Η επανένωση αυτή έγινε χάρη στη σοβαρή και ουσιαστική εργασία όλων όσων ασχολήθηκαν με αυτήν, τόσο από την Αγία Έδρα και τα Μουσεία του Βατικανού όσο και από την Ελληνική πλευρά, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και το Μουσείο της Ακρόπολης.
Το θραύσματα που αποδόθηκαν στο μνημείο τους περιλαμβάνουν την κεφαλή ενός σκαφηφόρου (ιματιοφόρου) άνδρα που ανήκει στον λίθο V της βόρειας ζωφόρου του Παρθενώνα, την κεφαλή ενός γενειοφόρου άνδρα που αποδίδεται στη νότια μετόπη 16 της Κενταυρομαχίας και, τέλος, την κεφαλή ενός αλόγου που αποδίδεται σε αέτωμα του Παρθενώνα.
Όπως ανέφερε κατά τον χαιρετισμό της η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, «Η μοναδικής σημασίας και σπουδαιότητος πνευματική και φιλάδελφος χειρονομία της Αυτού Αγιότητος του Πάπα Φραγκίσκου προς τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερώνυμο, δείχνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο πώς ο πολιτισμός μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στο διάλογο, στην ειρήνη, στη συμφιλίωση των κοινοτήτων, στην αδελφοσύνη των λαών.
Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο Καρδινάλιος Fernando Vérgez Alzaga, πρόεδρος του Κυβερνείου του Κράτους της πόλης του Βατικανού, ο άνθρωπος που ανέλαβε να διεκπεραιώσει την επιθυμία του Ποντίφικα, πριν 15 μέρες στην τελετή υπογραφής του πρωτοκόλλου της δωρεάς «η πιο σημαντική αξία αυτής της πράξης είναι, να δούμε για άλλη μια φορά, πώς οι συλλογές τέχνης του Πάπα, γίνονται προνομιακό σημείο φιλίας μεταξύ λαών, θρησκειών, Εκκλησιών, ξεπερνώντας όλα τα εμπόδια.
Γνωρίζοντας τα όσα προηγήθηκαν της ιστορικής απόφασης του Πάπα Φραγκίσκου, επιτρέψτε μου να επισημάνω πόσο καθοριστική ήταν η συμβολή του Οικουμενικού Πατριάρχη κκ. Βαρθολομαίου. Οι ευχαριστίες μας στο πρόσωπό του είναι ευγνώμονες και διαρκείς.
Η χειρονομία του Ποντίφικα έρχεται αρωγός στο δίκαιο και ηθικό αίτημα σύμπαντος του ελληνικού λαού, αλλά και στην εργώδη προσπάθεια της Ελληνικής Κυβέρνησης και προσωπικά του Πρωθυπουργού, για οριστική επιστροφή και επανένωση του συνόλου των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα».
Πρόκειται για την δεύτερη οριστική επανένωση τμημάτων από τα αρχιτεκτονικά γλυπτά του Παρθενώνα, χωρίς όρους. Ο δρόμος που άνοιξε από πέρυσι η Κυβέρνηση της Περιφέρειας της Σικελίας με την οριστική επιστροφή του θραύσματος «Fagan» και σήμερα πραγματοποιεί η Αγία Έδρα με την επιστροφή των τριών θραυσμάτων από τα Μουσεία του Βατικανού, αποτελεί την οδό που μπορεί και οφείλει να ακολουθήσει η βρετανική πλευρά, ακολουθώντας και την πλειονότητα του βρετανικού λαού που επιθυμεί την οριστική επιστροφή και επανένωση των γλυπτών του Παρθενώνα, αποδεικνύοντας έτσι τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Βρετανίας σε θέματα ηθικής και πολιτισμού.
