Με αφορμή τα δέκα χρόνια από τη σύσταση του Ελληνογερμανικού Ταμείου για το Μέλλον, η Πρεσβεία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας στην Αθήνα και το Ινστιτούτο Goethe διοργανώνουν ένα τριήμερο προβολών ντοκιμαντέρ που διαφωτίζουν τις σύνθετες, άλλοτε αντικρουόμενες και άλλοτε συμπληρωματικές, ελληνογερμανικές διασταυρώσεις [Ομήρου 14-16, Αθήνα].
Πώς μεταβιβάζεται το διαγενεακό τραύμα σ’ έναν τόπο όπου οι εθνικοσοσιαλιστές διέπραξαν εγκλήματα; Πόσο επίκαιρο μπορεί να είναι το «Άσμα ασμάτων» σε στίχους του Ιάκωβου Καμπανέλλη και μελοποίηση του Μίκη Θεοδωράκη 79 χρόνια μετά την απελευθέρωση των ναζιστικών στρατοπέδων; Πώς νοηματοδοτούνται οι έννοιες της πατρίδας και της ξενιτιάς στις βιογραφίες των ανθρώπων που μετακινούνται όχι μόνο χωροχρονικά, αλλά και μεταξύ ιδεολογικοπολιτικών συστημάτων; Υπάρχουν διαφορετικές ελληνογερμανικές ταυτότητες και τι σημαίνουν για το άτομο που τις φέρει; Μπορεί η τέχνη να συνδιαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε το τραύμα του Ολοκαυτώματος και πώς αυτό αλλάζει σε βάθος χρόνου;
Πέντε ντοκιμαντέρ θα προβληθούν το τριήμερο 11-13 Οκτωβρίου 2024 στο Ινστιτούτο Goethe παρουσία των δημιουργών τους. Τα έργα υλοποιήθηκαν με χρηματοδότηση του γερμανικού Υπουργείου Εξωτερικών από πόρους του Ελληνογερμανικού Ταμείου για το Μέλλον. Θα ακολουθήσει συζήτηση με το κοινό και μικρή δεξίωση. Είσοδος ελεύθερη.
Θεματικές ενότητες
11.10.2024 Συμφιλίωση με τις μαρτυρικές πόλεις και χωριά
12.10.2024 Διαμόρφωση μιας ελληνογερμανικής μνήμης
13.10.2024 Συμφιλίωση με τις εβραϊκές κοινότητες
Αναλυτικό πρόγραμμα προβολών:
Παρασκευή 11 Οκτωβρίου 2024
17:00
Το Μπαλκόνι – Μνήμες Κατοχής
του Χρύσανθου Κωνσταντινίδη, 2017
105΄(στα ελληνικά με γερμανικούς υπότιτλους)
Παρουσία του σκηνοθέτη
19:30
Mauthausen
του Αρίσταρχου Παπαδανιήλ, 2023
91΄(στα ελληνικά με αγγλικούς υπότιτλους)
Συνόψεις ταινιών
Το Μπαλκόνι – Μνήμες Κατοχής
03/10/1943: Γερμανοί αλπινιστές καταδρομείς εισβάλλουν στο χωριό Λιγκιάδες σκοτώνουν αδιακρίτως βρέφη, παιδιά, γυναίκες, γέροντες και τυλίγουν τα σπίτια στις φλόγες. Την επόμενη ημέρα ένα μωρό 14 μηνών βρέθηκε ζωντανό από τους συγχωριανούς του να θηλάζει στη νεκρή μητέρα του, όντας τραυματισμένο από ξιφολόγχη στην πλάτη.
1989: Ο Γερμανός ιστορικός Christoph U. Schminck-Gustavus επισκέπτεται το χωριό, μαγνητοφωνεί τις μαρτυρίες των 5 επιζώντων και διερευνά τα γερμανικά αρχεία.
