© Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη
Δέκα τέσσερα χρόνια συμπληρώνονται φέτος, από την ημέρα που η Μύρτις -το 11χρονο κορίτσι που πέθανε στον μεγάλο λοιμό των Αθηνών τον 5ο αι. π.Χ., μας συστήθηκε, μετά την ανάπλαση του προσώπου της από την ερευνητική ομάδα του Καθηγητή Μανώλη Ι. Παπαγρηγοράκη. Στα σημερινά βήματά της, συντροφεύει μαθητές της σύγχρονης εποχής και του κόσμου όλου.
Συνάντηση με θέμα «Η Μύρτις στο σχολείο: Εναλλακτικές “αναγνώσεις” της Ιστορίας» πραγματοποιεί το Δίκτυο Εκπαιδευτικών «Εκπαιδευτικός και σύγχρονες προκλήσεις», το οποίο οργανώνεται με πρωτοβουλία του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων την Τετάρτη 24 Ιανουαρίου 2024, 18.00-19.30, στην ηλεκτρονική πλατφόρμα MS Teams (κωδικός: 6obfhbq).
Εισηγητές/ τριες του θέματος θα είναι οι κ.κ. Αναστάσιος Εμβαλωτής -Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Νίκη Καραπαναγιώτη -Εκπαιδευτικός στο Oxford High School GDST, Ελένη Μαρκοπούλου -Εκπαιδευτικός στο Κολλέγιο Αθηνών, Miao Bin -Εκπαιδευτικός, Chengdu, China, Μανώλης Παπαγρηγοράκης -Επικ. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Σοφοκλής Σωτηρίου -Υπεύθυνος Έρευνας και Ανάπτυξης στην Ελληνογερμανική Αγωγή.
Προβλέπεται χρόνος για συζήτηση, τοποθετήσεις και κατάθεση εμπειριών από τα μέλη του Δικτύου.
Ο σύνδεσμος της συνάντησης είναι ο εξής:
Με μόνιμο το ενδιαφέρον μας στα σύγχρονα βήματα της παντοτινά έφηβης, με σοφία 2.500 ετών, Αθηναίας, είχαμε τη χαρά να μιλήσουμε με τους ομιλητές τη διαδικτυακής συνάντησης.
Αναστάσιος Εμβαλωτής, Καθηγητής Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
«Φιλοξενώντας μας στην εφημερίδα σας πριν δύο χρόνια σχολίαζα ότι η Μύρτις “…μπορεί να προκαλέσει την περιέργεια και το ενδιαφέρον των μαθητών για διαφορετικές επιστήμες, να συνδέσει την τάξη με την κοινότητα […] να βοηθήσει τους μαθητές να αξιολογήσουν την εγκυρότητα σχετικών πηγών που θα αναζητήσουν στον “ψηφιακό ωκεανό” του διαδικτύου, να “διδάξει” μαθηματικά, οικονομία, μηχανική και τεχνολογίες με διαθεματικά σενάρια[…]. Η Μύρτις μπορεί να αναμορφώσει όχι μόνο τη σχέση των μαθητών με τη γνώση, αλλά (και κυρίως) τη διδακτική μεθοδολογία, τις δυνατότητες που έχει ο εκπαιδευτικός να αξιοποιήσει πηγές, να εφαρμόσει καινοτόμες διδακτικές προσεγγίσεις, προκειμένου (με αφορμή γεγονότα) να εμπνεύσει και να ενθουσιάσει τους μαθητές”.
Η Μύρτις μέσα σε δύο χρόνια ενηλικιώθηκε γρήγορα. Πιο γρήγορα απ’ ότι είχαμε φανταστεί. Σχεδιάζουμε τη Μύρτιδα ως ψηφιακό διευκολυντή των εκπαιδευτικών στο σχολείο του μέλλοντος. Τα κοινωνικά δίκτυα νέας γενιάς, οι ραγδαίες εξελίξεις στις τεχνολογίες metaverse και την Παραγωγική Τεχνητή Νοημοσύνη (ΠΤΝ), μας επιτρέπουν να οραματιζόμαστε την Αθηναία του 5ου αιώνα π.Χ. ως μέσο/εργαλείο μόχλευσης τεχνοκοινωνικών αλλαγών στο συνολικό εκπαιδευτικό και σχολικό οικοσύστημα. Οι ήδη διαθέσιμες τεχνολογίες αξιοποιούν πολυτροπικές προσεγγίσεις και διευρύνονται ταχέως, με την προοπτική σύντομα να παρέχουν πολυμεθοδικές προτάσεις διδακτικής τεχνολογίας. Η Μύρτις με τη βοήθεια της ΠΤΝ, το Web3.0 και τεχνολογίες blockchain, μπορεί να γίνει η πρέσβειρα των εκπαιδευτικών όχι μόνο στην επιστημονική κοινότητα αλλά στη διεθνή κοινότητα των πολιτών, με ιδέες και λύσεις για τη διδακτική αξιοποίηση ψηφιακού υλικού που είναι διαθέσιμο τον ωκεανό του διαδικτύου.
