Η πραγματική ιστορία της Ελένης Καρυώτη, που οι ίδιοι οι γονείς της κράτησαν σε εγκλεισμό για σχεδόν τρεις δεκαετίες σε ένα χωριό της Στερεάς Ελλάδας, αποτελεί την έμπνευση για την παράσταση «Κωσταλέξι» από την 812:Coal Theatre Company.
Την Ελένη ερμηνεύει η Διευθύντρια του Meisner Institute Athens, ηθοποιός Άλκηστις Νικολαΐδη· μιλήσαμε μαζί της.
Πώς προέκυψε η ιδέα της θεατρικής μεταφοράς της αληθινής ιστορίας της Ελένης Καρυώτη, γνωστής ως υπόθεση «Κωσταλέξι»;
«Μέσα στην πρώτη καραντίνα, μια κουβέντα για τις συνέπειες του εγκλεισμού που είχα με τον Κωνσταντίνο μάς έφερε ένα βράδυ να ψάχνουμε την υπόθεση Κωσταλέξι. Ένας άνθρωπος φάντασμα, ένα θέμα ταμπού ακόμα και σήμερα για το χωριό· η Ελένη Καρυώτη, ένα όνομα που λίγοι ξέρουν, καθώς ακόμα και σήμερα κάποιοι πιστεύουν ότι Κωσταλέξι λέγανε το θύμα· αλλά το πιο σοκαριστικό είναι ότι πολλοί πιστεύουν ότι δεν ήταν θύμα, ακόμα και σήμερα.
Να ξέρει μια ολόκληρη κοινωνία και να μη μιλάει. Βασικό χαρακτηριστικό τού Έλληνα· “δεν μπλέκω, να τα έχω καλά με όλους, κοιτάω μόνο τη δουλειά μου. Ακόμα και αν βασανίζουν τον συνάνθρωπό μου στο διπλανό σπίτι”. Αυτό το “που να μπλέκεις τώρα, λες και δεν μου φτάνουν τα δικά μου προβλήματα”. Άνθρωπος φάντασμα, ένας άνθρωπος φυλακισμένος από την ίδια του την οικογένεια, για 29 χρόνια. Ήμασταν έγκλειστοι, λοιπόν, όταν μας ήρθε η υπόθεση Κωσταλέξι στο μυαλό».
Υποδύεστε την Ελένη· πόσο δύσκολο είναι να μεταφέρετε στη σκηνή ένα υπαρκτό πρόσωπο;
«Η ομάδα μας, μέχρι τώρα τουλάχιστον, κάνει μόνο πραγματικές ιστορίες. Έχουμε μια ιδέα και την αναθέτουμε στην Έλενα Τριανταφυλλοπούλου να τη γράψει. Την ίδια δυσκολία είχα όταν κάναμε και την ιστορία της Ηλέκτρας Αποστόλου. Ξέρεις ότι υπήρχε, ότι ήταν ένα υπαρκτό πρόσωπο αλλά δημιουργείται μια σύνδεση με αυτά τα άτομα, σχεδόν μεταφυσική. Τις γνωρίζω, τις μελετάω, τις κάνω φίλες μου, τις πονάω. Όταν ακούω πια το όνομα Ηλέκτρα Απόστολου, ας πούμε, υπάρχει μια άλλου είδους οικειότητα, μια σύνδεση που με έναν φανταστικό χαρακτήρα δεν την έχεις. Ξέρεις ότι είσαι η πρώτη -και αρκετές φορές η μόνη- που τους δίνεις φωνή μέσα από την τέχνη –το θέατρο.
Ποτέ δεν σκεφτήκαμε να προσεγγίσουμε την Ελένη σαν τρελή, αλλά σαν έναν άνθρωπο φυλακισμένο, προδομένο από την οικογένειά της. Έχω μιλήσει με αρκετούς ψυχιάτρους για την σχιζοφρένεια την Ελένης, την ηβηφρενική σχιζοφρένεια τουλάχιστον, από την οποία έπασχε. Έχουμε μια τρομερά λάθος εικόνα για τους σχιζοφρενείς ανθρώπους. Ξέρετε, με την κατάλληλη θεραπεία και φροντίδα, μπορούν να είναι λειτουργικοί 100%.
