Μια από τις πιο επιτυχημένες παραγωγές της των τελευταίων ετών αναβιώνει η Εθνική Λυρική Σκηνή. Η «Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ», η εμβληματική όπερα του 20ού αιώνα, το συγκλονιστικό αριστούργημα του Ντμίτρι Σοστακόβιτς, ύστερα από την ενθουσιώδη υποδοχή που της επεφύλαξε το αθηναϊκό κοινό το 2019, επιστρέφει στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της ΕΛΣ, στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, στις 21, 24, 27, 31 Οκτωβρίου και στις 5 και 9 Νοεμβρίου. Διευθύνει ο Φαμπρίτσιο Βεντούρα, ενώ την επιτυχημένη σκηνοθεσία υπογράφει η Φανί Αρντάν με τη συνεργασία μιας δημιουργικής ομάδας διεθνούς ακτινοβολίας. Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
Η υπόθεση, η οποία βασίζεται σε νουβέλα του Νικολάι Λεσκόφ, αφορά την Κατερίνα Ισμαήλοβα, σύζυγο ευκατάστατου εμπόρου, η οποία νιώθει παραμελημένη και εγκλωβισμένη στον γάμο της. Ερωτεύεται έναν από τους εργάτες του αγροκτήματός της και για χάρη του φτάνει ως τον φόνο του πεθερού και του συζύγου της. Η Κατερίνα παντρεύεται τον αγαπημένο της, όμως οι φόνοι αποκαλύπτονται και το ζευγάρι συλλαμβάνεται. Στον δρόμο για τη Σιβηρία, η Κατερίνα αρπάζεται με μια νέα υποψήφια ερωμένη του συζύγου της και μαζί της παρασύρεται από τα παγωμένα νερά του ποταμού.
Ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς εκκινεί από το ζήτημα της θέσης της γυναίκας στην επαρχιακή προεπαναστατική Ρωσία και επιλέγει να σατιρίσει με μεγάλη οξυδέρκεια θεσμούς της ίδιας εποχής, όπως η εκκλησία και η τσαρική αστυνομία.
Mετά την εξαιρετική του ερμηνεία το 2019, τον ρόλο του Σεργκέι θα ερμηνεύσει και πάλι ο τενόρος Σεργκέι Σεμισκούρ, σολίστ του Θεάτρου Μαριίνσκι της Αγίας Πετρούπολης. Μιλήσαμε μαζί του.
Επιστρέφετε στην Αθήνα και τη ΕΛΣ μετά τον θρίαμβο της «Λαίδης Μάκβεθ του Μτσενσκ», το 2019. Μιλήστε μας για αυτήν την εμπειρία σας;
«Είναι μεγάλη μου χαρά που επιστρέφω στην Αθήνα και για μία ακόμη φορά υποδύομαι τον Σεργκέι στην όπερα Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ. Το 2019, η παραγωγή αυτή γνώρισε τεράστια επιτυχία και χαρακτηρίστηκε από τους κριτικούς ως μία από τις πιο επιτυχημένες παραγωγές της ΕΛΣ. Χαίρομαι απείρως που συναντώ ξανά τους υπέροχους συναδέλφους μου και βουτάω ξανά σε αυτή την υπέροχη παραγωγή, σκηνοθετημένη από τη Φανί Αρντάν».
Ποιες είναι οι διαφορές τώρα, στην αναβίωση του ανεβάσματος;
«Δεν μπορώ να πω ότι έχει αλλάξει κάτι στην παραγωγή· είναι, μάλλον, μια αναβίωση της παραγωγής του 2019. Ο σκηνοθέτης του θεάτρου Ίων Κεσούλης αναβιώνει τώρα την παραγωγή -θα ήθελα να σημειώσω πόσο ευλαβικά και με την παραμικρή λεπτομέρεια αναβιώνει την παράσταση της εκπληκτικής Αρντάν. Το ίδιο σκηνικό, τα ίδια κοστούμια, όπως και το καταπληκτικό καστ, θα μεταφέρουν ολοκληρωτικά τον θεατή στο πιο βαθύ έργο του Σοστακόβιτς».
Μιλήστε μας για τη συνεργασία σας με τη Φανί Αρντάν.