2018: Οι μεταπολεμικές γενιές ακούν για πρώτη φορά τις κασέτες με τις μαρτυρίες των προγόνων τους που επέζησαν του ναζιστικού εγκλήματος. Τεκμήρια, μνήμες, πένθος, αποτυπώνονται στο ντοκιμαντέρ, αναδεικνύοντας το συλλογικό τραύμα που άφησε πίσω της η θηριωδία των Nαζί.
Mauthausen
Το νέο κινηματογραφικό έργο των Μίκη Θεοδωράκη (μουσική) και Ιάκωβου Καμπανέλλη (ποίηση) σε σκηνοθεσία Παναγιώτη Κουντουρά, Αρίσταρχου Παπαδανιήλ και παραγωγή Syllipsis είναι ένα μεγάλου μήκους ποιητικό ντοκιμαντέρ και ιδιότυπο μιούζικαλ, που παρουσιάζει τη νέα προσέγγιση στην Καντάτα Μαουτχάουζεν ερμηνευμένη από τους Αρίσταρχο Παπαδανιήλ (φωνή) και Άρη Ζέρβα (βιολοντσέλο), η οποία κυκλοφόρησε με την άδεια του κορυφαίου Έλληνα συνθέτη και πολιτικού αγωνιστή Μίκη Θεοδωράκη (Ζορμπάς, Ζ, Σέρπικο) ένα μήνα πριν την εκδημία του.
Στην ταινία παρουσιάζεται και το αδημοσίευτο κείμενο «Οδοιπορικό Μαουτχάουζεν-Μάιος 1988», το πλέον προσωπικό σενάριο του επιζώντα του στρατοπέδου συγκέντρωσης και εξόντωσης Μαουτχάουζεν, γενάρχη του νεοελληνικού μεταπολεμικού θεάτρου και ακαδημαϊκού Ιάκωβου Καμπανέλλη (Στέλλα, Ο Δράκος, Κορίτσια στον Ήλιο), που υπήρξε ανεκπλήρωτο όραμά του και 35 χρόνια μετά την αρχική του σύλληψη έλαβε την τελική του μορφή, στον τόπο όπου μαρτυρικά βιώθηκε, αλλά και εμπνευσμένα συνελήφθη, στο νυν Mauthausen Memorial της Αυστρίας, στο πλαίσιο της Διεθνούς Επετείου Μνήμης Απελευθέρωσης.
Βιογραφικά σκηνοθετών/-ριών
Ο Χρύσανθος Κωνσταντινίδης με καταγωγή από τους Λιγκιάδες Ιωαννίνων, γεννήθηκε και ζει στην Αθήνα. Σπούδασε κινηματογράφο και καλλιτεχνική φωτογραφία . Από το 2005 εργάζεται στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση. Το 2018 δημιουργεί το πρώτο του ντοκιμαντέρ «Το Μπαλκόνι – Μνήμες Κατοχής» Το 2020 συνεργάζεται με το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου δημιουργώντας το ντοκιμαντέρ “Μνήμες Κατοχής από την Ελλάδα” στην πλατφόρμα “MOG”. To 2021 συνεργάζεται με το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων δημιουργώντας το ντοκιμαντέρ “Με καρδιά από Τόλμη Γεμάτη – Πρόσκοποι στην Κατοχή”. Η ταινία του «Το Μπαλκόνι – Μνήμες Κατοχής» προβλήθηκε σε κινηματογράφους σε Ελλάδα και Γερμανία και στους τηλεοπτικούς σταθμούς “ΕΡΤ”, “Cosmote”, “Αντ1 plus”. Επιλέχθηκε ανάμεσα σε 200 ταινίες από το DocsBarcelona για την πλατφόρμα “NEXTUS” και προβάλετε σε Ισπανία, Χιλή, Κολομβία. Συμπεριλαμβάνεται στις συλλογές ταινιών του “Ομοσπονδιακού Οργανισμού για την εκπαίδευση των πολιτών στην Γερμανία”, του “Παιδαγωγικού Ινστιτούτου του κρατιδίου της Ρηνανίας – Παλατινάτου” και στο “Κρατικό Κέντρο Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης της Βάδης-Βυρτεμβέργης”.