Η ευθύνη είναι μεγάλη, λοιπόν, γιατί υπήρξε η Ελένη και εξαφανίστηκε το 1998 και κανείς δεν έμαθε, ακόμα και σήμερα, τι απέγινε. Η ευθύνη, όμως, είναι απέναντι στη μνήμη της Ελένης, όχι στους δυνάστες της».
Πώς προσεγγίζει το έργο ο σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Μωραΐτης;
«Ο Κωνσταντίνος, σε αυτή την παράσταση, δοκιμάζει κάτι διαφορετικό. Υπάρχει μεν το στοιχείο του physical theatre αλλά κάνει ένα άνοιγμα στην παράδοση, στα τελετουργικά της επαρχίας και στα παγανιστικά έθιμα που έχουμε. Άλλη μια λέξη ταμπού για τον Έλληνα. Με μουσική υπόκρουση ένα μοιρολόι, ακούμε στην έναρξη την Ελένη να μιλάει. Ο Κωνσταντίνος προσπαθεί να μεταφέρει το μέσο ελληνικό χωριό στη σκηνή. Γυναίκες σκληρές κάτω από τον άντρα, άντρες σκληροί επίσης, που είναι ντροπή να κλάψει ο άντρας και είναι ντροπή να μην ξέρει να μαγειρεύει η γυναίκα ή να μην κάνει παιδιά. Η παράσταση είναι όλη μία τελετουργία. Μουσική, φώτα, υποκριτική προσέγγιση. Προσπαθούμε να βάλουμε τον θεατή σε κάτι άλλο, στο τριπ της μυσταγωγίας μέσα από την ελληνική παράδοση».
Κατά τη γνώμη σας, η λογική του «τι θα πει ο κόσμος» συνεχίζει να καθοδηγεί συμπεριφορές;
«100%. Είναι μια μάστιγα που θα πρέπει να περάσουν πολλές γενιές για να φύγει από πάνω μας. Μα με αυτό το “τι θα πει ο κόσμος” διασκεδάζουμε, κλαίμε, κάνουμε σεξ, μη σε παρεξηγήσουν γιατί έκανες γρήγορα σεξ, έπρεπε να περάσει καιρός, μη φωνάξεις, μη γελάς δυνατά, μη μεθύσεις έξω γιατί τι θα πει ο κόσμος που θα σε δει έτσι. Χαμογέλα αλλιώς θα νομίζουν ότι κάτι έχεις και θα παρεξηγηθείς, αλλά αν γελάς παραπάνω θα πιστέψουν ότι είσαι χαζή ή κάτι έχεις πάρει. Ντύσου όπως πρέπει και πάει λέγοντας.
Ζούμε μια ζωή, που άγχος μας είναι να ακούσουμε το “μπράβο, είμαι υπερήφανος για εσένα”. Μέγα λάθος».
Ποια είναι τα μηνύματα που θέλει να μεταφέρει η παράσταση στο σημερινό κοινό;
«Αρχικά, να βγάλει γλώσσα. Να αρχίσουμε να βγάζουμε γλώσσα, να σταματήσουμε να κρυβόμαστε, να σταματήσουμε να μας νοιάζει τι λένε για εμάς και αν θα μας παρεξηγήσουν.
“Καλύτερα να σου βγει το μάτι παρά το όνομα”· Ας μας βγει το όνομα λοιπόν. Το θέμα είναι από ποιους και γιατί. Στην πραγματικότητα, δεν με νοιάζει. Δεν με νοιάζει για κανέναν. Αυτό πρέπει να πούμε· η ζωή είναι μικρή για να μας νοιάζουν τα κουτσομπολιά.
Επίσης, να αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας. Ένα χωριό ήξερε και δεν μιλούσε. Και υπάρχει το θράσος να ακούμε ακόμα και σήμερα “μη στοχοποιείτε το χωριό”. Αλλά ποιον; Προφανώς την οικογένεια αλλά και το χωριό. Φυλακίσανε έναν άνθρωπο».
