελικά, αφηγητής προέκυψε σε δεύτερη φάση από την Ελένη Ζαφειρίου, μέσα από την λιμπρετική της επεξεργασία στη μεταφορά του παραμυθιού».
Πώς θα περιγράφετε το ηχητικό σύμπαν του «Ερωτευμένου σύννεφου»;
«Διάχυτος λυρισμός, ειδικά στα χορωδιακά μέρη, και στις άριες του Σύννεφου, ο οποίος όμως εναλλάσσεται με ρυθμικό δυναμισμό, εξίσου έντονο και σημαντικό δραματουργικά. Ο τελευταίος απορρέει από τη συνεχή δράση και τις έντονες συγκρούσεις, γι’ αυτό και έδωσα μεγάλη έμφαση στους τρόπους έκφρασής του, ώστε να λειτουργεί και σε ένα βαθύτερο επίπεδο. Ενορχηστρωτικά, τα πλούσια ηχοχρώματα είναι, επίσης, μια σημαντική παράμετρος της σύνθεσης. Τέλος, οι ηλεκτροακουστικοί ήχοι που παρεμβάλλονται –οι οποίοι είναι επεξεργασμένοι φυσικοί ήχοι– διευρύνουν τον φαντασιακό χώρο στη Χώρα της Φλογέρας ή προσδίδουν ιδιότητες στα λουλούδια -όπως στη σκηνή που θρηνούν, φτιάχνοντας ιδιότυπους ηχητικούς όγκους μαζί με τις ζωντανές φωνές. Όλα αυτά τα στοιχεία, συνδυάζονται σε μια σύγχρονη μουσική γλώσσα».
Ποια είναι το αγαπημένο σας κομμάτι στο έργο και γιατί;
«Το έργο έχει κάποιες κορυφώσεις που με αγγίζουν πολύ συναισθηματικά –δεν μπορώ να διαλέξω ένα κομμάτι. Όμως, μπορώ να αναφερθώ σε ένα σημείο, που, λόγω και της επικαιρότητας, με συγκλονίζει. Eίναι όταν τα παιδιά της χορωδίας -τα οποία στη σκηνή αυτή παίζουν τον ρόλο των λουλουδιών του κήπου της Αϊσέ που δέχεται επίθεση- τραγουδούν μια λυρική μελωδία, πάνω στους στίχους “Καταραμένε πόλεμε και άπληστε Σεϊφί, εμείς από την καμμένη γη πάλι θ’ ανθίσουμε”· ένα ρίγος με πιάνει και μου έρχονται δάκρυα στα μάτια σκεπτόμενη όλα τα παιδιά και τους αμάχους της Παλαιστίνης, που αυτή την ώρα εξοντώνονται από τις δολοφονικές επιθέσεις που δέχονται καθημερινά…»
Το περίφημο παραμύθι του Ναζίμ Χικμέτ εξυμνεί τις πανανθρώπινες αξίες και είναι επίκαιρο όσο ποτέ. Τι πιστεύετε πως έχει χαθεί στις μέρες μας;
«Θα έλεγα ότι βασικά έχει χαθεί η πίστη σε αυτές τις αξίες, σαν να έχουμε χωθεί σε μία τρύπα χωρίς να υπάρχει “αύριο” -έχουμε χίλιους λόγους να νιώθουμε έτσι. Όμως, ο χρόνος δεν είναι γραμμικός, όπως εμείς τον αντιλαμβανόμαστε στην καθημερινότητα. Γι’ αυτό και η δύναμη της τέχνης είναι τεράστια -ακουμπά το άχρονο, το αιώνιο, μας δείχνει το φως όταν το σκοτάδι μας κατακλύζει. Επίσης, η εξαιρετικά ατομικιστική εποχή που ζούμε, μέσα στην κουλτούρα των μικροκόσμων μας, της κατανάλωσης, της επιφάνειας, της παρα- και υπερ-πληροφόρησης, της αδιαφορίας, όλα αυτά μας αποπροσανατολίζουν από τη σύνδεση με δυνάμεις συλλογικότητας και αλληλεγγύης. Εντείνουν και την κυρίαρχη τάση ενός άνυδρου πραγματισμού ως μονόδρομου. Κάτι που, επίσης, έχουμε χάσει είναι η εσωτερική ησυχία, ο χρόνος που χρειαζόμαστε για να αντιλαμβανόμαστε πού και πώς βρισκόμαστε, και αυτό λόγω μιας θορυβώδους ζωής, και με υπερεντατική εργασία, για όσους έχουν δουλειά, συχνά ίσα μόνο για τα απαραίτητα, αλλά και για όσους δεν έχουν και κατακλύζονται από το άγχος. Μια αποστράγγιση ενέργειας μέσα σε ένα οικονομικοπολιτικό σύστημα που τα πάντα λογίζονται με το κέρδος -φτάσαμε στο σημείο και η ίδια η ανθρώπινη ζωή να μην έχει αξία».
