Μετά την ένταξη των Κυκλάδων με παράδειγμα τα νησιά Σίφνο, Σέριφο και Φολέγανδρο στα «7 πιο Απειλούμενα» μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς για το 2024, αντιπροσωπεία από πέντε εκπροσώπους της Europa Nostra, της εκπροσώπου της στην Ελλάδα ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) και του Ινστιτούτου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων επισκέφθηκε την περιοχή.
Η επίσκεψη της ομάδας των ειδικών είχε τρία σκέλη: α/ τη συζήτηση με εκπροσώπους της κεντρικής διοίκησης, β/ συνάντηση με την τοπική αυτοδιοίκηση και γ/ επικοινωνία με εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. Ο στόχος της επίσκεψης ήταν να αξιολογηθούν οι πιέσεις που δέχονται τα νησιά, να εντοπιστούν οι ανάγκες προστασίας του φυσικού και πολιτιστικού τους πλούτου και να καταγραφούν συγκεκριμένες προτάσεις για τη διασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξής τους.
Την αντιπροσωπεία αποτελούσαν οι:
· Jimmy Jamar, Νομικός/Διεθνείς Σχέσεις, Αντιπρόεδρος της Europa Nostra.
· Paolo Vitti, Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Europa Nostra και της Συμβουλευτικής Επιτροπής του προγράμματος «7 Πιο Απειλούμενα».
· Κωνσταντίνος Χριστοφίδης, Τεχνικός Σύμβουλος συνεργαζόμενος με το Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (EIB).
· David Castrillo, Σύμβουλος για το Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (EIB).
· Δημήτρης Λεβέντης, Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς της ΕΛΛΕΤ και μέλος της ομάδας ειδικών του προγράμματος «7 Πιο Απειλούμενα» της Europa Nostra.
Η πρωτοβουλία έχει ως στόχο μέσα από τις συναντήσεις με τους αρμόδιους φορείς και τις επισκέψεις στα νησιά να δημιουργήσει ένα ρεαλιστικό πλάνο δράσης ώστε:
· Να ευαισθητοποιήσει τις τοπικές κοινότητες αλλά και όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης της χώρας, σχετικά με τις απειλές που προκαλούνται από τις μη αναστρέψιμες μεταβολές στην μοναδικότητα του αιγαιοπελαγίτικου περιβάλλοντος και τοπίου.
· Να ενημερώσει ότι η παρατηρούμενη μεγέθυνση του τουριστικού τομέα βλάπτει το μοναδικό φυσικό περιβάλλον των Κυκλάδων, το οποίο δύσκολα μπορεί να αποκατασταθεί και καταναλώνει δυσανάλογα τους φυσικούς πόρους (λόγω της έλλειψης κυκλικών προσεγγίσεων στη σημερινή κατασκευαστική βιομηχανία κα)
· Να βρει ενδιαφερόμενους ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς που μπορούν να στηρίξουν την πρωτοβουλία για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και του τοπίου των Κυκλάδων.
Συζητήσεις με την Κεντρική Διοίκηση για θέματα πολιτικής
Στα πλαίσια των συζητήσεων με την κεντρική διοίκηση, η ομάδα επισκέφθηκε το Υπουργείο Τουρισμού, όπου ενημερώθηκε από την Προϊσταμένη της γενικής διεύθυνσης Τουριστικής Πολιτικής, κα Π. Διονυσοπούλου για τις πολιτικές του υπουργείου αναφορικά με τα νησιά, την έρευνα για τον τουρισμό και τη συλλογή δεδομένων για την τουριστική δραστηριότητα και παρουσιάστηκε η στρατηγική μάρκετινγκ που ακολουθεί το Υπουργείο.
Πραγματοποιήθηκε επίσης μια ιδιαίτερα σημαντική συνάντηση με τον κ. Μανώλη Κουτουλάκη, Γενικό Γραμματέα Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής. Ο κ. Κουτουλάκης παρείχε χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τις αρμοδιότητες του υπουργείου σε θέματα νησιωτικής πολιτικής και τόνισε τη σημασία της ορθής διαχείρισης των μεγάλων επενδύσεων στα μικρά νησιά. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, «Στα μικρά νησιά οι μεγάλες επενδύσεις δεν αλλάζουν μόνο το τοπίο, αλλάζουν ολόκληρη την κοινωνική δομή». Παράλληλα, τόνισε την ανάγκη για ισορροπημένες παρεμβάσεις που θα συνδυάζουν τη δραστικότητα με τον ρεαλισμό, υπογραμμίζοντας: «Όταν πρόκειται για τα νησιά μας, πρέπει να είμαστε τόσο δραστικοί όσο και ρεαλιστές, αναζητώντας λύσεις που σέβονται τις τοπικές ανάγκες χωρίς να παραβλέπουν τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα».
Η συνεισφορά της Κοινωνίας των Πολιτών
Σημαντικές συναντήσεις πραγματοποιήθηκαν με εκπροσώπους του σωματείου «Save Ios» και του Δικτύου για Βιώσιμες Κυκλάδες. Οι συζητήσεις ανέδειξαν ακόμα περισσότερο τις έντονες πιέσεις που δέχονται τα νησιά και τόνισαν τη σημασία συλλογικής δράσης για την προστασία τους. Κεντρικό άξονα των συζητήσεων αποτελέσαν οι εκτός κλίμακας επενδύσεις στα νησιά.