Μια εξέλιξη που θα αναδείξει τις δυνατότητες αξιοποίησης της τεχνολογίας με κοινωνικό πρόσημο και ανθρωποκεντρικό προσανατολισμό στη μείωση των ανισοτήτων, στη διεύρυνση των δυνατοτήτων της διαφοροποιημένης διδασκαλίας. Το φιλόδοξο αυτό εγχείρημα προϋποθέτει συνεργασίες προσώπων και συνέργειες φορέων, διαφάνεια και ανοικτότητα, οραματικές πολιτικές και επιχειρηματικότητα. Οι ενδείξεις, εάν επενδύσουμε προσεκτικά και αποτελεσματικά στην ενίσχυση του ψηφιακού εγγραμματισμού, είναι αισιόδοξες και τα μηνύματα ελπιδοφόρα…»
Νίκη Καραπαναγιώτη, Εκπαιδευτικός Oxford High School GDST
Πώς «συναντηθήκατε» με τη Μύρτιδα; Τι σας οδήγησε να τη γνωρίσετε στους μικρούς Άγγλους μαθητές σας; και ποια ήταν η αντίδρασή τους;
«Γνώρισα τη Μύρτιδα το 2017, από μια τυχαία συζήτηση με τη φίλη μου, Άννα Τσακαλάκη. Η Άννα εργάζεται ως Λέκτορας στο τμήμα Παιδαγωγικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου του Reading αλλά το πρώτο πτυχίο της είναι στην Αρχαιολογία. Η συζήτησή μας έγινε με αφορμή το γεγονός ότι το Oxford High School μού είχε ζητήσει να διοργανώσω μια σειρά από εβδομαδιαία μαθήματα για μαθητές ηλικίας 11-14 ετών, επιπρόσθετα των μαθημάτων κορμού.
Τα μαθήματα επικεντρώθηκαν στις “Γυναίκες στην Αρχαιότητα”. Ήθελα το μάθημα μιας εβδομάδας να συζητά τα κορίτσια στην αρχαιότητα και συζητούσα με την Άννα τη δυσκολία μου να βρω αντίστοιχο υλικό που να μπορεί να εξάψει το ενδιαφέρον των μαθητών, έτσι ώστε να ανακαλύπτουν σιγά σιγά τη γνώση αντί να παρευρίσκονται σε ένα μάθημα που θα μοιάζει με διάλεξη. Η Άννα μου ανέφερε τη Μύρτιδα και τη φίλη της Πένυ Τσακανίκου που έχει γράψει το άρθρο “Μύρτις: Γεννήθηκα τη Μέρα των Νεκρών” για την ιστοσελίδα της Μύρτιδας (https://www.myrtis.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=179&Itemid=226&lang=fr).
Προσκαλέσαμε λοιπόν την Πένυ και την Άννα να επισκεφθούν το Oxford High School και να παρουσιάσουν τη Μύρτιδα στα παιδιά. Στη συνέχεια τα παιδιά δούλεψαν σε ομάδες για να “φανταστούν” την ιστορία της Μύρτιδας και να τη βασίσουν στις πληροφορίες που ήδη έχουμε για εκείνη και την εποχή της.