Ένα λυρικό έργο γεμάτο τρυφερότητα και ευαισθησία μπορεί να γιατρέψει πληγές στον σκληρό κόσμο που ζούμε σήμερα;
«Το σίγουρο είναι ότι μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά απαλύνοντας πόνους, αγγίζοντας τις εσώτερες χορδές μας, και αποκαλύπτοντας τη φωτεινή πλευρά μας. Αυτή τη διαδικασία τη βίωσα και προσωπικά την περίοδο της σύνθεσης, αλλά τη ζήσαμε και ως σύνολο στο χτίσιμο της παράστασης, με πολλές συγκινήσεις, ιδιαίτερα στην αλληλεπίδραση με τα παιδιά και τις νέες και νέους της χορωδίας. Η γιατρειά απαιτεί και την ενεργοποίησή μας προς ό,τι μπορεί να κάνει τη ζωή να μας δείξει αυτό της το πρόσωπο. Και αυτό δεν γίνεται με το πάτημα ενός κουμπιού, είναι διεργασία συνεχής και μας χρειάζεται ανοιχτούς, να δώσουμε και να πάρουμε. Εκτός από τη μεγάλη σκληρότητα που υπάρχει στο κοινωνικό πλαίσιο, οι άνθρωποι είναι φοβισμένοι και στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Σίγουρα η μουσική, και συνολικά η τέχνη, έχουν ένα μαγικό ραβδί για τέτοιες διαδικασίες».
Πώς πιστεύτε πως ένα έργο σαν το «Ερωτευμένο σύννεφο» μπορεί να αγγίξει το εφηβικό και ενήλικο κοινό;
«Με τη συν-κίνηση· πρώτα, δηλαδή, πιστεύω μπορεί να τους αγγίξει στο συναίσθημα. Και μετά θα μπορούσε να ανοιχτεί ένα παράθυρο ενσυναίσθησης, ελπίζω και μια τόνωση πίστης για όλα αυτά που πραγματεύεται. Ειδικά αυτή την περίοδο, αυτό είναι και αναγκαίο! Για τη δική μας παράσταση θεωρώ, επιπλέον, ότι είναι πολύ βασικό ότι τα υψηλά νοήματα τα τραγουδάνε παιδιά και νέοι, είναι οι σπόροι του “αύριο”· αυτό δίνει παραπάνω προοπτική και ελπίδα. Από άλλη οπτική, μακάρι να έχουμε και εφήβους στο κοινό που θα παρακινηθούν και σε σχέση με τη μουσική σπουδή και το μουσικό θέατρο».
