Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Τσιάμης και οι συνεργάτιδές του, μεταγράφουν τον πρώτο μύθο με οικολογικό μήνυμα στην ιστορία της ανθρωπότητας, τον μύθο του Ερυσίχθονα· παρουσιάζουν στο Bios, Παρασκευή 24 και Σάββατο 25 Φεβρουαρίου στις 9 το βράδυ και Κυριακή 26 Φεβρουαρίου στις 8 μ.μ., την περφόρμανς «Axis Mundi – Το τελευταίο δέντρο» για τις ολέθριες συνέπειες της ανθρώπινης αλαζονείας και της από-ιεροποίησης της Φύσης [Πειραιώς 84, Αθήνα].
Με τον Δημήτρη Τσιάμη είχαμε τη χαρά να μιλήσουμε.
Γιατί αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τον μύθο του Ερυσίχθονα;
«Είναι σχεδόν σοκαριστικό να ανακαλύπτει κανείς μία προειδοποίηση, σταλμένη από την αρχαιότητα, που σχετίζεται τόσο πολύ με τις συνέπειες της σημερινής κλιματικής κρίσης. Δεν είναι τυχαίο που ο μύθος του Ερυσίχθονα έχει χαρακτηριστεί ως “ο μύθος για τον 21ο αιώνα”. Μας μιλάει για το υπερτροφικό εγώ του ανθρώπου, την αλαζονεία και την ασυδοσία στη σχέση του με τη φύση. Τη χωρίς μέτρο εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και την καταστροφή του περιβάλλοντος. Από την πρώτη στιγμή που διάβασα τον μύθο του Ερυσίχθονα, ένα αίσθημα χρέους με δέσμευσε να τον αναλάβω και να τον αφηγηθώ. Ευτυχώς, δεν είμαι ούτε ο πρώτος, ούτε ο μόνος που ασχολείται με αυτόν τον μύθο. Στο παρελθόν έχει γίνει μία μεγάλη ομαδική έκθεση στην Ελευσίνα, έχουν εκδοθεί βιβλία, και επίσης πολλοί δάσκαλοι και καθηγητές τον διδάσκουν στους μαθητές τους».
«Ξεκλειδώστε» μας τη φράση «Axis Mundi».
«“Axis Mundi” σημαίνει “Ο άξονας του κόσμου”. Ως όρο στη θρησκειολογία τον εισήγαγε ο Mircea Eliade για να περιγράψει όλα εκείνα τα σύμβολα (Δέντρο, Βουνό, Σκάλα κ.ά.), τα οποία στη μυθολογία αντιπροσωπεύουν τη σύνδεση μεταξύ Γης και Ουρανού. Το σύμβολο του Δέντρου συγκεκριμένα (ως Κοσμικό Δέντρο, Δέντρο της Ζωής κ.ά.) βρίσκεται στο κέντρο πολλών θρησκευτικών λατρειών και, μεταξύ άλλων, αποτελεί ένα σύμβολο της πνευματικής ανύψωσης».
Από έναν σχετικά άγνωστο μύθο όπως αυτόν του Ερυσίχθονα, μαθαίνουμε ότι ο άνθρωπος, από τα αρχαία χρόνια, εκμεταλλεύτηκε τη φύση προς όφελός του. Πείτε μας μερικές σκέψεις που κάνατε όταν πρωτοήρθατε σε επαφή με τον σημαντικότατο όσο και άγνωστο αυτόν μύθο.
«Σκέφτηκα πως η μόνη ελπίδα, για να μην έχει ο άνθρωπος την κατάληξη του Ερυσίχθονα, είναι να συνδεθεί με τη Φύση με τον τρόπο που συνδέονταν με αυτή οι ιέρειες της Θεάς Δήμητρας. Να αντιληφθεί την ιερότητά της, να τη σέβεται και να την τιμάει κάθε μέρα».