Από το 2017 μέχρι σήμερα, πολλοί μαθητές μου συνεχίζουν να γνωρίζουν τη Μύρτιδα. Οι μαθητές αντιδρούν ποικιλοτρόπως. Είχα μαθητές που ενθουσιάζονταν με το που συνειδητοποιούσαν ότι οι Κλασικές σπουδές μπορούν να συνδυαστούν με τόσα άλλα αντικείμενα (αρχαιολογία, οδοντιατρική, ιατρική και ανάλυση DNA, ανθρωπολογία κ.λπ.). Κάποιοι άλλοι εστίαζαν περισσότερο στο να φανταστούν την ιστορία της Μύρτιδος και κάποιοι άλλοι, κυρίως οι πιο μικροί στην ηλικία, εστίαζαν στην εμφάνισή της -κυρίως στο γεγονός ότι γκρεμίζονταν στερεότυπα που είχαν για τα εξωτερικά χαρακτηριστικά των Ελλήνων, π.χ. μαύρα μαλλιά, σκούρο δέρμα κ.λπ. Υπήρχαν και εκείνοι, κυρίως οι πιο μικροί σε ηλικία μαθητές και πάλι, που στεναχωριούνταν πολύ με την ιστορία της, μιας και η ζωή της τελείωσε κάπου εκεί γύρω στα 13· ήταν, δηλαδή, σχεδόν συνομήλική τους όταν πέθανε».
Ελένη Μαρκοπούλου, Εκπαιδευτικός Κολλέγιο Αθηνών
Πώς γνωρίσατε τη Μύρτιδα; Και τι ήταν εκείνο που σας οδήγησε σ’ αυτήν τη συνεργασία με το έργο σας;
«Όλα ξεκίνησαν με την επίσκεψή μου στο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ), στον Πύργο της Τήνου, τον Ιούλιο του 2011. Από τη μια, το αθάνατο υλικό, το μάρμαρο, που οι άνθρωποι το χρησιμοποιούν από την αρχαιότητα ως όχημα τέχνης, χρηστικότητας και μνήμης, και από την άλλη η έκθεση της αναβίωσης της μικρής Μύρτιδας στον ίδιο χώρο, με συγκλόνισαν. Καθώς έφευγα από το Μουσείο, θυμάμαι, μπήκα στο μικρό, αλλά εξαιρετικό, νεκροταφείο του χωριού, με τα θαυμάσια έργα τέχνης σε μάρμαρο που μας πληροφορούν για την αρχή και το τέλος της ζωής του ανθρώπου -στα οποία ήταν αφιερωμένα- και εκεί με συγκίνησε μια σκέψη. Ότι σε εκείνο το παιδί δεν έτυχαν τιμές· πέθανε δίχως να ξέρουμε το όνομά του, τόσο άδικα και τόσο νωρίς, όπως τόσοι άνθρωποι στους αιώνες. Επιδίωξα, λοιπόν, να μάθω πιο πολλά για τον Καθηγητή κ. Παπαγρηγοράκη και την ερευνητική του ομάδα, και ούτε λίγο ούτε πολύ βρέθηκα και εγώ να συμμετέχω σε αυτή. Μέχρι και σήμερα, η Μύρτιδα μου χαρίζει την ευκαιρία να μοιράζομαι την ιστορία της με τους μαθητές μου, να συζητώ μαζί τους θέματα σχετικά με τα οφέλη της συνεργασίας των επιστημών, τη διαθεματικότητα, τη σύνδεση της καθημερινότητάς της με αυτή του πολέμου, της ασθένειας και της έλλειψης των πόρων και το πώς βιώνονται όλα αυτά με τα παιδιά τού σήμερα σε πολλά μέρη του πλανήτη μας. Το πρόσωπό της που έρχεται από το παρελθόν, φωτίζει το παρόν και δημιουργεί την επιθυμία για τη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για ένα καλύτερο μέλλον».
Miao Bin, Εκπαιδευτικός, Chengdu, China
Συμμετέχετε στο πρόγραμμα της Μύρτιδος με το θεατρικό έργο σας για τους μαθητές του σχολείου σας. Πώς γνωρίσατε τη Μύρτιδα και τι είναι εκείνο που σας προσέλκυσε σ’ αυτήν τη συνεργασία;
«Η πρώτη μου συνάντηση με τη Μύρτιδα ήταν στο βίντεο που μου έστειλε η συνεργάτιδά μου Μαρία Μικεδάκη. Επρόκειτο για ένα πρότζεκτ του Καθηγητή Μανώλη Παπαγρηγοράκη και των Ηνωμένων Εθνών· με κάλεσαν δε να μεταφράσω τους υπότιτλους στα κινέζικα.