Στο έργο, το «Ερωτευμένο σύννεφο» θυσιάζεται και γίνεται βροχή για να συνεχιστεί η ζωή. Πιστεύετε πως οι αγώνες κερδίζονται μόνο με θυσίες;
«Για να φτάσει κάποιος στη θυσία, αν μιλάμε για τη ζωή του, σημαίνει ότι έχει διανύσει μια διαδρομή συνειδητοποίησης -εκεί μέσα κρύβονται και όλες οι άλλες αρετές που την εξυμνούν· χωρίς αυτές, η θυσία για να συνεχιστεί η ζωή δεν υφίσταται. Αυτές οι αρετές είναι που οδηγούν τους αγώνες, και, αν τελικά είναι αναπόφευκτο, θα έρθει και η θυσία. “Τις ρίζες του καινούριου να ποτίσω” λέει το Σύννεφο στο έργο μας, πεθαίνοντας…»
Ποιο είναι το «δικό σας» Ερωτευμένο σύννεφο;
«Μια και η ποίηση, εκτός από τη μουσική, έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στη ζωή μου, διαλέγω δύο αγαπημένους ποιητές -ο τρόπος που έχασαν τη ζωή τους υπηρετώντας υψηλές αξίες για το κοινό καλό με συγκινεί πολύ, για διαφορετικούς λόγους. Τον Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, ο οποίος δολοφονήθηκε, έχοντας υψώσει τη «φωνή του» ενάντια στον φασισμό, με λόγια και πράξεις, και τον Γιώργο Σαραντάρη, ο οποίος πολέμησε στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο, αρρώστησε βαριά και πέθανε λίγο μετά».
Tι σχεδιάζετε για το μέλλον;
«Ένα νέο έργο μουσικού θεάτρου στο πλαίσιο ενός πολύ ενδιαφέροντος και επιτυχημένου προγράμματος με τον τίτλο «3ο κουδούνι όπερα» των Εκπαιδευτικών και Κοινωνικών Δράσεων της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, καθώς και ένα νέο έργο μουσικής δωματίου βασισμένο στην επέκταση της ιδέας του Piano+ που πρωτοπαρουσίασα πέρυσι σε συνεργασία με τον Tim Ward στο Μέγαρο Μουσικής».
«Το ερωτευμένο σύννεφο»
Σοφία Καμαγιάννη
25, 26, 30 Νοεμβρίου & 1, 2, 3 Δεκεμβρίου 2023
Ώρα έναρξης παραστάσεων:
Καθημερινές στις 20.30 (30/11 & 1/12)
Σαββατοκύριακα στις 11.00 και στις 19.30 (25, 26/11 & 2, 3/12)
Eναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ
Λιμπρέτο: Ελένη Ζαφειρίου, βασισμένο στο ομώνυμο παραμύθι του Ναζίμ Χικμέτ
Μουσική διεύθυνση: Σοφία Καμαγιάννη
Σκηνοθεσία: Ελένη Ευθυμίου
Σκηνικό, κοστούμια: Ευαγγελία Κιρκινέ
Χορογραφία: Έλενα Γεροδήμου
Μάσκες: Μάρθα Φωκά
Σχεδιασμός φωτισμών: Κατερίνα Μαραγκουδάκη
Διδασκαλία χορωδίας: Ρόζη Μαστροσάββα
Ερμηνεύουν: Μιράντα Μακρυνιώτη (Αϊσέ), Γιάννης Φίλιας (Σύννεφο), Βασίλης Δημακόπουλος (Καρά Σεϊφί)
Συμμετέχει η παιδική και νεανική χορωδία Rosarte
Μουσικοί: Στέφανος Χατζηαναγνώστου (φλάουτο), Φίλανδρος Κάρρας (κλαρινέτο / μπάσο κλαρινέτο), Βαγγέλης Χαμρίστσακ (τρομπόνι), Γιώργος Μπουκαούρης (κρουστά), Έλενα Λαζαρέτου (πιάνο), Κωνσταντίνος Λούστας (βιολί), Δημήτρης Κοτταρίδης (βιολοντσέλο)
Νέυ (προηχογραφημένο): Φώτης Μυλωνάς