«Όταν μου πρότειναν να συμμετέχω στην παραγωγή σκηνοθετημένη από τη Φανί Αρντάν, το 2019, αμέσως δέχτηκα· ήταν πολύ ενδιαφέρουσα πρόταση και τεράστια τιμή για μένα. Όλοι τη γνωρίζουν, παγκοσμίως, ως μία εξαιρετική ηθοποιό, αλλά μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν τη γνώριζα ως σκηνοθέτιδα. Και ήταν μία εκπληκτική εμπειρία να δουλεύω μαζί της. Χρειαζόταν μόνο να δω και να προσπαθήσω να επαναλάβω αυτό που έκανε και πώς έδειχνε τη σκηνοθεσία, και θα ήταν ήδη εξαιρετικό. Η ατμόσφαιρα κατά τη διάρκεια των προβών ήταν πάντα πολύ φιλική· η Φανί ποτέ δεν πίεζε τους καλλιτέχνες, αλλά μόνο βοηθούσε να νιώσεις άνετα στον χαρακτήρα και τις σκηνές. Είμαι ακόμα έκπληκτος με το πόσο η Φανί καταλαβαίνει τις εικόνες ενός Ρώσου, ειδικά σε μία τόσο περίπλοκη δουλειά· δούλεψε σχολαστικά τους χαρακτήρες και τις συνήθειες των ηρώων. Είναι μεγάλη χαρά να συμμετέχω σε αυτή την παραγωγή κάτω από την καθοδήγησή της και χαίρομαι πολύ που είχα μία τέτοια ευκαιρία».
Συναντήσατε δυσκολίες στη μελέτη του έργου;
«Τραγουδώ αυτό τον ρόλο για πάνω από επτά χρόνια· πρώτη φορά, που τον ερμήνευσα, ήταν στη σκηνή του Θεάτρου Μαριίνσκι της Αγίας Πετρούπολης. Ίσως η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετώπισα, ήταν να μεταφέρω την εικόνα του Σεργκέι, καθότι είναι αρκετά σύνθετη και αντιφατική. Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσω όλο το βάθος του έργου και να χτίσω την εσωτερική κατάσταση του χαρακτήρα μου. Αυτό το έργο είναι πιο πολύ μία δραματική παράσταση, παρά μία όπερα. Ως εκ τούτου, κάθε ένας που συμμετέχει σε αυτή την όπερα αντιμετωπίζει πολλά μέτωπα, όχι μόνο μουσικά, αλλά και υποκριτικά».
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η όπερα αφορά την ενδυνάμωση των γυναικών; Και πού στέκεται ο ρόλος σας, μέσα στο θέμα αυτό;
«Η όπερα αγγίζει μία άλλη εποχή και η Κατερίνα είναι όμηρος της κατάστασης, στην οποία ζει. Οι γυναίκες ήταν λιγότερο ελεύθερες και ανεξάρτητες. Η συνεχής πίεση δε θα μπορούσε να μην επηρεάσει τον χαρακτήρα της και τα ψυχικά της τραύματα. Δεν πιστεύω ότι αυτή η όπερα αφορά την ενδυνάμωση των γυναικών. Είναι, μάλλον, ένα έργο για τη σκληρή ζωή και τις δυσκολίες, που η Κατερίνα έπρεπε να αντιμετωπίσει, αναζητώντας την απλή γυναικεία ευτυχία. Ήταν αποφασισμένη να κάνει τα πάντα για να πετύχει τον σκοπό της. Μέσα σε αυτή την όπερα υπάρχουν πολλά ερωτήματα για τις αξίες και τον πόνο στη ζωή ενός ανθρώπου».