Η επανένωση των θραυσμάτων πραγματοποιήθηκε στην εμβληματική Αίθουσα του Παρθενώνα, παρουσία του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερωνύμου Β’, του Γραμματέα του Ποντιφικού Συμβουλίου Επισκόπου κ. Brian Farrell, του Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων Κωνσταντίνου Τασούλα, της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνας Μενδώνη, του Αν. Γραμματέα του Ποντιφικού Συμβουλίου κ. Andrea Palmieri, του Γενικού Γραμματέα Πολιτισμού Γιώργου Διδασκάλου, της Καθ. Barbara Jatta Διευθύντριας των Μουσείων του Βατικανού και του Γενικού Διευθυντή του Μουσείου Ακρόπολης, Kαθ. Νικόλαου Χρ. Σταμπολίδη. Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Πρόεδρος και τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Μουσείου Ακρόπολης και εκπρόσωποι της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος και του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Ομιλία Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερωνύμου Β’
Αξιότιμε κ. Πρόεδρε της Βουλής των Ελλήνων,
Σεβασμιώτατε Επίσκοπε κ. Μπράιαν Φάρελλ, Επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Αυτού Αγιότητος του Πάπα Φραγκίσκου,
Σεβασμιώτατε Μητροπολίτη Λαοδικείας κ. Θεοδώρητε, εκπρόσωπε της Αυτού Παναγιότητος του Οικουμενικού Πατριάρχη,
Αξιότιμη κ. Υπουργέ Πολιτισμού και Αθλητισμού,
Ελλογιμώτατε κ. Διευθυντά του Μουσείου της Ακροπόλεως,
Εκλεκτή ομήγυρις,
Με πολλή συγκίνηση και χαρά συμμετέχω στην σημερινή επίσημη τελετή επανένωσης των τριών θραυσμάτων από τα Μουσεία του Βατικανού στα αρχιτεκτονικά γλυπτά του Παρθενώνα στο Μουσείο της Ακροπόλεως.
Η συγκίνησή μου οφείλεται στο γεγονός ότι σήμερα, ενώπιόν μας, ολοκληρώνεται, ενσαρκώνεται στην πράξη, η πρωτοβουλία του αγαπητού αδελφού και Σεβάσμιου Προκαθημένου της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, Πάπα Φραγκίσκου, να δωρίσει στην Μετριότητά μου, τα τρία αυτά θραύσματα , και δι΄ εμού έπειτα, να επανεύρουν την θέση τους στον φυσικό τους χώρο, εδώ, στην Αίθουσα του Παρθενώνα του Μουσείου της Ακροπόλεως.
Η πράξη αυτή του Πάπα Φραγκίσκου είναι ιστορικής σημασίας και έχει θετικότατες προεκτάσεις σε πολλαπλά επίπεδα.
Πρώτον, αποτελεί απτή απόδειξη των καρπών που παράγονται από την καλλιέργεια των μεταξύ μας αδελφικών σχέσεων ως χριστιανών, με γνώμονα την αλήθεια, την αγάπη, τον αλληλοσεβασμό και την αλληλοκατανόηση. Δίδει δε μια μαρτυρία, ιδιαιτέρως σήμερα στον χειμαζόμενο από ταραχές και αδικία κόσμο, στους εγγύς και τους μακράν, ότι λύσεις στα όποια προβλήματα και διαφωνίες υπάρχουν, αρκεί να ενυπάρχει η καλή προαίρεση και η ειλικρινής επιθυμία συνεργασίας.
Δεύτερον, δι’ αυτής της πράξης αποκαθίσταται η αλήθεια των πραγμάτων, επουλώνονται πληγές και τραύματα που ανάγονται στο παρελθόν, καθώς επανενώνονται, στο μοναδικό αυτό μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, αναπόσπαστα από αυτό μέρη του.
Προσωπική μου ολοκάρδια ευχή είναι αυτή η πρωτοβουλία να βρει και άλλους μιμητές. Ο Πάπας Φραγκίσκος απέδειξε ότι αυτό είναι και εφικτό και ουσιαστικό.
Τέλος, επιτρέψατέ μου, ως Προκαθήμενος της Αγιωτάτης εν Ελλάδι Εκκλησίας, να απευθύνω τις θερμότατες προσωπικές μου ευχαριστίες, μαζί με αυτές του κλήρου και του λαού μας, στον Αγιώτατο Πάπα κ. Φραγκίσκο, αλλά και σε όλους και όλες όσοι μόχθησαν και συνέβαλαν στην πραγματοποίηση αυτού του ιστορικού γεγονότος.
