Σε έναν ασφυκτικά κλειστό χώρο –την κουζίνα ενός αρχοντικού, στη διάρκεια μιας νύχτας –βραδιά μεσοκαλόκαιρου, τρία πρόσωπα, η δεσποινίς Τζούλια -κόρη του κόμη, ο υπηρέτης Ζαν και η μαγείρισσα Κριστίν, μπλέκονται σε έναν ολέθριο στρόβιλο παθών και αλληλεξάρτησης. Οι δύο περιστασιακοί εραστές, η Τζούλια και ο Ζαν, κρυμμένοι αρχικά πίσω από ένα πλήθος κοινωνικών προσωπείων, θα μείνουν στο τέλος άοπλοι, γυμνοί, ταπεινωμένοι. Η διαμάχη τους είναι σύγκρουση φύλων και κοινωνικών τάξεων, κληρονομημένων στερεοτύπων και βασικών ενστίκτων. Δρέπουν τον απαγορευμένο καρπό και ναυαγούν: η ακατανίκητη επιθυμία της Τζούλιας να «πέσει» και του Ζαν να ανέλθει θα αποτελέσουν το σημείο συνάντησής τους αλλά και την οριστική συντριβή τους.
Πόθος, ενοχή, τραύμα, φόβος, αγριότητα. Μια σπουδή πάνω στα ένστικτα, την κληρονομικότητα, τον κοινωνικό προκαθορισμό. Μια πάντα επίκαιρη παραβολή για τον πειρασμό, την άνοδο και την πτώση.
Με τον σκηνοθέτη Θεόδωρο Εσπίριτου, είχαμε τη χαρά να μιλήσουμε.
Γραμμένο το 1888, τι μας λέει το αριστουργηματικό έργο τού Στρίντμπεργκ για τη σημερινή εποχή;
«Πρόκειται για ένα έργο που δίκαια θεωρείται διαχρονικό, επειδή αναφέρεται σε θεμελιώδη ζητήματα -που προσπαθεί να κατανοήσει και να διαχειριστεί η ανθρώπινη διάνοια, όπως οι ταξικές διαφορές, η σύγκρουση των δύο φύλων, η τάση του ανθρώπου να καταλύσει κάθε εξουσία, να σπάσει κάθε απαγόρευση, να ανέλθει ή να κατέλθει, να συντριβεί και τελικά να εξιλεωθεί».
Η «Δεσποινίς Τζούλια» ανεβαίνει συχνά στη θεατρική σκηνή. Ποια είναι η δική σας σκηνοθετική προσέγγιση;
«Θέλησα, κατ’ αρχάς, να συνδέσω το αφηγηματικό επίπεδο του έργου με την ουσία του, δηλαδή με όσα κατά τη γνώμη μου θέλει ν’ αποκαλύψει. Προσπάθησα, ειδικότερα, να φωτίσω τον σκοτεινό μηχανισμό των ενστίκτων για να δείξω ότι ο άνθρωπος, πέρα από τα στερεότυπα και τις κάθε λογής πεποιθήσεις που έχει -ηθελημένα ή βίαια- ενστερνιστεί, δεν είναι παρά έρμαιο των εγκόσμιων -και των άυλων- δυνάμεων, καθώς και των βιολογικών προγραμμάτων που τον συνθέτουν. Η ελεύθερη βούληση είναι μια πινελιά στον καμβά όπου αυτές οι δυνάμεις σχεδιάζουν πεπρωμένα. Αν όλα τα έργα που έχουν γραφτεί για το θέατρο είναι κατά βάση απόπειρες δίκης, τότε, από την πλευρά μου, κρίνω τα πρόσωπα του έργου ως αθώα, απαλλάσσοντάς τα από κάθε κατηγορία».
Ο σκηνοθέτης είναι ανάμεσα στον συγγραφέα και τους ηθοποιούς. Τι είναι αυτό που σας καθοδηγεί και τι σας καθοδήγησε στη «Δεσποινίδα Τζούλια»;
«Ο απαγορευμένος καρπός. Αυτός είναι για μένα, συνοπτικά, ο πυρήνας του διαλόγου μου με το έργο. Ο θυμός ότι κάποιος έχει την εξουσία να επιβάλει χωρίς τιμωρία τους όρους του. Να πει στα ανθρώπινα πλάσματα “μη”. Κατά τα άλλα, σε κάθε σκηνοθεσία, όπως και στο έργο αυτό, οδηγούμαι από μια απελπισμένη ανάγκη για επικοινωνία με το εκάστοτε μικρό ή μεγαλύτερο πλήθος ανθρώπων που παραμένει στη σκιά, παρακολουθώντας μια αναπαράσταση των παθών του ανθρώπου. Αναγνωρίζω πως η επικοινωνία επιτυγχάνεται μόνο όταν κατά τη διάρκεια του έργου παύω να υπάρχω ως σκηνοθέτης, επειδή οι πλασματικοί χαρακτήρες προβάλλονται έντονα, επειδή απαιτούν να υπάρξουν μιλώντας για άλυτα θέματα. Οι ηθοποιοί και ο σκηνοθέτης δεν έχουν θέση στη σκηνή· το “σανίδι” ανήκει στις άυλες οντότητες».
Τα πρόσωπα στην Τζούλια, παραμένουν τελικά εγκλωβισμένα στην ενοχή και τον φόβο. Οι ρόλοι αυτοί είναι και σημερινοί, είναι εκεί έξω;
«Στην πραγματικότητα, όλα τα έργα -προφορικά ή γραπτά- που έχουν επινοηθεί από τότε που άρχισε ο κόσμος, κλωθογυρίζουν γύρω από τα ίδια προβλήματα, οι ίδιες θεματικές απασχολούν το ανθρώπινο είδος αέναα, δίνονται πρόχειρες λύσεις σε άλυτους γόρδιους δεσμούς. Η ενοχή και ο φόβος -στοιχεία της τέχνης πανάρχαια- δεν ξεριζώνονται από την ψυχή του ανθρώπου, προσωρινά μονάχα εξορκίζονται. Ίσως η τέχνη γεννήθηκε για να εξορκίσει τον φόβο του απείρου, τον τρόμο της ύπαρξης, το δέος του θανάτου».
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Μετάφραση: Μαργαρίτα Μέλμπεργκ
Σκηνοθεσία: Θεόδωρος Εσπίριτου
Σκηνικά – Κοστούμια: Χαρά Κονταξάκη
Σχεδιασμός φωτισμών: Γιώργος Αγιαννίτης
Μουσική: Λάμπρος Πηγούνης
Επιμέλεια κίνησης: Ίρις Νικολάου
Βοηθός σκηνοθέτη: Στεργιάνα Τζέγκα
Επιμέλεια σκηνικού αντικειμένου: Νίκος Δεντάκης
Επέμβαση στα κοστούμια: Atelier Tsiouni
Φωτογραφίες: Δημήτρης Γερακίτης
Γραφιστική επιμέλεια: Dennis Spearman
Video trailer: Στέφανος Κοσμίδης
Παραγωγή: 1+1=1 εταιρεία θεάτρου
Ερμηνεία: Δέσποινα Σαραφείδου, Κωνσταντίνος Σειραδάκης, Τασία Σοφιανίδου