Νιώθετε συμπάθεια για τον ρόλο σας; Βρίσκετε κοινά χαρακτηριστικά ανάμεσα στην προσωπικότητά σας και αυτή του Σεργκέι;
«Για μένα είναι ένας πολύ ενδιαφέρον ρόλος, καθώς υπάρχουν πολλές υποκριτικές απαιτήσεις. Όπως για κάθε καλλιτέχνη, η εξέλιξη και οι νέες εικόνες είναι πάντα πολύ σημαντικές. Φυσικά, δεν έχω καμία συμπάθεια για τον χαρακτήρα του ήρωά μου· αυτή είναι η δυσκολία της εκτέλεσης. Είναι απαραίτητο να βρω το σημείο, όπου ο ήρωάς μου θα δείξει στον θεατή όλες τις πτυχές του χαρακτήρα του όσο πιο ζωντανά γίνεται. O Σεργκέι είναι ένας ναρκισσιστικός εγωιστής, ένας αδίστακτος, έτοιμος για όλα για το προσωπικό του όφελος. Αλλά παραδόξως τα καταφέρνω με αυτούς τους χαρακτήρες! Όπως είναι ο Στέβα στην όπερα «Γενούφα» του Γιάνατσεκ, ακόμα και ο Πίνκερτον στη «Μαντάμα Μπατερφλάι» του Πουτσίνι και πολλοί άλλοι. Στη ζωή μου δεν είμαι καθόλου έτσι φυσικά, αλλά μ’ ενδιαφέρει να μετενσαρκώνομαι σε τελείως διαφορετικούς, ακόμα και σε τελείως αντίθετους χαρακτήρες, διαφορετικούς από μένα. Είναι πάντα μία πολύ ενδιαφέρουσα διαδικασία».
Έχετε μεγάλη γκάμα οπερατικού ρεπερτορίου. Ποιες είναι οι προτιμήσεις σας; Και ποιον ρόλο δεν κουράζεστε να ερμηνεύετε;
«Ναι, υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί ρόλοι στο ρεπερτόριό μου, και η φωνή μου αλλάζει με τα χρόνια, όπως και το ενδιαφέρον μου για διαφορετικούς ρόλους, επίσης, αλλάζει. Τώρα τραγουδάω, κυρίως, ρωσικό ρεπερτόριο, ερμηνεύοντας ρόλους σε κλασσικές ρωσικές όπερες όπως, «Mazeppa”, “The Maid of Orleans”, “Eugene Onegin” του Tchaikovsky, “The Tsar’s Bride” του Rimsky-Korsakov, “Prince Igor” του Borodin και πολλά άλλα…. Επιπλέον, καταφέρνω να ανταπεξέλθω αρκετά εύκολα στο μοντέρνο ρεπερτόριο συνθετών όπως ο Prokofiev, ο Stravinsky, ο Shostakovich και άλλοι. Πρόσφατα δοκιμάστηκα στο γερμανικό ρεπερτόριο στον ρόλο του Parsifal στην ομώνυμη όπερα του Wagner· λατρεύω αυτό το κομμάτι. Το βάθος της μουσικής και η ποικιλία της με γοητεύουν πάρα πολύ και η ερμηνεία αυτού του κομματιού, μου δίνει μεγάλη χαρά. Δεν υπάρχει κάποιος ρόλος που να κουράζομαι να ερμηνεύω· όλοι οι ρόλοι απαιτούν εξαιρετική αφοσίωση. Κάθε φορά, βρίσκεις κάτι καινούριο σε κάθε ρόλο. Είναι απαραίτητο όχι μόνο να συνεχίζω τη μουσική και φωνητική μου εκπαίδευση, αλλά και να συνεχίζω να αναπτύσσω τις εικόνες των ηρώων μου μαζί τους. Επίσης, πρόσφατα δοκίμασα ένα νέο είδος για μένα, την οπερέτα και ερμήνευσα το ρόλο του Eisenstein στην “Die Fliedermaus” του Strauss. Πρέπει να ομολογήσω ότι μου άρεσε πολύ αυτή η νέα δουλειά!»
Λίγα λόγια για τον ρόλο της μουσικής στη ζωή σας;
«Για τη μουσική, φυσικά, αφιερώνω τον περισσότερο χρόνο μου εκεί· άλλωστε όλη η δουλειά ενός λυρικού τραγουδιστή απαιτεί συνεχή επαφή μαζί της. Εργάζομαι με πολλούς καλλιτέχνες, μουσικούς και μαέστρους. Αλλά και η οικογένεια είναι πολύ σημαντική για μένα. Έχω δύο γιους και οι δύο ακολούθησαν το δρόμο της δημιουργίας -ο ένας ασχολείται με τη μουσική και αποφοιτά από το Institute of Contemporary Art στη Μόσχα στην κατεύθυνση της ποπ και τζαζ φωνητικής και ο άλλος αποφάσισε να γίνει κινηματογραφικός και θεατρικός ηθοποιός και κάνει πολύ σημαντικά βήματα προς την αγαπημένη του δουλειά. Είμαι περήφανος γι’ αυτούς. Μαθαίνω από αυτούς και εκείνοι από μένα.