O Αρίσταρχος Παπαδανιήλ είναι συγγραφέας του βιβλίου «Ελληνική Πολιτική Γελοιογραφία: Η Σοβαρή Πλευρά μιας Αστείας Τέχνης». Συνδημιουργός της πρώτης ελληνικής εκπαιδευτικής σειράς κινουμένων σχεδίων «Ένα Γράμμα Μια Ιστορία» (παραγωγή: Εκπαιδευτική Ραδιοτηλεόραση, Υπουργείο Παιδείας), για την ελληνική αλφάβητο και γλώσσα. Συνεπιμελητής του βιβλίου «70 Χρόνια Δημιουργίας Ελληνικών Κινουμένων Σχεδίων» (Greekanimation.com-ASIFA Hellas). Συνιδρυτής του δημιουργικού γραφείου Syllipsis και ιδρυτικό μέλος της ASIFA Hellas. Ο Αρίσταρχος μελοποίησε και ερμήνευσε ποίηση Καβάφη στο οπτικοακουστικό επίγραμμα «Η Πόλις (Όπου Το Μάτι Μου Γυρίσω)». To 2021 ερμήνευσε με τον τσελίστα Άρη Ζέρβα την «Καντάτα Μαουτχάουζεν» σε ποίηση Ιάκωβου Καμπανέλλη, και έμελλε να είναι ο τελευταίος ερμηνευτής έργου που κυκλοφόρησε με την άδεια του κορυφαίου μας συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη, ένα μόλις μήνα πριν την εκδημία του. Η βραβευμένη μεγάλου μήκους κινηματογραφική ταινία «MAUTHAUSEN» (91’, 2023), που συνυπογράφει σκηνοθετικά με τον κινηματογραφιστή Παναγιώτη Κουντουρά σε παραγωγή Syllipsis παρουσιάστηκε, μεταξύ άλλων, στην Ακαδημία Αθηνών και στο Οικονομικό Φόρουμ Δελφών.
Σάββατο 12 Οκτωβρίου 2024
17:00
Zwischen Heimat und Fremde («Μεταξύ πατρίδας και ξενιτιάς»)
της Susanne Grütz και του Kostas Kipuros, 2024
47΄(στα γερμανικά και τα ελληνικά με ελληνικούς και γερμανικούς υπότιτλους αντίστοιχα)
Παρουσία του σκηνοθέτη
19:00
Με δυο βαλίτσες
του Κώστα Αυγέρη, 2022
66΄(στα ελληνικά με αγγλικούς υπότιτλους)
Συνόψεις ταινιών
Zwischen Heimat und Fremde («Μεταξύ πατρίδας και ξενιτιάς»)
«Μεταξύ πατρίδας και ξενιτιάς» είναι ο τίτλος ενός κινηματογραφικού ντοκιμαντέρ για την ιστορία των πολιτικών προσφύγων του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, οι οποίοι κατέφυγαν μεταξύ 1949 και 1950 στην ανατολική Γερμανία και μετέπειτα Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας. 1300 περίπου πρόσφυγες, οι περισσότεροι παιδιά και έφηβοι, βρήκαν εκεί μία νέα πατρίδα. Πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί για τους ανθρώπους αυτούς και το πολιτικό υπόβαθρο της μετανάστευσής τους. Οι δύο δημιουργοί του ντοκιμαντέρ, η Susanne Grütz και ο Κώστας Κηπουρός, δεν θέλησαν ωστόσο να αφηγηθούν την ιστορία τους, αλλά να μιλήσουν μαζί τους για τη ζωή τους μεταξύ πατρίδας και ξενιτιάς. Στο επίκεντρο αυτού του, κατά κύριο λόγο, άγνωστου κεφαλαίου της ιστορίας στη Γερμανία βρίσκεται η προσωπική ιστορία των ανθρώπων αυτών. Η ζωή τους στην παλιά πατρίδα, πως βίωσαν τον εμφύλιο πόλεμο, η άφιξή τους στη Γερμανία/Σαξονία και η ζωή στη νέα πατρίδα, καθώς και η μετέπειτα επιστροφή τους στην Ελλάδα. Έτσι δημιουργήθηκε ένα συγκινητικό ντοκουμέντο πολύ προσωπικών αναμνήσεων των ανθρώπων της εποχής εκείνης, οι οποίοι διηγούνται στις συνεντεύξεις την ιστορία τους. Τις συνομιλίες συμπληρώνουν φωτογραφίες, κινηματογραφικά αποσπάσματα καθώς και το αντίστοιχο ιστορικό πλαίσιο. Την εικόνα ολοκληρώνουν οι αναμνήσεις των παιδιών των προσφύγων του εμφύλιου πολέμου.