Ευχαριστώ και όλους εσάς για την τιμητική σας παρουσία
Ομιλία της ΥΠΠΟΑ Λίνας Μενδώνη
Εις πρόσωπον του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου,
Μακαριώτατε Αρχιεπίσκοπε Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερώνυμε,
Αξιότιμε κ. Πρόεδρε της Βουλής των Ελλήνων,
Σεβασμιώτατε Νούντσιε κ. Jan Romeo Pawlowski,
Κυρία πρέσβυ της Ελλάδος στο Βατικανό,
Κυρίες και Κύριοι,
Είναι ιδιαίτερα μεγάλη η τιμή και η χαρά μας, που μαζί σας, υποδεχόμαστε σήμερα, εδώ, στην αίθουσα του Παρθενώνα, στο Μουσείο της Ακρόπολης, τους Σεβασμιώτατους Monsignor Brian Farrell και Monsignor Andrea Palmieri, Γραμματέα και υπογραμματέα του Ποντιφικού Συμβουλίου για την προώθηση της Χριστιανικής Ενότητος, καθώς και την καθηγήτρια Barbara Jatta, Διευθύντρια Μουσείων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Βατικανού, εις εκπλήρωση και ολοκλήρωση της δωρεάς του Πάπα Φραγκίσκου προς την Εκκλησιαστική Αρχή της Ελλάδας, των τριών θραυσμάτων από τη ζωφόρο, τη μετόπη και το αέτωμα του Παρθενώνα, τα οποία φυλάσσονταν, από τον 19ο αιώνα, στις πολύτιμες συλλογές των Μουσείων του Βατικανού.
Η μοναδικής σημασίας και σπουδαιότητος πνευματική και φιλάδελφος χειρονομία της Αυτού Αγιότητος του Πάπα Φραγκίσκου προς τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερώνυμο, δείχνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο πώς ο πολιτισμός μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στο διάλογο, στην ειρήνη, στη συμφιλίωση των κοινοτήτων, στην αδελφοσύνη των λαών.
Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο Καρδινάλιος Fernando Vérgez Alzaga, πρόεδρος του Κυβερνείου του Κράτους της πόλης του Βατικανού, ο άνθρωπος που ανέλαβε να διεκπεραιώσει την επιθυμία του Ποντίφικα, πριν 15 μέρες στην τελετή υπογραφής του πρωτοκόλλου της δωρεάς «η πιο σημαντική αξία αυτής της πράξης είναι, να δούμε για άλλη μια φορά, πώς οι συλλογές τέχνης του Πάπα, γίνονται προνομιακό σημείο φιλίας μεταξύ λαών, θρησκειών, Εκκλησιών, ξεπερνώντας όλα τα εμπόδια».
Γνωρίζοντας τα όσα προηγήθηκαν της ιστορικής απόφασης του Πάπα Φραγκίσκου, επιτρέψτε μου να επισημάνω πόσο καθοριστική ήταν η συμβολή του Οικουμενικού Πατριάρχη κκ. Βαρθολομαίου. Οι ευχαριστίες μας στο πρόσωπό του είναι ευγνώμονες και διαρκείς.
Όταν ο όποιος ιστορικός αποκτήσει στο μέλλον πρόσβαση στα προσωπικά αρχεία των δύο Προκαθημένων θα μπορέσει να αποδώσει τις λεπτομέρειες.
Ο Πατριάρχης, πριν διατυπωθεί το επίσημο αίτημα του Μουσείου της Ακρόπολης, παρακάλεσε ο ίδιος, επρέσβευσε προς τον Πάπα, έστειλε απεσταλμένο στο Βατικανό τον Γέροντα Χαλκηδόνος, και ο Ποντίφικας ανταποκρίθηκε στην παράκλησή του. Ετσι, εκδήλωσε την ειλικρινή του επιθυμία να ακολουθήσει τον δρόμο της οικουμενικής αλήθειας.
Πρόκειται για μια χειρονομία με έντονο θρησκευτικό, αλλά και πολιτικό συμβολισμό, ο οποίος αντανακλά την βαθιά ηθική πεποίθηση ότι το ίδιο το χάσκον και ακρωτηριασμένο μνημείο αξιώνει την επιστροφή των αρχιτεκτονικών γλυπτών μελών του, προκειμένου να επανακτήσει την ενιαία και αδιαίρετη φυσική, αισθητική και νοηματική του οντότητα.