Για έναν καλλιτέχνη είναι πιο σημαντικό το ταλέντο, η σκληρή δουλειά ή και τα δύο εξίσου; Τι πιστεύετε;
«Φυσικά το ταλέντο είναι πολύ σημαντικό για έναν καλλιτέχνη. Αλλά μόνο με το ταλέντο είναι αδύνατο να είσαι πραγματικός επαγγελματίας. Ένας τραγουδιστής της όπερας, όπως κάθε άλλος μουσικός, πρέπει πάντα να είναι σε φόρμα και να εκπαιδεύεται. Είναι ένα επάγγελμα πολύ κοντινό σε αυτό του αθλητή. Απαιτεί συνεχή δουλειά με τον εαυτό σου, την εξέλιξη των φωνητικών, μουσικών και υποκριτικών ικανοτήτων, αλλά και συνεχή έρευνα για νέες πτυχές και χαρακτήρες. Χωρίς αυτή την προσέγγιση, τίποτα δεν λειτουργεί. Οπότε, κατά την άποψή μου, σκληρή δουλειά, επιθυμία για εξέλιξη και δουλειά είναι πολύ σημαντικά· εάν αυτά δεν υπάρχουν, δυστυχώς, μπορεί να χάσεις τελείως το ταλέντο σου».
Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ
Ντμίτρι Σοστακόβιτς
21, 24, 27, 31 Οκτωβρίου & 5, 9 Νοεμβρίου 2023 / Ώρα έναρξης: 19.30 (Κυριακή: 18.30)
Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Μουσική διεύθυνση: Φαμπρίτσιο Βεντούρα
Σκηνοθεσία: Φανί Αρντάν
Αναβίωση σκηνοθεσίας: Ίων Κεσούλης
Σκηνικά: Τομπίας Χόαϊζελ
Κοστούμια: Μιλένα Κανονέρο, Πέτρα Ράινχαρτ
Κινησιολογία: Κολεκτίβα (ΛΑ)ΟΡΝΤ – Μαρίν Μπρυττί, Ζονατάν Ντεμπρουέρ, Αρτύρ Αρέλ / Αναβίωση κινησιολογίας: Νάνσυ Νεραντζή, Γιάννης Τσιγκρής
Φωτισμοί: Λούκα Μπιγκάτσι / Αναβίωση φωτισμών: Δημήτρης Κουτάς
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος
Μπορίς Τιμοφέγεβιτς Ισμαήλοφ: Γιάννης Γιαννίσης
Zινόβι Μπορίσοβιτς Ισμαήλοφ: Γιάννης Χριστόπουλος
Κατερίνα Ισμαήλοβα: Σβετλάνα Σοζντάτελεβα
Σεργκέι: Σεργκέι Σεμισκούρ
Ακσίνια: Σοφία Κυανίδου
Επιστάτης / Αστυνόμος / Λοχίας: Μαξίμ Κλονόφσκι
Αχθοφόρος / Φύλακας: Γιώργος Ματθαιακάκης
Α΄ Αρχιεργάτης / Μεθυσμένος καλεσμένος: Νίκος Κατσιγιάννης
Β΄ Αρχιεργάτης: Χαράλαμπος Βελισσάριος
Γ΄ Αρχιεργάτης: Παναγιώτης Πρίφτης
Εξαθλιωμένος χωρικός: Νίκος Στεφάνου
Αμαξάς / Δάσκαλος: Ανδρέας Καραούλης
Αγγελιαφόρος / Αρχιφύλακας: Βαγγέλης Μανιάτης
Παπάς: Τάσος Αποστόλου
Γέρος κατάδικος: Πέτρος Μαγουλάς
Σονιέτκα: Μαρισία Παπαλεξίου
Μια κατάδικη: Μαρία Μητσοπούλου
Με την Ορχήστρα και τη Χορωδία της ΕΛΣ
* Στην παράσταση εμφανίζονται γυμνά σώματα.