Με δυο βαλίτσες
Ένα ντοκιμαντέρ με αφηγήσεις ομιλητών που μοιράζονται προσωπικά βιώματα από την αλληλεπίδραση της ελληνογερμανικής κουλτούρας στη ζωή τους. Το ντοκιμαντέρ αναδεικνύει μέσα από την ιστορία, την εμπειρία και την πορεία των ομιλητών, τις επιρροές που έλαβαν σύγχρονοι Έλληνες από τη Γερμανία και αντιστρόφως οι Γερμανοί από τους Έλληνες που βρέθηκαν εκεί.Παράλληλα, μέσα από τις ιστορίες αυτές φωτίζονται ποικίλες πτυχές της ιστορίας των δύο λαών, της μετανάστευσης, της παιδείας, της εργασίας, της γλώσσας. Ιστορίες φιλίας, φόβων, συνεργασίας, συμβίωσης, σχέσεων, στερεοτύπων και αποδόμησής τους.Είναι πολλοί οι Έλληνες που φοίτησαν σε γερμανικά σχολεία, που σπούδασαν στη Γερμανία, που μεγάλωσαν ή/και δούλεψαν και οι οποίοι επέστρεψαν στην Ελλάδα και μετέδωσαν τις εμπειρίες και γνώσεις που απέκτησαν ή παρέμειναν στη Γερμανία ή ακόμα ζουν και εργάζονται ανάμεσα στις δύο χώρες κάνοντας τους πολιτισμούς των δύο χωρών πλουσιότερους.Πολλοί διέπρεψαν στον τομέα που επέλεξαν, άφησαν το προσωπικό τους στίγμα, έκαναν τη διαφορά. Και αυτό το προσωπικό στίγμα εν πολλοίς οφείλεται ακριβώς στη συνύπαρξη των δυο πολιτισμών, στο συνδυασμό και την αλληλοσυμπλήρωση στοιχείων από δύο κουλτούρες και δύο διαφορετικά συστήματα, τα οποία συναντήθηκαν πολλές φορές στη διάρκεια της ιστορίας με αρνητικό αλλά και με θετικό τρόπο.
Βιογραφικά σκηνοθετών/-ριών
Η Susanne Grütz ζει ως ανεξάρτητη καλλιτέχνης και παιδαγωγός στη Λειψία. Εκτός από τραγουδίστρια σε πολλά μουσικά προγράμματα, εργάζεται ως παραγωγός ντοκιμαντέρ και γραφίστρια. Για τα γυρίσματα και τις φωτογραφίες του συγκεκριμένου ντοκιμαντέρ ταξίδεψε με τον Κώστα Κηπουρό στην Αθήνα, την Πάτρα και την Αλεξανδρούπολη.