Η παράσταση έχει δύο πρωτοτυπίες· την προχωρημένη ώρα έναρξης και τον χώρος όπου παίζεται -το φουαγιέ του θεάτρου. Μιλήστε μας γι’ αυτές τις επιλογές.
«Η ώρα έναρξης είναι στις 23:30 γιατί θέλουμε να αλλάξουμε μαζί τη μέρα, μέσα από το τελετουργικό της παράστασης. Όπως σας είπα, αυτή η παράσταση είναι μια μυσταγωγία και, φυσικά, ο καταλληλότερος χώρος είναι το φουαγιέ του Θησείον. Είναι ένα έτοιμο σκηνικό· σκαλιά, πέτρινος τοίχος, πλακόστρωτο έδαφος και μια μεγάλη σκάλα. Ό,τι πρέπει, δηλαδή, για την τελετή μας και για να ειπωθεί η ιστορία μιας βασανισμένης γυναίκας».
H φετινή χρονιά βρήκε τους ηθοποιούς στον δρόμο, να αγωνίζονται για την αναγνώριση των σπουδών τους. Τελικά, τι κερδίσατε και τι χάσατε;
«Μια ζωή, ήμασταν ο τελευταίος τροχός της αμάξης. Τα ψώνια, οι χομπίστες που με ένα βασικό μισθό και ένα ρολάκι είναι ευχαριστημένοι και βγάζουν τον σκασμό. Αυτό σταμάτησε. Δείξαμε με την πρωτοβουλία τού σπουδαστικού κινήματος ότι έχουμε φωνή, έχουμε δύναμη· θέλετε δεν θέλετε, θα μας ακούσετε. Δεν θα απαντήσω, λοιπόν, τι κερδίσαμε και τι χάσαμε, γιατί δεν τελείωσε ακόμα. Τα αιτήματα δεν ικανοποιήθηκαν.
Όταν τελειώσει όλο αυτό, θα γίνει και ο απολογισμός για τυχόν λάθη. Αυτήν τη στιγμή, πρέπει να παραμείνουμε ενωμένοι και συγκεντρωμένοι σε αυτό που διεκδικούμε σαν κλάδος».
Μελλοντικά σας σχέδια;
«Στόχος μας είναι η παράσταση αυτή να περιοδεύσει και στην Ελλάδα αλλά, ακόμα περισσότερο, στο εξωτερικό.
Επίσης, από τη νέα σεζόν, θα συνεχίσουμε το ερευνητικό μας έργο με τον Κωνσταντίνο, όπου δουλεύουμε για τη δημιουργία μίας νέας υποκριτικής μεθόδου. Τα υλικά μας είναι η Τεχνική Meisner και η Τεχνική Ido Portal. Ο Κωνσταντίνος είναι πιστοποιημένος καθηγητής Ido Portal και εγώ πιστοποιημένη καθηγήτρια αλλά και Διευθύντρια του Ινστιτούτου Meisner στην Ελλάδα. Συνεπώς, θα γίνει το δεύτερο μέρος της παράστασής μας – “Ultras”. Το “Ultras, μέρος Α΄” παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία στην κεντρική σκηνή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, τον περασμένο Φεβρουάριο.
Μέσα στους άμεσους στόχους φυσικά είναι και οι διεθνείς συνεργασίες που ετοιμάζουμε με το Ινστιτούτο Meisner. Να συμβάλλουμε ενεργά στην άμεση αναβάθμιση της εκπαίδευσης των ηθοποιών και των σκηνοθετών».
Ταυτότητα Παράστασης
Σύλληψη/ Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Μωραΐτης
Σύνθεση κειμένου: Έλενα Τριανταφυλλοπούλου, Άρτεμις Ψιλοπούλου
Δραματουργική επεξεργασία κειμένου: Κωνσταντίνος Μωραΐτης
Βοηθός σκηνοθέτη: Τάσος Μπίμης
Φωτισμοί: 812:Coal Theatre Company
Ηθοποιοί: Άλκηστις Νικολαΐδη, Ζωγραφιά Μεντεσίδου, Κωνσταντίνος Μωραΐτης
Φωτογραφίες/Trailer: Πάτροκλος Σκαφίδας