Το δημιούργημα του Φειδία, ο γλυπτός διάκοσμος του Παρθενώνα, εκπέμπει ασύγκριτη δύναμη, τελειότητα και ομορφιά. Αυτή τη μοναδική σύνθεση της Δημιουργίας, της Ελευθερίας, της Δημοκρατίας η Ανθρωπότητα δικαιούται να δει στην ολότητά της.
Περίπου 10 μήνες πριν, η Ανεξάρτητη Περιφερειακή Κυβέρνηση της Σικελίας και το Υπουργείο Πολιτισμού της Ιταλικής Δημοκρατίας είχαν προβεί σε μια ανάλογη κίνηση, επίσης υψηλής αξίας και συμβολισμού, αποδίδοντας στην Αθήνα ες αεί το θραύσμα Fagan, το οποίο έχει επανενωθεί στη ζωφόρο. Οι πρωτεργάτες αυτής της πρωτοβουλίας, ο Περιφερειακός Σύμβουλος Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Σικελικής Ταυτότητας Αλμπέρτο Σαμονά και η Διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου A. Salinas του Παλέρμο Δρ Caterina Greco είναι σήμερα μαζί μας τιμώντας τον πνευματικό και φιλάδελφο χαρακτήρα της παπικής χειρονομίας προς την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος.
Οι δύο αυτές πρωτοβουλίες, οι δύο αυτές πράξεις, δείχνουν τον δρόμο προς πάσα κατεύθυνση. Πως μπορούν να επανενωθούν στον Παρθενώνα τα αναπόσπαστα μέλη του, επουλώνοντας τα τραύματα που βάρβαρα χέρια προκάλεσαν πολλά χρόνια πριν. Η ευγνωμοσύνη μας προς τον Πάπα Φραγκίσκο για την ιστορική και γενναιόδωρη απόφασή του είναι διαρκής και για πάντα.
Τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο κκ. Ιερώνυμο ευχαριστούμε από καρδιάς για τον ενθουσιασμό και την απόλυτη σύμπραξή του στην επανένωση των τριών θραυσμάτων με τα παρθενώνεια γλυπτά του Μουσείου της Ακρόπολης.
Η χειρονομία του Ποντίφικα έρχεται αρωγός στο δίκαιο και ηθικό αίτημα σύμπαντος του ελληνικού λαού, αλλά και στην εργώδη προσπάθεια της Ελληνικής Κυβέρνησης και προσωπικά του Πρωθυπουργού, για οριστική επιστροφή και επανένωση του συνόλου των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα.
Σας ευχαριστώ
Ομιλία Γενικού Διευθυντή Μουσείου Ακρόπολης Καθ. Νικόλαου Χρ. Σταμπολίδη
Μακαριότατε,
Κύριε Πρόεδρε της Βουλής των Ελλήνων,
Κυρία Υπουργέ Πολιτισμού,
Σεβασμιότατε επίσκοπε Farrell, επικεφαλής της αντιπροσωπίας της Αυτού Αγιότητας του Πάπα Φραγκίσκου
Σεβασμιότατε Μητροπολίτη Λαοδικείας, εκπρόσωπε της Αυτού Αγιότητας του Οικουμενικού Πατριάρχη
Κύριε Πρόεδρε
Κυρίες και κύριοι
Είναι μεγάλη τιμή και χαρά να δεχόμαστε σήμερα εδώ τους φίλους Πατέρες της Αγίας Έδρας, ως εκπροσώπους του Πάπα Φραγκίσκου. Η χειρονομία του αρχηγού της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας να αποδώσει στην Εκκλησία της Ελλάδος και προσωπικά στον Μακαριότατο Αρχιεπίσκοπο τα τρία θραύσματα από τον γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα, που εκ τίθεντο έως τις αρχές Μαρτίου στο Βατικανό για διακόσια και πλέον χρόνια, έχει ουσιαστικό και συμβολικό χαρακτήρα.