Ο Κώστας Κηπουρός, γιος Έλληνα πολιτικού πρόσφυγα του εμφυλίου πολέμου, γεννήθηκε το 1956 στο Βουκουρέστι. Μεγάλωσε στη Λειψία, όπου σπούδασε στο πανεπιστήμιο δημοσιογραφία. Από το 1979 έως τη συνταξιοδότησή του εργάστηκε ως συντάκτης εξωτερικής πολιτικής στην εφημερίδα της Λειψίας «Leipziger Volkszeitung», για την οποία έγραψε πλήθος άρθρων, σχολίων και αναλύσεων. Από το 1977 ταξιδεύει τακτικά στην Ελλάδα. Είναι ο συγγραφέας του βιβλίου «Μεταξύ πατρίδας και ξενιτιάς», στο οποίο πολιτικοί πρόσφυγες του ελληνικού εμφύλιου αφηγούνται την ιστορία της μετανάστευσής τους από την Ελλάδα στη ΛΔΓ.
Σάββατο 12 Οκτωβρίου 2024
17:00
Η Τέχνη της Μνήμης (ειδική προβολή)
της Αννέτας Παπαθανασίου, 2024
80΄(στα ελληνικά με αγγλικούς υπότιτλους)
Παρουσία της σκηνοθέτριας
Σύνοψη ταινίας
«Η Τέχνη της Μνήμης» είναι μια ταινία ντοκιμαντέρ πάνω στο έργο της Ελληνίδας Εβραίας εικαστικού Αρτέμιδος Αλκαλάη και την τριαντάχρονη εικαστική της πορεία. Μια έρευνα πάνω στο τραύμα, τη μνήμη, την επούλωση και τη συμφιλίωση. H Άρτεμις Αλκαλάη παρουσιάζει τα έργα της, αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της και ξεδιπλώνει τους τρόπους με τους οποίους τα τελευταία χρόνια, συνειδητά ή ασυνείδητα, ρητά ή άρρητα, έχει διεργαστεί εικαστικά το συλλογικό τραύμα, τις αποσιωπημένες οικογενειακές ιστορίες και τη μνήμη της γενοκτονίας των Ελλήνων Εβραίων. Μια εικαστική διαδρομή, ένας άυλος τόπος συνάντησης αγάπης και επούλωσης του τραύματος της Ιστορίας του Ολοκαυτώματος.
Βιογραφικό σκηνοθέτριας
Ηθοποιός και σκηνοθέτις. Απόφοιτος της Nομικής Σχολής Aθηνών (Οικονομικό Τμήμα), και της Δραματικής Σχολής E. Xατζίκου. Σπούδασε θέατρο στο HB Studio και στο Πανεπιστήμιο της Nέας Yόρκης (NYU) και κινηματογράφο στη Κινηματογραφική σχολή της Ε. Χατζίκου. Εργάζεται ως ηθοποιός στο θέατρο και στην τηλεόραση. Εχει συνεργαστεί με πολλές θεατρικές σκηνές, με το Εθνικό Θέατρο και με ΔΗΠΕΘΕ. Είναι Συνιδρύτρια του Θεάτρου Eliart στην Αθήνα. Έχει εκδώσει βιβλία σχετικά με το θέατρο: «Φώτα Παρακαλώ», «Θεατροπαιχνίδια» (εκδόσεις KEΔPOΣ). Είναι μέλος και πρώην πρόεδρος της Ένωσης Ελληνικού Ντοκιμαντέρ.
Έχει σκηνοθετήσει στο θέατρο και στον κινηματογράφο, κυρίως ταινίες ντοκιμαντέρ που εστιάζουν σε ανθρώπινες ιστορίες. Οι ταινίες της έχουν προβληθεί σε πολλές χώρες και έχουν πάρει διεθνή βραβεία στην Ιταλία, Ισπανία, Κίνα, ΗΠΑ, κ.ά. Ενδεικτική φιλμογραφία: «Γελώντας στο Αφγανιστάν» «Ευρώπη, το Όνειρο» «Παίζοντας με τη Φωτιά», «Οι Νύμφες του Hindu Kush, «Μετά το Τσουνάμι – Σουμάτρα», «Qadir, ένας Αφγανός Οδυσσέας», «Θα βγάλω Φτερά».