Σε αυτό το βίντεο γνώρισα τη Μύρτιδα, ενώ στη συνέχεια έμαθα περισσότερα για την ιστορία της από τον Καθηγητή Παπαγρηγοράκη, ο οποίος μου παρείχε περισσότερο υλικό από το ερευνητικό του έργο. Εντυπωσιάστηκα και γοητεύτηκα από την ιστορία της Μύρτιδος. Έχω κάνει θεατρικές σπουδές στην Ελλάδα και αγαπώ τον ελληνικό πολιτισμό. Έτσι, η Μύρτις ήρθε σαν ένας άγγελος από την αρχαία Αθήνα, που με ενέπνευσε να σχεδιάσω ένα μάθημα θεάτρου βασισμένο στην ιστορία της, για τους μαθητές μου. Πίστευα, ότι θα ήταν σημαντικό για τα παιδιά να έρθουν σε επαφή με τον ελληνικό πολιτισμό, καθώς και να κατανοήσουν τις καταστάσεις που ζούσαν στη διάρκεια της πανδημίας, μέσα από την εμπειρία ενός συνομήλικού τους κοριτσιού. Χάρη στην υποστήριξη των Ελλήνων φίλων μου, αυτό το μάθημα θεάτρου σχεδιάστηκε με επιτυχία και διήρκεσε ένα εξάμηνο.
Παρουσιάστηκαν διάφορες πτυχές του ελληνικού πολιτισμού, συμπεριλαμβανομένης της ιστορίας, της γλώσσας, της μουσικής κ.λπ.· αποτέλεσαν δε πρόκληση για τους μαθητές μου, που είχαν λίγες γνώσεις για την Ελλάδα.
Για παράδειγμα, τα παιδιά στην τάξη έμαθαν πώς να φτιάχνουν έναν χιτώνα μόνα τους. Έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για αυτό το μάθημα δραματικής τέχνης και συμμετείχαν ενεργά σε κάθε δραστηριότητα. Έτσι σιγά-σιγά, αναπτύξαμε μαζί με τους μαθητές μου ένα θεατρικό έργο με τον τίτλο “Μύρτις”. Τα παιδιά ερμήνευσαν την ιστορία της Μύρτιδος φορώντας τις αρχαίες ελληνικές φορεσιές που έφτιαξαν μόνα τους· έβαλαν δε τη Μύρτιδα να γνωρίζει ένα κορίτσι, την Τσενγκτσένγκ από το σημερινό Τσενγκντού, ταξιδεύοντας στον χρόνο και τον χώρο, για να συνδέσει τις δύο χώρες μεταξύ τους. Από τον μεγάλο λοιμό της Αθήνας μέχρι τον Covid-19, από τη Μύρτιδα μέχρι την Τσενγκτσένγκ, η μεγαλύτερη πρόκληση για τους μαθητές μου ήταν να σκεφτούν και να καταλάβουν τι μπορούν να κάνουν τα παιδιά κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας, που ήταν και ο κύριος στόχος αυτού του μαθήματος θεάτρου».
Μανώλης Παπαγρηγοράκης, Επίκ. Καθ. Πανεπιστήμιο Αθηνών
Έχουν περάσει δέκα τέσσερα χρόνια από την ημέρα που παρουσιάστηκε η Μύρτις στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης· είχατε φανταστεί αυτήν την πορεία της, όταν την πρωτοείδατε στο σπίτι σας, όπως μας είχατε πει όταν μας είχατε μιλήσει σχετικά, δυο χρόνια πριν;
«Βεβαίως όχι, δεν είχα φανταστεί… μα ούτε ονειρευτεί την εξέλιξη και πορεία αυτής της επιστημονικής μου εργασίας· και ο λόγος είναι ότι μέχρι τότε, αυτό το επιστημονικό-πολιτιστικό πρόγραμμα το μελετούσα και το δημοσίευα για να δώσω απαντήσεις σε προσωπικά μου ερωτήματα.
Όμως, ο πρώτος άνθρωπος που πίστεψε στο επιστημονικό πρόγραμμα της Μύρτιδος ήταν η αξέχαστη ΚΥΡΙΑ Νίκη Γουλανδρή, όταν στο θαυμάσιο γραφείο της στο σπίτι της στην Κηφισιά, το 2009, μου είπε όταν πρωτοείδε τη Μύρτιδα, “…κύριε Παπαγρηγοράκη, αυτό που κάνατε, δεν σας ανήκει …ανήκει στην οικουμένη…”.