Πρόκειται για την κεφαλή ενός γενειοφόρου άνδρα η οποία ανήκει στη μετόπη 16 της νότιας πλευράς με την Κενταυρομαχία, και την κεφαλή νεαρού σκαφηφόρου με προσφορές η οποία προέρχεται από τη Βόρεια Ζωφόρο της Πομπής των Παναθηναίων, που ανηφόριζε από την αρχαία Αγορά για να εορταστούν τα γενέθλια της πολιούχου θεάς της Αθήνας. Τέλος, το τρίτο γλυπτό μια κεφαλή αλόγου – για την οποία υπάρχουν επιστημονικά ερωτήματα- θα μπορούσε να προέρχεται από ένα εκ των δύο αετωμάτων του μνημείου. Ανήκουν δηλαδή όλα στα τρία βασικά τμήματα της ανωδομής του ναού, που ενσωμάτωνε και απέδιδε γλυπτικά την ομορφιά και την τελειότητα του συνολικού αρχιτεκτονικού σώματος του Παρθενώνα.
Αυτήν την κλεμμένη και διηρημένη αρμονία του σώματος του Παρθενώνα που ενσωματώνει τις πανανθρώπινες αξίες και συμβολισμούς του ωραίου, του καλού και της ίδιας της αθηναϊκής, περίκλειας δημοκρατίας του 5ου αι. π.Χ. , ουσιαστικά της μητέρας των παγκόσμιων αξιών έως και σήμερα, ο Πάπας Φραγκίσκος θέλησε να την αποδώσει πίσω, συμβάλλοντας έτσι σημαντικά στην ολότητα του μνημείου.
Του είμεθα ευγνώμονες διπλά που δεν θέλησε να το πράξει μόνον ως αρχηγός της πόλεως- κράτους του Βατικανού, εκπροσωπώντας έτσι τον πληθυσμό του, αλλά κυρίως ως αρχηγός της εκκλησίας ενός δισεκατομμυρίου Καθολικών ανά την Υφήλιο εκφράζοντας και διατρανώνοντας έτσι την Οικουμενική αλήθεια που πρέπει να ακολουθηθεί για την ενότητα του Παρθενώνα, του παγκόσμιου συμβόλου του πολιτισμού.
Της Οικουμενικής πράξης του Πάπα Φραγκίσκου είχε προηγηθεί πυκνή προφορική και γραπτή επικοινωνία από το Μουσείο Ακρόπολης και το Υπουργείο Πολιτισμού με το Βατικανό ήδη από το Φθινόπωρο του 2021, αρχικά με τους Καρδινάλιους Υπουργούς Πολιτισμού και Εξωτερικών Σεβασμιότατους Ravassi και Gallagher καθώς και με τη Διευθύντρια των Musei Vaticani κα Barbara Jatta. Στην προσπάθεια αυτή συνέβαλε η παρέμβαση και συνηγορία του Πατριάρχη Βαρθολομαίου για το αίτημά μας για την επιστροφή και επανένωση των Παρθενώνειων γλυπτών και, τελικά, η όλη θετική στάση του Κυβερνήτη της πόλεως κράτους του Βατικανού Καρδινάλιου Verges Alzaga. Είμαστε ευγνώμονες προς όλους και τους ευχαριστούμε από καρδιάς.
Μακαριότατε, Αρχιεπίσκοπε Αθηνών και πάσης Ελλάδος η αστραπιαία όμως, απόδοση των παρθενωνείων γλυπτών από το Βατικανό προς το Μουσείο της Ακρόπολης οφείλεται στη δική σας επιθυμία και βούληση, ως κεφαλή της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, καθώς εξαρχής δηλώσατε ότι τα τρία θραύσματα αμέσως μετά την υπογραφή της Συμφωνίας σας με το Βατικανό, περιέρχονται αυτομάτως στον φυσικό τους χώρο, το Μουσείο της Ακρόπολης για να επανενωθούν με τα εδώ ευρισκόμενα έργα του Φειδιακού εργαστηρίου. Για την σοφή απόφαση και πράξη σας αυτή σας ευχαριστούμε θερμά, εσάς και τους συνεργάτες σας, πράξη της οποίας το αποτέλεσμα γιορτάζουμε εδώ αυτήν την ώρα, αποκαθιστώντας έτσι όσα η Ιστορία και ο Χρόνος διατήρησαν έως τις μέρες μας.
Επιμέλεια
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