«Εν απουσία αυστηρού πλαισίου προστασίας για το Τοπίο η κλίμακα των επεμβάσεων θα έπρεπε να είναι στο προσκήνιο.»
Α. Πάκα. μέλος Δικτύου για Βιώσιμες Κυκλάδες.
Οι θέσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Στις συναντήσεις με τους δημάρχους των τριών νησιών (Σίφνος, Σέριφος, Φολέγανδρος), τα κοινά προβλήματα που αναφέρθηκαν περιλαμβάνουν τη λειψυδρία, τις μεγάλες επενδύσεις, την ταχεία υπερδόμηση, το αυξημένο κόστος ζωής, την αλλοίωση του τοπίου και της τοπικής κοινωνίας. Ως προς τις αρμοδιότητες των δήμων, τονίστηκαν η υποστελέχωση των υπηρεσιών, γεγονός που δυσχεραίνει την αποτελεσματική διαχείριση των πιέσεων στα νησιά, η περιορισμένη εμπλοκή τους στην αδειοδότηση επενδύσεων, καθώς και η ελλιπής ενημέρωση σχετικά με τη διαδικασία πολεοδομικού σχεδιασμού.
Ο Δήμαρχος Σερίφου, κ. Κωνσταντίνος Ρεβίνθης, αναφερόμενος στην πολεοδομική νομοθεσία και στις πολιτικές προστασίας, υπογράμμισε ότι «Είναι σημαντικό να ξεκινήσουμε από την εφαρμογή των υφιστάμενων πολιτικών». Στο Δήμο Σίφνου, σε συνάντηση με την κα Μαρία Ναδάλη, Δήμαρχο Σίφνου, αναλύοντας τις συνιστώσες που οδήγησαν στην ένταξη των νησιών στον κατάλογο των πιο απειλούμενων μνημείων, τονίστηκε πως όλα αυτά – στρατηγικές επενδύσεις, εκτός σχεδίου δόμηση, αυθαίρετη δόμηση, πιέσεις στις υποδομές, κενά στη νομοθεσία και κατακερματισμένες αρμοδιότητες – είναι αλληλένδετα. Όπως αναφέρθηκε από τους παριστάμενους: «Αυτά θα πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα για κάθε νησιωτικό δήμο. Η δημοσιοποίηση είναι το πρώτο βήμα! Πρέπει πρώτα να πειστεί η τοπική κοινωνία». Στο Δήμο Φολεγάνδρου συζητήθηκε η σημασία διατήρησης του μόνιμου πληθυσμού και η προσέλκυση νέων οικογενειών. Ο Δήμαρχος Φολεγάνδρου, κ. Κυριάκος Μαρινάκης δήλωσε χαρακτηριστικά «Δε θέλουμε άλλες συζητήσεις, θέλουμε λύσεις» ενώ τονίστηκε η σημασία άμεσων δράσεων πριν αλλοιωθεί μη αναστρέψιμα το τοπίο.
Σημαντική ήταν η συμβολή του Δημάρχου Σαντορίνης, κ. Νίκου Ζώρζου, που σε διαδικτυακή συνάντηση, παρουσίασε την έως τώρα εμπειρία της Σαντορίνης και τα προβλήματα και εμπόδια που έχουν ήδη κληθεί να αντιμετωπίσουν. Από τη συζήτηση αναδείχθηκε η σημασία ένωσης των δυνάμεων των νησιωτικών Δήμων και της δημιουργίας κοινού μετώπου για την αντιμετώπιση των δυσκολιών και κινδύνων που αντιμετωπίζουν.
Αποτίμηση και επόμενα βήματα
Η ένταξη των νησιών των Κυκλάδων στο πρόγραμμα 7 Most Endangered της Europa Nostra αποτελεί έναν σημαντικό σταθμό στην προσπάθεια διατήρησης της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς τους. Η συνεργασία με διεθνείς φορείς και συμμαχίες, όπως το Ίδρυμα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και η Europa Nostra, είναι καθοριστικής σημασίας για την επιτυχία αυτής της προσπάθειας. Και μπορεί τα συγκεκριμένα νησιά, που αποτελούν από μόνα τους μνημεία, να μην ανήκουν στα πιο απειλούμενα, αλλά βρίσκονται στο μεταίχμιο μιας σοβαρής μεταβολής: περιβαλλοντικής και κοινωνικής.
Τα ιδιαίτερα φυσικά και αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του Κυκλαδίτικου τοπίου συμβάλλουν στην ιδιαίτερη ταυτότητα του Αιγαίου και κάνουν την ανάγκη προστασίας τους ακόμη πιο επιτακτική. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων, λαμβάνοντας υπόψη όλα όσα αποκόμισε από τις συναντήσεις και τις επιτόπιες επισκέψεις, θα συντάξει μια αναλυτική έκθεση και σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ), θα σχεδιαστούν οι επόμενες δράσεις και προτάσεις, για την προστασία και τη βιώσιμη ανάπτυξη των τριών νησιών των Κυκλάδων.
«Μερικές φορές δεν πρόκειται για την αποκατάσταση μνημείων, αλλά για την αποκατάσταση του τρόπου σκέψης».
David Castrillo, Σύμβουλος για το Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (EIB).