Τι έρευνα κάνατε προκειμένου να φέρετε τον μύθο στη θεατρική του μορφή;
«Αφού μελετήσαμε τις δύο σημαντικές εκδοχές του μύθου, εκείνες του Καλλίμαχου και του Οβίδιου, ξεκινήσαμε μία ευρύτερη μελέτη πάνω στα Ιερά Δέντρα της παγκόσμιας μυθολογίας, στις πρακτικές δεντρολατρείας των αρχαίων πολιτισμών και στα τελετουργικά που τις συνόδευαν. Αυτή η έρευνα βοήθησε πολύ στην ανάπτυξη της εικονοποιίας της παράστασης αλλά και στην ανάδειξη των τελετουργικών της στοιχείων. Παράλληλα, ξεκίνησα τη συγγραφή του κειμένου σε μία φόρμα που δεν ήταν αυστηρά θεατρική, αλλά ποιητική και αφηγηματική, με στόχο να αναδείξω και τις πλευρές του μύθου για τις οποίες δεν είχαμε προηγούμενη εκτενή ανάπτυξη. Η θεατρική του μορφή διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια των προβών. Ο μύθος μας προσφέρει μία εξαιρετική δομή και είναι ίσως λίγο παράξενο που δεν υπήρχε θεατρική του απόδοση ως τώρα».
Συμμετέχετε με τους συνεργάτες σας σε μια πολυετή έρευνα πάνω στη σχέση τελετουργίας και παραστατικών τεχνών· μιλήστε μας γι’ αυτήν.
«Η μελέτη μας πάνω στις σχέσεις τελετουργίας και παραστατικών τεχνών ξεκίνησε επισταμένα το 2010, με μία μεγάλη έρευνα επάνω στα εκστατικά φαινόμενα και τον προφητικό λόγο, η οποία καθόρισε πολύ και τους κώδικες της ομάδας. Έκτοτε συνεχίζουμε αδιάλειπτα αυτή την έρευνα, σε συνεργασία με τη χορογράφο Ελένη Χατζηγεωργίου, εξερευνώντας κάθε φορά μία διαφορετική παράμετρο ή κατηγορία των τελετουργιών και ενσωματώνοντας στοιχεία τους στις παραστάσεις μας. Μας απασχόλησε πολύ το σώμα, ο ρυθμός, ο λόγος, η ενέργεια και η χρήση του συμβόλου στην τελετουργία, όπως επίσης και η εκστατικότητα, η μεταμόρφωση, η υπέρβαση και η έννοια του ιερού. Τα τελευταία χρόνια, η μελέτη μας επάνω στις παραδόσεις του σαμανισμού έχουν διευρύνει πολύ τον ορίζοντα και το μέλλον αυτής της έρευνας».
Η παράσταση θα ταξιδέψει και αλλού;
«Συχνά με τις παραστάσεις μας συμμετέχουμε σε μικρά Φεστιβάλ στο εξωτερικό. Αυτό όμως, λόγω της πανδημίας, δεν έχει συμβεί τα τελευταία χρόνια. Θα ήθελα πολύ η παράσταση “Axis Mundi- Το τελευταίο δέντρο” να ταξιδέψει και να μεταφέρει το μήνυμά της σε περισσότερους.»
Ταυτότητα Παράστασης
Δραματουργία/Σκηνοθεσία: Δημήτρης Τσιάμης
Κοστούμια/Σκηνικά: Νίκη Ψυχογιού
Σχεδιασμός Φωτισμού: Εβίνα Βασιλακοπούλου
Βοηθός σκηνοθέτη: Χριστίνα Χατζημαρινάκη
Φωτογραφίες: Κωστής Καλλιβρετάκης
Επικοινωνία: Χρύσα Ματσαγκάνη
Παραγωγή: Εταιρία Θεάτρου PER THEATER FORMANCE
Ερμηνεύουν (αλφαβητικά): Λυσάνδρα Αναστασοπούλου, Αλίκη Στενού, Δημήτρης Τσιάμης