Ήταν ο άνθρωπος που με στήριξε στις δύσκολες… καμπές αυτής της επιστημονικής-πολιτιστικής πορείας.
Από τότε -και ειδικότερα από τις αρχές του 2012, όταν η Μύρτις και ο λοιμός των Αθηνών του 430 π.Χ. συμπεριλήφθηκαν στην ύλη του βιβλίου της Ιστορίας των μαθητών της Α΄ Γυμνασίου στην Αυστραλία, άρχισα σιγά σιγά να βλέπω τις δυνατότητες, επιστημονικές, πολιτιστικές και εκπαιδευτικές αυτού του ερευνητικού προγράμματος.
Δεν θα είναι υπερβολή να σας πω ότι, μέσα σ’ αυτά τα δέκα τέσσερα χρόνια, εκατοντάδες Έλληνες και ξένοι, από την Κίνα, την Αγγλία κ.α., δάσκαλοι και καθηγητές, δημιουργούν εκπαιδευτικά προγράμματα για τη Μύρτιδα και για τον Λοιμό των Αθηνών στις τάξεις τους.
Για μια ακόμη φορά θέλω να τους ευχαριστήσω που είναι συνοδοιπόροι μου σε αυτό το καταπληκτικό ταξίδι.
Η νέα πρωτοβουλία του “εμπνευσμένου Δασκάλου”, του Kαθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Αναστάσιου Εμβαλωτή, για το Δίκτυο Εκπαιδευτικών της Μύρτιδος, με την Πανελλαδική διαδικτυακή συνάντηση την Τετάρτη 24 Ιανουαρίου 2024 στην πλατφόρμα των κοινωνικών δικτύων νέας γενιάς, θα μας επιτρέψει, όπως επισημαίνει και ο ίδιος, “να σχεδιάσουμε τη Μύρτιδα ως ψηφιακό διευκολυντή των εκπαιδευτικών στο σχολείο του μέλλοντος”».
Σοφοκλής Σωτηρίου, Υπεύθυνος Έρευνας και Ανάπτυξης Ελληνογερμανική Αγωγή
Γνωρίζουμε τη μεγάλη συμβολή τη δική σας και του Σχολείου σας στο πρόγραμμα της Μύρτιδος· μιλήστε μας για αυτή τη 14ετή προσφορά της στο εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα. Και τι θα σας ευχαριστούσε να μαθαίνατε αύριο για τη Μύρτιδα;
«Το σχολείο μας εφαρμόζει πλήθος δραστηριοτήτων, παρουσιάζοντας προτάσεις για το πώς το πρόγραμμα της Μύρτιδος θα μπορούσε να ενταχθεί στο αναλυτικό πρόγραμμα, τόσο στο Δημοτικό όσο και στο Γυμνάσιο και το Λύκειο. Οι μαθητές μας μαθαίνουν για την εποχή της Μύρτιδας, για τις συνήθειές της, για τα παιγνίδια της, για το σπίτι της, για τη μουσική που άκουγε, για τον ουρανό που έβλεπε. Μάλιστα, μαγειρεύουν και ένα γλυκό που θα πρέπει να έτρωγε, τη μελόπιτα.
Έχουμε μελετήσει συστηματικά την επίδραση που έχουν αυτές οι δραστηριότητες στους μαθητές, ενισχύοντας τόσο το κίνητρο όσο και το ενδιαφέρον τους τόσο σε ιστορικά θέματα αλλά και στην επιστημονική μεθοδολογία.
Έχουμε καταθέσει τις προτάσεις μας στις Εθνικές Αρχές που σχεδιάζουν την εκπαιδευτική πολιτική. Πρόσφατα, στην παρουσίαση των νέων Προγραμμάτων Σπουδών, γίνεται εισήγηση προς τους εκπαιδευτικούς να χρησιμοποιήσουν σχετικό υλικό και να εντάξουν θέματα που αφορούν στη Μύρτιδα στη διδασκαλία τους. Την περίοδο αυτή πραγματοποιείται η συγγραφή των νέων Σχολικών Βιβλίων και ελπίζουμε να δούμε αυτό το υλικό σε όλες τις ελληνικές τάξεις. Μακάρι να μάθαινα πως αυτό θα γίνει αύριο!»
